تحلیل سینوپتیکی وقایع گردوغبار و ارتباط آن با خشکسالی در استان های قزوین و البرز

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت و کنترل بیابان، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استاد، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دانشیار، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

 طوفان گردوغبار پدیده­ای است که عمدتاً در مناطق خشک و نیمه­خشک در نتیجه سرعت زیاد باد و تلاطم آن بر روی سطح خاک بدون پوشش و مستعد فرسایش به­وجود می­آید و باعث کاهش میزان دید به کمتر از یک کیلومتر می­شود. در این تحقیق از داده­های گردوغبار و بارندگی ایستگاه­های منتخب استان­های البرز و قزوین در طی سال­های 2000 تا 2014 استفاده شد. پس از استخراج کدهای گردوغبار از داده­های هواشناسی، روزهای همراه با گردوغبار تعیین و فراوانی ماهانه و سالانه، به روش آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بررسی تأثیر خشکسالی بر وقوع پدیده گردوغبار با استفاده از روش SPI برای مقیاس­های سالانه و ماهانه در بازه‌های زمانی 3، 9 و 18 ماهه صورت گرفت. نتایج خشکسالی نشان داد در ایستگاه کرج سال 2013 خشکسالی شدید و در ایستگاه قزوین سال 2008 خشکسالی بسیار شدید رخ داده است. نتایج بررسی سالانه گردوغبار نشان داد که با توجه به کد پدیده 06 و 07 دو ایستگاه کرج و قزوین بیشترین پدیده گردوغبار رخ داشته­اند. بررسی­های ماهانه نیز نشان داد ماه­های می و ژوئن بیشترین فراوانی رخداد را داشتند که در ایستگاه­های کرج و قزوین رخ داد. با بررسی ارتباط میان خشکسالی و فراوانی روزهای همراه با گردوغبار نیز مشخص شد در ایستگاه کرج همبستگی معناداری میان این دو پدیده در مقیاس سالانه و ماهانه وجود ندارد اما در ایستگاه قزوین میان روزهای همراه با گردوغبار و مقادیر SPI در بازه 18 ماهه، همبستگی ضعیفی در سطح 10% وجود دارد ولی سایر مقیاس­های زمانی هیچ ارتباطی معناداری نشان نداشتند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Synoptic analysis of dust events and its relation with drought in Alborz and Qazvin provinces

نویسندگان [English]

  • Nahid Alipour 1
  • Tayyebeh Mesbahzadeh 2
  • Hassan Ahmadi 3
  • Arash Malekian 4
  • Mohammadf Jafari 3
1 Ph.D. student of Management & Desert Control, Faculty of Natural Resources, Tehran University, Tehran, Iran
2 Assitant Prof. Dept of Restoration of arid and mountainous regions, Faculty of Natural Resources, Tehran University, Tehran, Iran
3 Professor, Dept of Restoration of arid and mountainous regions, Faculty of Natural Resources, Tehran University, Tehran, Iran
4 Associate Prof. Dept of Restoration of arid and mountainous regions, Faculty of Natural Resources, Tehran University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
Dust storm is a phenomenon that mainly occurs in arid and semiarid regions in the result of high speed of wind and its turbulence on soil surface without coverage and erosion competent and cause to view amount reduction to less than 1 kilometer. In this study, dust and precipitation data in synoptic station selected in Alborz and Qazvin provinces was used during 2000 to 2014. After 06 and 07 codes extraction from meteorology data, days with dust were detected and monthly and yearly frequency of dust were analyzed statistically. evaluation of drought effect on the dust phenomena occurrence was performed using the SPI method for annual and monthly scales at 3, 9 and 18 months intervals. The drought results showed a severe drought at the Karaj station in 2013 and an extreme drought at the Qazvin Station in 2008. The result of investigation of annual dust showed that Karaj and Qazvin stations with regard to 06 and 07 codes had the highest dust phenomenon. Monthly evaluation also showed that the most frequent events occurred at the stations of Karaj and Qazvin in the months of May and June. By examining the relationship between drought and the frequency of days with dust, it was also found that there was no significant correlation between these two phenomena at the Karaj station on an annual and monthly scale, but at Qazvin Station between days with dust and SPI values in the 18-month interval, there was a weak correlation in 10% level, but there was no significant relationship between other time scales.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Synoptic
  • Dust
  • Drought
  • Correlation
اختصاصی، محمدرضا؛ شاکری، فاضل؛ و سلیمانی مطلق، مهدی (1389). مقایسه و بررسی روند خشکسالی و وقوع گردوغبار. دومین همایش ملی فرسایش بادی و طوفان­های گردوغبار، 27 الی 25 بهمن، دانشگاه یزد، ایران.
اصغری سراسکانرود، صیاد؛ و زینالی بتول (1393). تحلیل و پهنه­بندی فراوانی فصلی طوفان­های گردوغباری ایران به منظور کاهش مخاطرات. دانش و مخاطرات، دوره 1، شماره 2، صفحات 217 – 239.
امیدی، زهرا (1390). بررسی و تحلیل طوفان­های گردوغبار در جنوب و مرکز استان فارس. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا، دانشگاه یزد.
بروغنی، مهدی؛ مرادی، حمیدرضا؛ و زنگنه اسدی، محمدعلی (1394). پهنه­بندی و تعیین بهترین شاخص خشکسالی در استان خراسان رضوی. مجله مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال پنجم، شماره نوزدهم، صفحات 70 تا 84.
زنگنه، معصومه (1393). آب و هواشناسی طوفان­های گردوغبار در ایران. دوفصل­نامه آب و هواشناسی کاربردی، سال 1، شماره 1، صفحات 1-12.
طاووسی، تقی؛ و زهرایی، اکبر (1392). مدل­سازی سری­های زمانی پدیده گرد وغبار شهر اهواز، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 28، شماره دوم، شماره پیاپی 109، صفحات 170-159.
عابدزاده، حیدر (1384). تحلیل سینوپتیکی سیستم­های گردوغبار در غرب. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه.
علیجانی، بهلول (1381). بررسی سینوپتیک الگوهای سطح 500 هکتوپاسکال در خاورمیانه در دوره 1961 -1990، نیوار. شماره 45-44.
فاروقی، آیدا؛ و پوراصغریان، آرزو (1392). تحلیل سینوپتیکی پدیده گردوغبار با تأثیر ریزش هوای سرد از عرض­های بالاتر در استان هرمزگان. دومین همایش ملی حفاظت و برنامه­ریزی محیط زیست، همدان، 24 مرداد ماه.
محمدی مرادیان، جمیله؛ و حسین زاده، سیدرضا (1394). پایش ماهواره­ای و تحلیل همدید پدیده گردوغبار در کلان شهر مشهد طی دوره آماری 2013-2009. مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره چهاردهم، صفحات 35-57.
موحدی، سعید؛ حاتمی بهمن بیگلو، خداکرم؛ و نارنگی فرد، مهدی (1393). پایش مکانی و زمانی پدیده‌های آب­وهوایی مرتبط با گرد و غبار در شهرهای ایران. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال 3، شماره 11، صفحات 37-48.
Al-Jumaily, K J. and Ibrahim M K. (2013). Analysis of synoptic situation for dust storms in Iraq, International Journal of Energy and Environment, VOL, 4, Issue 5. 851-858.
Baddock, M., Bullard, J., Bryant, R. (2009). Dust source identification using MODIS: A comparison of techniques applied to the Lake Eyre Basin, Australia, Remote Sensing of Environment, vol.113, 1511–1528.
Bidokhti, A A., Gharaylou M., Pegahfar N., Sabetghadam S. and Rezazadeh M, (2016). Characteristics of extreme dust events observed over two urban areas in Iran. J. Earth Syst. Sci. 125. No. 2, March, pp. 431–442.
Goudie. A.S, Middleton, N.J. (2001). Saharan dust storms: nature and consequences, Earth-Science Reviews, vol. 56, 179–204.
Middleton NJ: Dust Storm in the Middle East. (1986). Arid Environ. 10: 83-96.
Takemi, T., Seino, N. (2005). Dust storms and cyclone tracks over the arid regions in East Asia in spring, Journal of geophysical research, vol.110, D18S11.
Wang, W., Z., Fang. (2006). Numerical simulation and synoptic analysis of dust emission and transport in East Asia, Global and Planetary Change, vol.52, 57–70.
Wang, X., Dong, Z., Zhang, C., Qian, G., Luo, W. (2009). Characterization of the composition of dust fallout and identification of dust sources in arid and semiarid North China, Geomorphology, vol.112, 144–157.
Yabuki, S., Mikami M., Nakamura Y., Kanayama S., Fu F., Liu M and Zhou H. (2005). The Characteristics of Atmospheric Aerosol at Aksu, an Asian Dust-Source Region of North-West China: A Summary of Observations over the Three Years from March 2001 to April 2004. Journal of the Meteorological Society of Japan: Vol. 83A, pp. 45—72.
Zoljoodi M., Didevaras A and Ranjbar Saadatabadi A. (2013). Dust Events in the Western Parts of Iran and the Relationship with Drought Expansion over the Dust-Storm Areas in Iraq and Syria, Atmospheric and Climate Sciences: 3, 321 – 336.