ارزیابی و تحلیل مولفه‌های کیفیت زندگی در مناطق شهری (مطالعه موردی: شهر زاهدان)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد، زاهدان، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

چکیده

شهر زاهدان بدلیل موقعیت نخست شهری، موقعیت ملی و منطقـه­ای و عملکـرد اقتصـادی، سیاسی زمینه مهاجرت و تمرکز جمعیت را سبب شـده و پیشـی گـرفتن رشـد جمعیتـی – کالبـدی نسبت به زیربناها در چند دهه اخیر، نامعادلاتی را رقم زده که بخشی از تبعات آن را می­تـوان در گسترش محلات حاشیه­نشین، توزیع نامتوازن امکانات، بـروز معضـلات زیسـت محیطـی و نارضایتی شهروندان و بالاخره، تقلیل کیفیت زندگی ملاحظه کرد. هدف از این مقاله، ارزیابی و تحلیل مولفه‌های کیفیت زندگی در مناطق شهری زاهدان می‌باشد. ماهیت تحقیق از نوع کاربردی و از نظر روش توصیفی – تحلیلی است که اطلاعات و داده‌ها به روش‌های اسنادی و پیمایشی جمع­آوری شده است. جامعه‌ی آماری شامل 592968 نفر از شهروندان شهر زاهدان بودند که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 400 نفر به عنوان نمونه انتخاب و به صورت تصادفی ساده مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار اصلی پژوهش، پرسشنامه است که پایایی آن از طریق تکمیل30‌ پرسشنامه و ضریب آلفای کرونباخ (بالاتر از 7/.) بدست آمده است. داده‌های جمع‌آوری شده در نرم‌افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای مقایسه و سنجش متغیرها (ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست­محیطی)، از آزمون‌های تی تک­نمونه‌ای، تحلیل واریانس یک­طرفه (Anova) و آزمون­های Post hoc و بهره­گیری از روش توکی (Tukey) استفاده شد. نتایج آزمون تی تک نمونه­ای نشان داد که میانگین متغیرهای اجتماعی برابر 64/2، کالبدی برابر 61/2، اقتصادی برابر 24/2 و زیست­محیطی برابر 42/2 است. هم­چنین میانگین متغیر کیفیت زندگی در حالت کلی برابر 48/2 بدست آمد. بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد که کیفیت زندگی در مناطق پنج­گانه شهر زاهدان در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. در این زمینه، منطقه یک در وضعیت مطلوب­تری نسبت به مناطق دیگر قرار داشت و منطقه چهار دارای پایین­ترین سطح از کیفیت زندگی در مناطق پنج­گانه مورد مطالعه بود. در حالت کلی، بر اساس نتایج آزمون Tukey مشخص شد که مناطق 3 و 4 در یک گروه، منطقه 5 در یک گروه و مناطق 1 و 2 در گروهی دیگر قرار می­گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation and analysis of quality of life Dimension in urban Region (Case study: Zahedan city)

نویسندگان [English]

  • Saeede Salimi rad 1
  • maryam karimiyan bostany 2
  • mahmood reza anvari 3
1 PhD Student, Department of Geography and Urban Planning, Azad University, Zahedan, Iran
2 Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran
چکیده [English]

The city of Zahedan, due to its first urban location, national and regional location, and economic and political performance, has caused migration and population concentration. It can be seen in the expansion of suburban areas, the unbalanced distribution of facilities, the emergence of environmental problems and citizens' dissatisfaction, and finally, the reduction of quality of life. The purpose of this article is to evaluate and analyze the components of quality of life in urban areas of Zahedan. The nature of the research is applied and in terms of descriptive-analytical method, the data are collected by documentary and survey methods. The statistical population included 592968 citizens of Zahedan who were randomly analyzed using Cochran's formula of 400 people. The research tool is a questionnaire whose reliability has been obtained by completing the ‌30 questionnaire and Cronbach's alpha coefficient (above 0.7). The collected data were analyzed in SPSS software and to compare and measure economic, social, physical and environmental variables, one-sample t-test, one-way analysis of variance (Anova) and post hoc and interest tests. ‌ Taking the Tukey method was used. The mean of quality of life variable in general was 2.48. Based on the results, it was found that the quality of life in the five districts of Zahedan is in an unfavorable situation. In this regard, region one was in a better situation than other regions and region four had the lowest level of quality of life in the five regions studied.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quality of life
  • Urban Region
  • Zimension of Quality of life
  • Zahedan City

مراجع

ابراهیم ­زاده، عیسی، کاظمی ­زاد، شمس ­اله (1392)، سنجش میزان رضایتمندی و تمایل به مشارکت شهروندان در اجرای پروژه‌های زیربنایی شهرداری (مورد مطالعه: شهرداری زاهدان)، فصلنامه جغرافیا و توسعه، 11 (30)، 22-1.
ابراهیم­ زاده­ آسمین, حسین, کاربخش, حسن. (1396). ارزیابی وضعیت کیفیت زندگی شهری در منطقۀ یک شهر زاهدان. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای), 7(3), 7-20.
احمدی، فضل ا...، سالار، علیرضا، فقیه‌زاده، سقراط (1383). بررسی کیفیت زندگی سالمندان شهر زاهدان. مجله حیات. ۱۰ (۳)، ۶۱-۶۷.
اسدی, یاسمن, جلوخانی ­نیارکی, محمدرضا, عزی­مند, کیوان. (1399). بررسی کیفیت محیط ‏زیست زندگی شهری با استفاده از تحلیل چندمعیارۀ مکانی (مطالعۀ موردی: منطقۀ 6 تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی, 52(1), 367-383.
اصغری زمانی, اکبر, مصطفایی, هیرش. (1397). سنجش و پهنه‌بندی کیفیت محیط مناطق شهری در بافت میانی مناطق شهری، با استفاده از مدل AHP و شاخص همپوشانی وزنی، مطالعه موردی بافت میانی شهر تبریز. نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی, 22(64), 1-18.
پوراحمد, احمد, دربان­ آستانه, علیرضا, زنگنه شهرکی, سعید, پورقربان, شیوا. (1399). ارزیابی و تحلیل عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری شهری جزیرۀ کیش. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری, 8(1), 1-22.
پوراحمد, احمد, قربانی, رامین, فرهادی, ابراهیم, درودی‌نیا, عباس. (1395). ارزیابی تطبیقی شاخص‌های کیفیت زندگی در محلات مسکونی (مطالعۀ موردی: شهر کامیاران). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری, 4(4), 519-548.
حمدی, کریم, سرور, رحیم, شعاع­برآبادی, علی, رنجبر, محسن. (1389). سنجش ومدیریت کیفیت زندگی در مناطق شهری (مطالعه موردی: مناطق 18گانه شهر زاهدان). مطالعات توسعه اجتماعی ایران, 3(1), 129-149.
درگاه ملی آمار ایران (1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهر زاهدان.
دهقانی، امین، صیدائی، سید اسکندر، شفقی، سیروس (1391). سنجش و توسعه شاخص‌های کیفیت زندگی در کانون‌های اسکان عشایری، مطالعه موردی؛ کانون‌های اسکان عشایری استان‌های فارس و اصفهان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۱۲ (۲۷) :۷۷-۹۶.
زیاری, کرامت الله, ابدالی, یعقوب, الله­قلی­پور, سارا. (1398). تحلیل و ارزیابی مؤلفه‌های کیفیت‌ زندگی در کانون‌های جرم‌خیز، مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران. دوفصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری, 10(19), 105-122.
شماعی, علی, فخری پور محمدی, افسانه, زنگانه, احمد. (1396). ارزیابی کیفیت زندگی در مناطق شهری (مطالعۀ موردی: منطقۀ 11 شهرداری تهران). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری, 5(3), 357-379.
صابری ­فر، رستم، خزاعی­نژاد، آمنه (1394). سنجش رضایت از کیفیت محیط مسکونی در شرایط محیطی حساس (نمونه موردی شهر فردوس در حاشیه کویر). کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی, 3(2), 47-72.
ضرابی, اصغر, رخشانی­نسب, حمیدرضا, سرگلزایی جوان, طیبه. (1395). تحلیل فضایی شاخص‌های کیفیت زندگی در محله‌های پیرامونی شهر زاهدان با استفاده از مدل تصمیم‌گیری چندمعیاره ویکور. برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا), 6(4), 45-64.
غفاری, غلامرضا, کریمی, علیرضا, نوذری, حمزه. (1391). روند مطالعه کیفیت زندگی در ایران. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران, 1(3), 107-134.
کریمی ­یزدی، اعظم، براتی، ناصر، زارعی، مجید (1395)، ارزیابی تطبیقی ادراک فضای شهری از نظرگاه مخاطبین و متخصصین عرصه شهری (مطالعه موردی مجموعه شهری امامزاده صالح تجریش تهران)، مجله باغ­نظر، 13 (45)، 26-13.
فرخیان, فروزان, مایدزاده, هدا. (1399). تأثیر فضای سبز شهری برکیفیت زندگی شهروندان در کلانشهر اهواز. فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری, 11(41), 23-36.
ملکی، سعید., مدانلو جویباری، مسعود. (1395). سنجش و رتبه‌بندی کیفیت زندگی در استان مازندران با استفاده از تکنیک‌های AHP و SAW. جغرافیا و توسعه فضای شهری, 3(1), 133-147.
مویدفر, سعیده, اسحاقی, سارا. (1398). نوزایی شهری رویکردی نوین جهت احیا و ارتقا کیفیت زندگی در بافت تاریخی شهرها (نمونة موردی: محدودة میدان امام علی (ع) شهر اصفهان و بافت پیرامون آن). فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری, 10(37), 141-154.
نوغانی،. محسن., اصغرپور، احمدرضا., کرمانی، مهدی., صفا، شیما. (1387). کیفیت زندگی شهروندان و رابطه آن با سرمایه اجتماعی در شهر مشهد. علوم اجتماعی, 5 (1)، 140-111.
یوسف­زاده, زهره, نوری کرمانی, علی, حاتمی نژاد, حسین, حسین زاده, محمد مهدی. (1399). سنجش ارتباط و تاثیر ابعاد بازآفرینی پایدار بر رویکرد کیفیت زندگی شهروندان (مطالعه موردی‌: تهران، منطقه 15). فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی, 12(3), 299-316.
Kashef, M.‚ (2016). Urban livability across disciplinary and professional boundaries. Frontiers of Architectural Research, Vol 5‚ No 2‚ Pp 239-253.
Ma L, Liu S, Fang F, Che X, Chen M, Evaluation of urban-rural difference and integration based on quality of life, Sustainable Cities and Society, doi: https://doi.org/10.1016/j.scs.2019.101877
Phillips, D. (2006), Quality of Life Concept, policy and practice, Routledge.
Sapena, M et al. (2020). Estimating quality of life dimensions from urban spatial pattern metrics, Computers, Environment and Urban Systems, 85, 1-11.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار