تحلیل و ارزیابی سطوح توسعه یافتگی شهرستانهای استان خراسان شمالی با استفاده از مدل TOPSIS

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور مرکز تهران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نورتهران و مدرس مجتمع آموزش عالی بم

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

هر جامعه ای در راه توسعه تلاش می کند، زیرا توسعه هدفی است که اکثر مردم آن را ضروری می دانند. فراهم نمودن زمینه برخورداری از خدمات مختلف اقتصادی، رفاهی و زیر بنایی، تسهیلات اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی از اساسی ترین شاخص های برنامه ریزی در هر واحد برنامه ریزی به ویژه شهرستانها است.هدف از مقاله حاضر تعیین درجه توسعه یافتگی شاخص های اقتصادی، آموزشی، درمانی و زیربنایی شهرستانهای استان خراسان شمالی بود. تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی و روش انجام آن توصیفی و تحلیلی بوده و روش جمع آوری اطلاعات به دو روش مطالعات کتابخانه ای و پژوهش میدانی صورت گرفت. به منظور رتبه بندی شهرستانهای استان خراسان شمالی از لحاظ توسعه یافتگی شاخص های اقتصادی، آموزشی – فرهنگی، بهداشتی – درمانی و زیربنایی، از مدل سطح بندی تاپسیس و نرم افزارهای Excel و SPSS و برای ترسیم و تهیه نقشه ها از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است.  نتایج پژوهش نشان داد که در میان شهرستانهای استان خراسان شمالی در بخش شاخص اقتصادی اسفراین، توسعه یافته ترین شهرستان و مانه و سملقان در پایین ترین رتبه توسعه یافتگی قرار داشتند. در بخش شاخص آموزشی- فرهنگی  شهرستان گرمه، توسعه یافته ترین و بجنورد توسعه نیافته ترین شهرستان بود. همچنین در بخش شاخص بهداشتی- درمانی شهرستان بجنورد، توسعه یافته ترین و مانه و سملقان توسعه نیافته ترین و در نهایت در شاخص زیربنایی شهرستان شیروان توسعه یافته ترین و مانه و سملقان توسعه نیافته ترین شهرستان استان خراسان شمالی از نظر دسترسی به شاخصهای زیر بنایی می باشد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing and evaluating the development of cities in North Khorasan province using Topsis model

نویسندگان [English]

  • Afsane Sadrifard 1
  • Leila Jalalabadi 2
  • Fatemeh Karimiyan poor 1
  • Setayesh Zeinni 3
1 PH.D Student in Department of Geography and urban planning , Payam-Noor university
2 PH.D Student in Department of Geography and urban planning, Payam-Noor university.
3 Master of Science in Geographic and urban planning.
چکیده [English]

 Abstract:
Every society tries to develop, since development is an end that most people find it necessary. Providing a background to make use of different economical welfare and fundamental services, some social, cultural and health facilities are among the most basis planning in each planning department especially among town. The current research aims at determining the development level of economical, education, medical and fundamental indicator of cities in North Khorasan province. This research is the applied type and method of research is descriptive analytical and data gathering method was done using two methods: Library and field study. In order to rank the cities in North Khorasan province. Based on development according to economical, educational, cultural, health – medical and fundamental criteria ,TOPSIS ranking model and Excel and SPSS software were used and geographical information system (GIS)was applied to design and draw the maps. The results of the study showed that according to the economic indicator, the most developed city was Esfarayen and the least developed cities were Mane & Samalghan among the cities in North Khorasan province. According to cultural – educational indicator the most developed city was Grame and the least developed one was Bojnourd. according to the health- medical indicator, the most developed city was Bojnourd and the least ones were Mane & Samalghan and finally according to fundamental indicator, Shirvan was the most developed and Mane &Samalghan were the least developed town among the  towns in North Khorasan province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development
  • sustainable development
  • Model TOPSIS
استانداری خراسان شمالی(دفتر آمار و اطلاعات)، 1390.
اسکندری نوده و مژگان خوشدلان،( 1391)، تحلیل فضایی پراکندگی جمعیت و توزیع خدمات در شهر بندر انزلی بر اساس مدل تاپسیس، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 3، تابستان، شماره صفحات 44-25.
اسلامی، سیف الله (1391)، تعیین و محاسبات درجه توسعه یافتگی استانهای کشور طی دو مقطع(1375-1385)، مجله اقتصادی، ماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی، شماره 1.
تصدیقی، حامد، سید ابوالقاسم  علوی و عبدالله هادی(1390)، ارایه مدل ارزیابی عملکرد برای ادارات بیمه خدمات درمانی با استفاده از روش کارت امتیازی متوازن و آنالیز تاکسونومی- مطالعه مورد در اداره ی کل بیمه خدمات درمانی استان اصفهان، فصلنامه مدیریت اطلاعات سلامت، دوره ی هشتم، ویژه نامه مدیریت خدمات بهداشتی- درمانی. صفحات 1155- 1146.
تقوایی، مسعود، بای، ناصر (1391)، سنجش میزان بهره مندی شهرستانهای استان گلستان بااستفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی AHP، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 27، شماره 3، شماره پیاپی 106.
جعفری، علی،( 1387)، معرفی شاخص های مناسب برای ارزیابی توسعه پایدار شهری و سنجش آن، نشریه علمی محیط و توسعه، سال دوم، شماره سوم، زمستان.
حسین زاده دلیر، کریم،(1382)، برنامه ریزی ناحیه ای، تهران،انتشارات سمت، چاپ دوم.
زنگی آبادی، علی ، اکبری ،محمود (1390)، ارزابی و تحلیل میزان توسعه یافتگی شهرستانهای استان فارس، مجله محیط شناسی، سال 37، شماره 59.
سرور، رحیم و میرنجف موسوی،(1390)، ارزیابی توسعه پایدار شهرهای استان آذربایجان غربی، فصلنامه جغرافیا(انجمن جغرافیایی ایران)، سال نهم، شماره 28، بهار، شماره صفحات 28- 7.
شیخی، محمد تقی و همکاران(1388)، برنامه ریزی توسعه منطقه ای در ایران، کتاب ماه علوم اجتماعی ، شماره 17.
عالم تبریز، اکبر،(1388)، بررسی کارکرد تکنیک تاپسیس فازی در بهبود سنجش کارایی شعب بانکها با استفاده از تکنیک DEA، فصلنامه مدیریت صنعتی، دوره 1، شماره 3، پاییز و زمستان، صفحات 118- 99.
فطرس، محمد حسن و محمود بهشتی فر،(1385)، تعیین سطح توسعه یافتگی استانهای کشور و نابرابری بین آنها طی سالهای 1383- 1373، فصلنامه اقتصادی، شماره 57، صفحات 122- 101.
مشکینی، ابوالفضل، محسن حاصل طلب، بای محمد یاپنگ غراوای و سید علی علوی،(1390) تعیین موقعیت بهینه ی فضا- مکانی پارکینگهای طبقاتی با رویکرد MCDM-GIS مطالعه موردی منطقه 6 شهردای تهران، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 13.
منفردیان سروستانی، محسن،(1386)، رتبه بندی مناطق مختلف شهری شیراز از لحاظ درجه توسعه یافتگی، پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد و برنامه ریزی، دانشگاه علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، با راهنمایی استادان دکتر نعمت الله اکبری و صادق بختیاری.
موسوی، میرنجف،باقری کشکولی، علی ،(1391)، سطح بندی و مکان گزینی فعالیت های اقتصادی جهت ارائه راهبرد توسعه روستایی براساس مدل تحلیل شبکه(ANP)، مطالعه موردی شهرستان بهاباد، فصلنامه جغرافیا(انجمن جغرافیایی ایران)، سال دهم، شماره 32، بهار، شماره صفحات 238- 217.
نسترن، مهین، فرحناز ابوالحسنی و ملیحه ایزدی،(1389)، کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولویت بندی توسعه پایدار مناطق شهری(مطالعه موردی: مناطق شهری اصفهان)، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 21، شماره پیاپی 38.
نظم فر،حسین و بهزاد پادروندی،(1391)، بررسی و تحلیل درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان لرستان با استفاده از مدل TOPSIS، چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد.
وارثی، حمید رضا، علی زنگی آبادی و حسین یغفوری،(1387)، بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی مطالعه موردی شهر زاهدان، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 11.
 
Cowen,M.P&Shenton,w.(1996)Doctorines of Development,Routl
Kirk patric C. & et . al . Development of criteria to assess the effectiveness of national stratgies for sustanble development institute for development policy and management , university of Manchester,200.