ارزیابی وضعیت اشتغال استان‌های ایران در پایان برنامه پنجم توسعه (به تفکیک اشتغال شهری و روستایی)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشیار گروه برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

نابرابری فضایی در اشتغال، امکان بروز فقر، بیکاری، حاشیه‌نشینی، مهاجرت و بی‌عدالتی را افزایش می‌دهد. شناخت نابرابری‌های فضایی در جهت رفع و کاهش آن، در چارچوب محدوده جغرافیایی مختلف(کشور، استان، شهرستان و بخش) یک پیش‌نیاز بسیار مهم برای حصول پایداری اقتصادی و پیشرفت یکپارچه کشور به شمار می‌آید. براین اساس پژوهش حاضر با هدف ارزیابی وضعیت اشتغال استان‌های ایران در پایان برنامه پنجم توسعه به تفکیک اشتغال شهری و روستایی انجام شده است. این پژوهش با توجه به هدف تحقیق، درصدد پاسخ دادن به این سؤال می‌باشد که آیا برنامه پنجم توسعه، اهداف مورد نظر در زمینه اشتغال(کاهش نابرابری بین شهر و روستا) را محقق ساخته است یا نه؟ جهت پاسخ به سؤال از 11شاخص عمده اشتغال براساس آمارگیری نیروی کار در سال 1394 و مدل PROMETHEE V و GAIA استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در اشتغال شهری استان‌های یزد، تهران، کردستان، و سمنان با بالاترین Phi در وضعیت بسیار مطلوب و استان‌های فارس، سیستان و بلوچستان، کهکیلویه و بویراحمد، البرز، لرستان و کرمانشاه با کمترین Phi در وضعیت بسیار نامطلوب قرار دارند. همچنین در اشتغال روستایی استان‌های همدان، اصفهان و آذربایجان شرقی با بیشتر Phi در رتبه‌های برتر و استان‌های سیستان و بلوچستان، چهارمحال بختیاری، هرمزگان و کهکیلویه و بویراحمد با کمتر Phi در رتبه‌های پایین‌تر قرار دارند. فاصله بین استان‌ها در اشتغال شهری و روستایی به ترتیب785/0 و 795/0 می‌باشد که نشان‌ می‌دهد نابرابری در اشتغال روستایی بیشتر از شهری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of the employment situation in Iran at the end of the Fifth Development Plan (The separation of rural and urban employment)

نویسندگان [English]

  • Hosssein Nazmfat 1
  • sarideh Alavi 2
  • Ali Eshghi 3
1 Associate Professor, Department of Urban Planning, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Ira
2 PhD student in Geography and Urban Planning, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
3 PhD student in Geography and Urban Planning, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
چکیده [English]

Spatial inequality in employment, the possibility of poverty, unemployment, marginalization, migration and increases injustice. Identify and reduce spatial disparities in order to fix it within the geographical area (country, province and city) an important prerequisite for achieving economic stability and integrated development of the country it comes. According to this, accordingly this study aimed to assess the employment situation in Iran at the end of the fifth development plan was designed to distinguish between rural and urban employment. For the purpose of this research study, to answer this question; is the Fifth Development Plan objectives in the field of employment has achieved? To reply to an examination of 11 major indicators of employment based on the labor force survey in 1394 PROMETHEE V and GAIA model is used. The results show the urban employment Yazd, Tehran, Kurdistan, and in Semnan, with the highest Phi and the provinces of Fars, Sistan and Baluchestan, Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad, Alborz, Lorestan and Kermanshah At least Phi in a very unfavorable situation. Also on rural employment in Hamedan, Isfahan and Azarbaijan with More Phi Top ranking and the provinces of Sistan and Baluchestan, Chaharmahal and Bakhtiari, Kohgiluyeh Boyer less Phi Hormozgan and are ranked lower. The gap between urban and rural provinces in employment by 0.785 and is 0.795 which indicates inequality in employment is more rural than urban. Due to the vast difference between the provinces terms of employment index, Fifth Development Plan failed to reduce inequality in employment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • employment
  • Fifth Development Plan
  • provinces of Iran
  • the Prometheus and Gaia
ازوجی، علاءالدین (1390)، سنجش و تحلیل نابرابری­های منطقه­ای بازار کار در برنامه چهارم توسعه، برنامه­ریزی و بودجه، سال 16، نمایه درISC، صص 106-83.
بسحاق، محمدرضا؛ جمینی، داود؛ تقدیسی، احمد (1391)، عنوان سنجش و سطح­بندی مناطق روستایی استان­های ایران براساس شاخص­های اشتغال، دو فصلنامه پژوهش­های بوم‌شناسی شهری، سال سوم، شماره 1، صص 118-105.
ترحمی، فرهاد؛ خداپرست مشهدی، مهدی (1393)، شناسایی بخش­های اشتغال­زا در مناطق شهری با استفاده از روش منطق فازی (مطالعه موردی: استان سیستان و بلوچستان)، اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 6، صص 107-95.
تقدیسی، احمد؛ جمینی، داود؛ مرادی، نصرت (1391)، بررسی و تحلیل روند اشتغال و بیکاری در شهرستان صحنه طی دوره‌های (۸۵-۱۳۷۵)، برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 1، شماره 3، صص 106-81.
تقدیسی، احمد؛ حجاریان، احمد؛ درست، سجاد (1392)، بررسی توزیع فضایی اشتغال استان‌های کشور با استفاده از مدل ضریب تفکیک اشتغال، راهبرد توسعه، شماره 33، صص 206- 188.
توفیق، منوچهر (1385)، آمایش سرزمین: تجربه جهانی و انطباق آن با وضع ایران، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
جمینی، داود؛ تقدیسی، احمد؛ جمشیدی، علیرضا (1393)، بررسی و تحلیل فضایی اشتغال و بیکاری در شهرستان‌های استان کرمانشاه، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، ویژه­نامه، سال 6، شماره 2، صص 88-68.
حاج یوسفی (1378)، برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران، مرکز مطالعات اقتصاد ایران، تهران.
حسین پور، مجید؛ ازوجی، علاءالدین (1388)، محاسبه توان اشتغال‌زایی بخش‌های اقتصادی در برنامه پنجم توسعه: (با استفاده از تکنیک داده - ستانده)، مجله کار و جامعه، شماره 112، صص 49-38.
حسین­زاده دلیر، کریم (1380)، برنامه‌ریزی ناحیه­ای، انتشارات سمت، تهران.
خاکپور، براتعلی؛ عامل بافنده، مهدی (1391)، بررسی تحولات اشتغال و آینده‌نگری آن در مادر شهرهای مشهد و اصفهان (1375 - 1385)، مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، سال نوزدهم، دوره جدید شماره 3، صص 100-76.
زارع، آمنه؛ همایونی­فر، مسعود؛ رزمی، محمدجواد (1394)، ارزیابی شهرستان‌های استان خراسان رضوی بر اساس شاخص‌های توسعه پایدار، مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، سال 2، دوره جدید شماره 10، صص 146-140.
زنگی­آبادی، علی؛ رحیمی، علیرضا؛ مسیبی، سمانه (1392)، تحلیل تطبیقی شاخص‌های اشتغال شهری شهرستان‌های ایران، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 24، پیاپی 49، شماره 1، بهار 1392، صص 109-128.
سایت مرکز آمار ایران (1395)، http://amar.org.ir.
سیاره، مرتضی (1388)، تجزیه‌وتحلیل نابرابری‌های اشتغال و رتبه‌بندی استان‌ها بر اساس مؤلفه‌های کار شایسته، استاد راهنما صادق بختیاری، گروه اقتصاد، دانشگاه اصفهان.
شیرزادی، رضا (1389)، برنامه­های توسعه در ایران بعد از انقلاب اسلامی، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 11، صص 43-29.
صرافی، مظفر (1377)، مبانی برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای، انتشارات س‍ازم‍ان‌ ب‍رن‍ام‍ه‌ و ب‍ودج‍ه‌، تهران.
صیدایی، سیداسکندر؛ بهاری، عیسی؛ زارعی، امیر (1390)، بررسی وضعیت اشتغال و بیکاری در ایران طی سال­های 1389-1335، راهبرد یاس، شماره 25، 247-216.
عابدی جعفری، حسن؛ سلمانی، داود؛ رادمند، محبوبه (1389)، بررسی نیازهای منابع انسانی برنامه پنجم توسعه: رویکردی آینده پژوهی، فصلنامه راهبرد، سال نوزدهم، شماره 56، صص 364-345.
فرجی سبکبار، حسنعلی؛ ملایی، نادر؛‌هاجری، بهرام (1394)، تحلیل فضایی الگوی اشتغال در بخش­های عمده فعالیت نواحی روستایی ایران، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال چهارم، شماره 1، صص 14-1.
قادرمزی، قادر (1394)، برنامه­ریزی راهبردی توسعه اشتغال در نواحی روستایی شهرستان جوانرود، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال 4، شماره 1، صص 130-109.
قدیری معصوم، مجتبی؛ مهدوی، مسعود؛ برقی، حمید (1384)، بررسی آماری روند رشد و تحولات اشتغال در نواحی روستایی استان اصفهان، پژوهش­های جغرافیایی، دوره 38، شماره 3، صص 175-153.
مرکز آمار ایران (1394)، نتایج آمارگیری نیروی کار.
مرکز مطالعات شهرسازی و توسعه شهری ایران (1381)، توسعه و تعادل منطقه‌ای، مجموعه مقالات کنفرانس برنامه‌ریزی کالبدی اصفهان.
مسیبی، سمانه؛ تقدیسی، احمد (1392)، تحلیل فضایی و سطح­بندی شاخص­های اشتغال در استان­های کشور (به­کارگیری تحلیل عاملی و خوشه­ای)، آمایش سرزمین، دوره 5، شماره 2، صص 383 ـ 361.
مسیبی، سمانه؛ صیدایی، سیداسکندر؛ زنگی­آبادی، علی؛ رحیمی؛ علیرضا (1393)، تحلیل فضایی شاخص­های اشتغال با استفاده از تحلیل عاملی و خوشه­ای (نمونه مورد: شهرستان­های اصفهان)، جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 18، شماره 47، صص 213 ـ 197.
مومنی، منصور و شریفی سلیم، علیرضا (1391)، مدل‌ها و نرم­افزارهای تصمیم­گیری چندشاخصه، تهران، ناشر مؤلفان با حمایت شرکت داروسازی اکسیر.
نظم­فر، حسین؛ محمدی، فاطمه؛ زاهدی­کلاکی، ابراهیم؛ عشقی، علی (1395)، تحلیل فضایی و سطح‌بندی شهرستان‌های استان گلستان بر اساس شاخص‌های اشتغال، جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره 5، شماره 17، صص 20-7.
نواب پور، حمیدرضا (1378)، نظام برنامه و نظام آماری در ایران، مرکز مطالعات اقتصاد ایران، تهران.
نوری، هدایت­الله (1392)، تحلیل فضایی شاخص‌های عمده اشتغال زنان در کشور، مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، سال 11، شماره 3، صص 102-81.
وحیدی، منوچهر (1370)، روند برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران جایگاه قانونی آن؛ مجموعه مقالات طرح‌ریزی کالبدی، تهران، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
ویسی، اکبر؛ حسین­زاده دلیر، کریم؛ عرت­پناه، بختیار (1393)، مقایسه نابرابری توسعه استان کردستان با سایر استان­های ایران، جغرافیا و مطالعات محیطی، سال 3، شماره 12، صص 109-101.
Arisoy, O. (2007). Integrated Decision Making in Global Supply Chains and Network, Doctoral Dissertation, university of Pittsburgh, school of Enginnering.
Babic, Z., and Plazibat, N., (1998). Ranking of enterprises based on multicriterial analysis, International Journal of Production Economics, Vol56-57, 29-35.
Bogdanovic, D., Nikolic, D., & Ilic, I. (2012). Mining method selection by integrated AHP and PROMETHEE method. Anais da Academia Brasileira de Ciências, 84(1), 219-233, 2012.
Bollinger, Christopher R. & Ihlanfeldt, Keith R. (2003). The intra urban spatial distribution of employment: which government interventions make a difference?, Journal of Urban Economics, Volume 53, Issue 3, May 2003, Pages 396-412.
Brans, J. and Mareschal, B. (2005). "PROMETHEE method cited at: Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys, Springer, NewYork.
Brans, J.P. (1996). The space of freedom of the decision maker modeling the human brain: European Journal Operational Research, vol.92, p593-602.
Brans, J.P., and Mareschal, B. (1994). The PROMCALE- GAIA decision support system for multicriteria decision aid: Decision Support Systems, vol.12, No 4/5, p 297- 310.
Caterino, N., Iervolino, I., Manfredi, G.and Cosenza, E. (2008). a comparative analysis of decision making methods for the seismic retrofit of rc buildings, The 14th World Conference on Earthquake Engineering, October 12-17, 2008, Beijing, China
Chou, T.Y., Lin, W.T., Lin, Ch. Y., Chou, W.Ch. and Huang, P. (2004). Application of the PROMETHEE technique to determine depression outlet location and flow direction in DEM. Journal of Hydrology, 287(1–4), 49–61.
Figueira, J., Smet, Y., and Brans, J.P. (2004). MCDA methods for sorting and clustering problems: PROMETHEE TRI and PROMETHEE cluster:www.vub.ac.be
Gilliams, s, Raymaekers, D, Muys, B, Orshven, J. V. (2005). Comparing multiple creteria decision methods to extand geographical information system on afforestation, computer and electronic in agrecltlure, vol: 49, pp142-158.
Kalogeras, N., Baourakis, G., Zopounidis, C., Dijik, G. (2004). Evaluating the financial performance of agri-food firms: a multicreteria decision-aid approach, Jornal of Food Engineering, Vol.62, 117-371.
Leeneer, I. and Pastijn, H. (2002). Selecting land mine detection strategies by means of outranking MCDM techniques, European Journal Operational Reasearch, Vol.139, 327-338.
Shahabadi, A. and sorekhkamal, R. (2009). Evaluation of City Development Ghouchan Using Numerical Taxonomy Analysis, Journal of Geographical Landscape of Zagros, the first year, NO.1: 52-73.
Tomul, E. (2009). “Measuring regional inequality of education in Turkey: an evaluation by Gini index”. Procedia Social and Behaviorial sciences 1. pp. 949-952.