ارزیابی و تحلیل فضایی شاخص‌های توسعه خدمات بهداشتی و درمانی شهرستان‌های استان فارس با استفاده از روش‌های ترکیبی چند شاخصه (TOPSIS، VIKOR، SAW)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران

چکیده

توزیع عادلانه امکانات و تسهیلات بهداشتی درمانی یکی از اصلی‌ترین پیش نیازهای افزایش سطح برخورداری جامعه از خدمات و مراقبت‌های سلامت می‌باشد. مطالعه حاضر با هدف تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان‌های استان فارس از نظر شاخص‌های بهداشتی‌درمانی با استفاده از روش ترکیبی تصمیم‌گیری چند شاخصه انجام گرفته است. مسأله اساسی این است که سطح توسعه‌یافتگی یا محرومیت شهرستان‌های استان فارس از نظر برخورداری از امکانات بهداشتی و درمانی به درستی مشخص نیست و این مقاله با روش‌های کمی درصدد تعیین دقیق جایگاه هر شهرستان می‌باشد با در نظر گرفتن مولفه‌های مورد بررسی، رویکرد حاکم بر این پژوهش، توصیفی تحلیلی است. شهرستان‌های استان فارس (29 شهرستان) جامعة آماری پژوهش را شامل می‌شوند که براساس 28 شاخص رتبه بندی شده‌اند. داده‌ها به روش کتابخانه‌ای و با استفاده از پایگاه اطلاعاتی مرکز آمار ایران جمع آوری شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها به کمک روش وایکور، تاپسیس، SAW و کپ لند، همچنین روش آنتروپی شانون و به کمک نرم افزار GIS به انجام رسید. یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد که اختلاف و شکاف زیادی از نظر بهره مندی از شاخص‌های ساختاری بهداشت و درمان بین شهرستان‌های استان وجود دارد. شهرستان شیراز و کوار برخوردارترین و محروم‌ترین شهرستان‌های استان فارس از نظر شاخص‌های مورد بررسی تعیین شدند. با توجه به نتایج پژوهش، شهرستان‌هایی که بهره مندی کمتری از شاخص‌های ساختاری بهداشت و درمان را دارند باید در اولویت برنامه ریزی و محرومیت زدایی قرار گیرند و برای آن برنامه‌های ضربتی در نظر گرفته شود. پیشنهاد می‌شود کاهش شکاف خدمات بهداشتی درمانی در شهرستان‌های استان از طریق برنامه‌ریزی‌های توسعه محور در اولویت قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation and analysis of spatial development indices of health services in Fars province using a combination of several indicators (TOPSIS, VIKOR, SAW)

نویسندگان [English]

  • Hossein Ghazanfar Pour 1
  • Amin Kakadezfuli 2
  • Anis Kakadezfuli 3
1
2
3
چکیده [English]

Abstract
Equality in distribution of health facilities is the main indicator for increasing the availability of the facilities to the society. The aim of this study was to classify Fars province towns in health structural indicators using The combination of multi-criteria decision is made. The basic problem is that the level of development or deprivation of Fars province in a health care facility is not clear, and this article seeks to determine the exact position of the city is a little ways. This was a descriptive cross sectional study that used 28 health structural indicators in the towns of Fars province. Data was collected from statistical yearbook. Data analysis was done using VIKOR techniques, TOPSIS, SAW and Copland, as well as Shannon's entropy method was conducted with the help of GIS software. There is large gap between townships of Fars province in terms of enjoyment of structural indicators of health services. City of Shiraz and Kawar, respectively, the most developed and most disadvantaged province city of the indicators are studied. According to the results, In order to improve less developed indicators and decrease differences in enjoyment of health services indicators among townships, it is proposed that development-oriented planning must be carried out appropriately in these townships.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spatial analysis
  • Health Indicators
  • Fars province
  • TOPSIS
  • VIKOR
  • Saw
  • Copland

مراجع

ابراهیم زاده، عیسی، سرگلزهی، احمدرضا و خسروی، مهدی (1380) تعیین درجة توسعه یافتگی نواحی روستایی سیستان وبلوچستان به روش طبقه بندی تاکسونومی، مجله علوم انسانی دانشگاه سیستا نوبلوچستان، ویژه نامة جغرافیا و توسعه، شماره 13.
احمدی، علی محمد (1384) توسعه صنعتی و نابرابری‌های مناطق‌های استان لرستان، سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان لرستان.
باقیانی مقدم، محمدحسین و محمدحسین احرا مپوش (1383) اصول و کلیات خدمات بهداشتی، چاپ دوم، یزد، انتشارات شبنم دانش با همکاری انتشارات چراغ دانش.
جمالی، فیروز و همکاران (1389)، تحلیلی بر نابرابری ناحیه‌ای و تعیین اولویت توسعة نقاط شهری استان آذربایجان شرقی، نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی، سال 15، شماره 33، صص 28 – 1.
جمالی، فیروز، پورمحمدی، محمدرضا و قنبری، ابوالفضل (1388) تحلیلی بر روند نابرابری در نقاط شهری استان‌های ایران (1385-1365)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال بیست و چهارم، شماره 4 (پیاپی 95).
زنگی‌آبادی، ع؛ علی زاده، ج؛ احمدیان، م (1390)؛ تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان شرقی با استفاده از مدل TOPSIS و AHP، فصلنامه نگرشها ی نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره. اول، زمستان 1390، ص 2.
زیاری، کرامت ا... (1386)، اصول و روش‌های برنامه ریزی منطقه‌ای، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ پنجم.
زیاری، کرامت ا...، زنجیرچی، سیدمحمود، سرخ کمال، کبری (1389) بررسی و رتبه بندی درجه توسعه یافتگی شهرستان‌های استان خراسان رضوی، با استفاده از. تکنیک تاپسیس، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 72.
سایه میری، علی، سایه میری، کوروش (1380) رتبه بندی وضعیت بهداشت و درمان شهرستان‌های ایلام با استفاده از تکنیک تاکسونومی عددی و تحلیل مؤلفه‌های اصلی، مجله علمی علوم پزشکی ایلام، سال هشتم و نهم.
سرور، رحیم و همکاران (1389)، تحلیل فضایی نابرابری‌های ناحیه‌ای در استان آذربایجان شرقی برنامه ریزی منطقه‌ای، دو فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای سال اول، شماره دو، صص 50 - 39.
شالی، محمد و رضویان، محمدتقی (1389)، نابرابری‌های منطقه‌ای در استان آذربایجان شرقی با استفاده از روش تاکسنومی و خوشه بندی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 14، شماره 17، صص 40 - 25.
ضرابی، اصغر، محمدی، جمال و رخشانی نسب، حمیدرضا (1387) تحلیل فضایی شاخص‌های توسعة خدمات بهداشت و درمان، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 234: 27 – 213.
غضنفر پور، حسین (1392)،؛ سطح بندی و میزان توسعه یافتگی خدمات بهداشتی – درمانی شهرستان‌های استان کرمان با استفاده از شاخص‌های تمرکز مجله برنامه‌ریزی فضایی سال سوم شماره 4 زمستان 1392.
غضنفرپور، حسین (1392)، تحلیل فضایی میزان برخورداری از فناوری اطلاعات و ارتباطات استان کرمان، مجله آمایش محیط شماره 24.
قدیری معصوم، مجتبی و حبیبی، کیومرث (1383) سنجش و تحلیل سطوح توسعه یافتگی شهرها و شهرستا نهای استان گلستان، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 23.
قنبری، ابوالفضل (1389)، تحلیل علل و عوامل نابرابری در نقاط شهری استان آذربایجان شرقی، جغرافیا فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران، دوره جدید، سال هشتم، شماره 26، صص 188 – 165.
مولایی، محمد (1386) مقایسة درجة توسعه یافتگی بخش خدمات و رفاه اجتماعی استان‌های ایران، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 24.
میرغفوری، سیدحبیب اله، فرهنگ نژاد، محمدعلی، صادقی آرانی، زهرا (1388) ارزیابی عملکرد بخش بهداشت و درمان شهرستان یزد در به کارگیری فرآیند مدیریت دانش، مجله مدیریت سلامت: 13 (39).
میرفخرالدینی، حیدر، فرید، داریوش، طحاری مهرجردی، محمدحسین و زارعی محمود آبادی، محمد (1390) شناسایی واولویت بندی عوامل مؤثر بر بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی با استفاده از تکنیک‌های تصمیم گیری چندشاخصه MADM (مطالعه موردی: مراکز بهداشتی و درمانی شهرستان یزد) مجله مدیریت سلامت، 14 (43).
نقوی، محسن و حمیدرضا جمشیدی (1383) بهره مندی از خدمات بهداشتی درمانی، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، معاونت سلامت.
Bhatia, V. K & S.C. RAI. 2004. Evaluation of socio-economic development in small. areas, New Dehli.
Costanza, R., Fisher, B., Ali, s., Beer, C., Bond, L., Boumans, R., Danigelis, N. L., Dickinson, J., Elliott, C., Farley, J., Gayerg, D. E., Glenn, L. M. D., Hudspeth, T., Mahoney, D., McCahill, L., Mclntosh, B., Reed, B., Rizvim, S., Rizzon, D.M., Simpaticoj, T., and Snappo, R. (2007) Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective Well- being. Ecological Economics, 61: 267-276.
Hadder, R (2003) Development Geography, Routledge. London. New York.
Kaya, T. and Kahraman, C., (2011) Multi criteria decision making in energy planning using a modified fuzzy TOPSIS methodology, Expert Systems with Applications 38, 6577- 6585.
Nourry, M. (2008). Measuring Sustainable Development: Some Empirical Evidence Ecological Economics, Vol. 67, pp. 441 - 456.
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 7، شماره 26
خرداد 1396
صفحه 91-110

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار