واکاوی نقش تصاویرذهنی در ایجاد حس تعلق در محلات (مطالعه موردی: محله شتربان شهر تبریز)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیارمعماری دانشکده معماری شهرسازی،دانشگاه هنراسلامی تبریز

2 دانشیارمعماری دانشکده معماری وشهرسازی،دانشگاه هنراسلامی تبریز

3 دانشجو کارشناسی ارشدمعماری،دانشکده معماری وشهرسازی،دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

محیط شهر به عنوان منبع و نشانه های تصاویر ذهنی وخاطرات به صورت برجسته ای شکل پذیر است وهر فرد با توجه به تصوراتی  که از محیط شهری دارد نسبت به آن حس تعلق می کند. بنابراین شناخت عواملی که منجر به ارتباط محیط شهری با ادراکات ذهنی می گردند امری ضروری است که عدم توجه به آن منجر به گسست فرهنگی می شود و رابطه ای که بین تصورات ذهنی به عنوان امری ثابت و ساختار فیزیکی شهری به عنوان امری متغیر وجود دارد بستری متعادل بین شهر و افراد ایجاد می کند که سبب حضور مردم درآن می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تصاویر ذهنی در ایجاد حس تعلق به محله و رابطه آن با میزان حس تعلق و وابستگی به محله تاریخی شتربان تبریز به عنوان نمونه موردی انجام گرفته است. روش تحقیق در این پژوهش به صورت «توصیفی- تحلیلی» می باشد و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت بررسی­های میدانی و با استفاده از پرسشنامه می­باشد. باتوجه به اهداف وسوأل های تحقیق ، از ضریب همبستگی پیرسون و آزمون Tتک نمونه­ای و نرم­افزار SPSS استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد بین تصویر ذهنی شهروندان وحس تعلق رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد (آزمون دو دامنه،05/0>P،384 n=،64/0r= ).و با توجه به اینکه تصاویر ذهنی کالبدی (001/0 = p و 44/4= t)، تصاویر ذهنی اجتماعی (029/0 = p و 20/2 = t) و تصاویر ذهنی معنایی (001/0 = p و 27/9 = t) بر حس تعلق دارای تاثیر مثبت معنی‌داری هستند بعد تصاویر ذهنی معنایی با ضریب استاندارد شده (بتا) 47/0 بیشترین تاثیر را بر حس تعلق دارد.همچنین میزان حس تعلق در محله شتربان به طور معنی دار ی بالاتر از حد متوسط می باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the role of mental images in producing the sense of belonging to the neighborhoods, case study: Shotorban neighborhood of Tabriz

نویسندگان [English]

  • Azita Balali Oskoyi 1
  • Minou Gharehbaglou 2
  • Mina Heydariturkmani 3
چکیده [English]

Abstract
The city's environment as a source and sign of mental images and memories are remarkably evolving, and each individual has a sense of belonging due to the imagination he has of the urban environment. Therefore, the recognition of the factors that lead to the relationship between the urban environment and mental perceptions is imperative that the lack of attention to it leads to a cultural breakdown, and the relation between mental imagery as a constant factor and the physical structure of the city as a variable one creates a balance between the city and the people that causes the presence of people in it. This study is conducted with the purpose of investigating the role of mental images in creating a sense of belonging to the neighborhood and its relationship with the sense of belonging and affiliation to the Shotorban historical neighborhood of Tabriz as a case study. The research method in this study is descriptive-analytical and the method of collecting information is through field surveys and using a questionnaire. Pearson correlation coefficient and single-sample T-test and SPSS software were used to achieve goals and answer questions. The results show that there is a direct and significant relationship between the citizens' mental image and the attachment sense, (Double Domain Test P<0.05, n=384, r=0.64) And given the physical mental image (p=0.001,t=4.44),social mental image(p=0.029 ,t=2.20), semantic mental image(p=0.001 ,t=9.27) , have a positive impact on the sense of belonging. Then semantic mental images with a standardized coefficient (beta) of 0.47 have the most effect on the sense of belonging. Also, the sense of belonging in Shotorban neighborhood is significantly higher than average.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: mental images
  • sense of belonging
  • urban space
  • Shotorban neighborhood
اتکینسون ،ر.ودیگران ، (1381).زمینه روانشناسی هیلگارد ،ترجمه محمد نقی براهنی وهمکاران ،تهران ؛رشد.
بهرامپور، عطیه؛مدیری، آتوسا(1394).« مطالعهرابطهمیانرضایتمندیساکنانازمحیط زندگیومیزانحستعلقآنهادرمجتمعمسکونی بلندمرتبهشهرککوثرتهران» نشریههنرهایزیبا - معماریوشهرسازی، شماره3،صص85-94
پاکزاد ،جهان شاه ،سیر اندیشه ها در شهر سازی 3(1388) ،چاپ اول،ناشر :انتشارات شهیدی.
پرتوی ،پروین.(1382).«مکان وبی مکان رویکردی  پدیدار شناسانه»نشریه هنرهای زیبا ،شماره14،تهران.
پروند، شادان و تولایی ،نوین(1376).ویژگی های فضایی ومکانی مسجد در ایران:آموخته هایی از نمونه های ماندگار گذشته، محمد قره چمنی(ویراستار)،مجموعه مقالات همایش معماری مسجد؛گذشته ،حال ،آینده .مهر 26-28،صص 58- 47.اصفهان :دانشگاه هنر.
تقوایی ،علی اکبرومعروفی،سکینه (1389).ارزیابی نقش مساجد در ارتقاءکیفیت محیط ،مطالعه موردی :مسجد امیر تهران ،مجله مدیریت شهری ،شماره 25،صص219-234.
جوان فروزنده ،علی وهمکاران(1389)."مفهوم حس تعلق به مکان وعوامل تشکیل دهنده آن" مجله هویت شهر،شماره هشتم،بهارو تابستان 1390،صص 27-37.
چرخچیان،مریم(1393)بررسینقشویژگیهایفردیدرمیزاندلبستگیکاربرانبهفضاهایشهری )نمونهموردی: خیابانخیامدرقزوین(، جغرافیاوبرنامهریزی،شماره47،صص6-55
حبیبی،رعنا(1387).تصویرهایذهنیومفهوممکان،فصلنامههنرهایزیبا،شماره35پاییز.
رستمعلی زاده ،ولی اله ؛نعمتی ،محمد(1394)،بررسی زمینه های شکل گیری تعلق به محله، فصلنامه توسعه محلی (روستایی –شهری )،شماره 1،صص 153-172.
رضازاده،راضیه(1385)،رویکردیروانشناسانهوجامعهشناسانهبههویتمکانیدرشهرهایجدید،مجموعهمقالاتهمایشبینالمللی،چاپاول،انتشاراتشرکتعمرانشهرهایجدید،تهران.
رضوانی ،نوشی؛بهزاد ،مصطفی ؛حبیبی ،کیومرث(1396)، ارزیابیبافتهایتاریخیبرپایههنجارحستعلقبهمکان(نمونه مطالعاتی: محلهسرچشمهگرگان)، نشریه پژوهش وبرنامه ریزی شهری ،شماره بیست ونهم ،صص23-43
سرایی ،محمد حسین؛اشنویی ،امیر ؛روستا ،مجتبی(1395)،ارزیابی شاخص های تعلق مکانی ساکنان بافت قدیم شهر کاشان ،نشریه جغرافیا وبرنامه ریزی محیطی ،شماره 2،صص17-34
-شکویی،حوتبریزیج(1382).تاثیرنوسازیشهریفن گرابرایجادحسلامکانی: مطالعهموردیپروژهنواب،مجلهمدرس،دوره7،شماره2.
شیخی ،محمد؛امینی ،سعیده ؛نظامی ،آناهیتا(1394). مطالعهتطبیقیحستعلقمکانی درسکونتگاههایرسمیوغیررسمی (موردمطالعه: شهرجدیدپرندونسیمشهر)،فصلنامه علوم اجتماعی ،شماره 69،صص45-73.
شـولتز، نوربـرگ کریسـتیان (1383 )معمـاری: معنا و مـکان، ترجمه برازجانی، انتشـارات جان جهـان، تهران.
رلف، ادوارد(1389)مکان وبی مکان مترجمان  محمد رضا نقصان محمدی ،کاظم مند گاری ریالزهیر متکی  ،چاپ اول ،مشخصات نشر :تهران :آرمان شهر .
 قاسمیاصفهانی،م(1386).بررسیحسمکاندرشهرهایجدید(نمونهموردیشهرجدیداندیشه)،مجموعهمقالاتهویت شهرهایجدید،تهران: انتشاراتشرکتعمرانشهرهایجدید.
کاظمی، مصطفی پورو سمیرا، سعادت یارو فهیمه، سادات و بیطرف، فاطمه (1390 ).تاثیر تصویر ذهنی گردشگران بر ارزش ادراک شده از شهرهای ساحلی دریای خزر با تاکید بر نقش واسط کیفیت عوامل ادراک شده، پژوهش و برنامه ریزی شهری، 19-34.
کاکاوند،الهام ؛براتی ،ناصر ؛امین زاده گوهر ریزی ،بهرام  (1392)، سنجش تطبیقی تصویر ذهنی شهروند وشهرساز به مفهوم کیفیت محیط شهری (مطالعه موردی:بافت فرسوده شهر قزوین ،باغ نظر ،شماره 25،صص101-112
کاشانی جو، خشایار(1389)،"بار شناخت رویکرد نظری به فضاهای عمومی شهری "،مجله هویت شهر ،شماره 6 ،صص95-106
کارمونا، متیو و دیگران، (1391)، «مکان های عمومی فضاهای شهری ابعاد گوناگون طراحی شهری»، مترجمان فریبا قرایی، مهشید شکوهی زهرا اهری، اسماعیل صالحی، انتشارات دانشگاه هنر تهران.
گلکار، کوروش، 1390، «آفرینش مکان پایدار تأملاتی در باب نظریه طراحی شهری»، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
لنگ ،ج .( 1381 )،آفرینش نظریه معماری ،ترجمه علیرضا عینی فر ،تهران :انتشارات دانشگاه تهران
لینچ ،کوین(1387) ،سیمای شهر، مترجم: منوچهر مزینی، چاپ هشتم،تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
مظلومی ،سید مازیار(1389)، تأثیرپذیری ابعاد حس مکان از ادراکات ذهنی در محله های مسکونی شهری،مجله پژوهش وبرنامه ریزی شهری ،شماره 3.
مشکینی ، ابوالفضل ؛ موذن،سهراب ونوروزی ،مصطفی( 1394). فصلنامه پژوهش های بوم شناسی شهری،سنجش کیفیت محیط شهری در شهرهای کوچک استان آذربایجان شرقی، دوره 6،شماره12، صفحه 17-32
   
موسوی،سید احمد(1385).برنامه ریزی توسعه محله ای با تاکید بر سرمایه های اجتماعی(مورد مطالعه: کوی طلاب شهر مشهد)پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
میرمقتدایـی، مهتـا (1383 ).معیارهای شـناخت هویت کالبـدی شـهرها، مجلـه هنرهـای زیبـا، شـماره 19 ، صفحـه 32-35 .
نادری،احمد،شیرعلی،ابراهیم،قاسمیکفرودی،سجاد(1393)بررسیحستعلقمحلّه ایونقشآن درمشارکتاجتماعی(نمونۀموردی: محلهنعمت آباد)مجلۀمطالعاتتوسعۀاجتماعیایران،سال6،شمارۀ3،صص7-20.
  Appleyard, Donald: Planning   A pluralistic City,the MIT Press,1976                             
Altman, I. and Low, S. M.(1992). Place Attachment: A Conceptual Inquiry, Plenum Press, New York.
Besten, Olga den (2010), Local belonging and ‘geographies of emotions’: Immigrant children’s experience of their neighbourhoods in Paris and Berlin, http://chd. sagepub. com/content/17/2/181.
Brocato, Elisabeth Deanne, 2007. Place Attachment: An Investigation Of Environments
Brown، B. B. & Perkins، D. D. (1992). Disruptions in place attachment. In Place attachment (pp. 279-304).Springer US.
Bonaiuto, M; Aiello, A; Perugini, M; Bonnes, M & Ercolani, A.P (1999), Multidimensional perception of residential environment quality and neighborhood attachment in the urban environment, J. Environ. Psychol, 19, 331-352.
Brown، B. B. & Perkins، D. D. (1992). Disruptions in place attachment. InPlace attachment (pp. 279-304) Springer US.
Canter, David, The Psychology of Place, The architectural Press, London, 1977.
Everett, B. (2009), Belonging: Social exclusion, social inclusion, personal safety and the experience of mental illness, Copyright Mood Disorders Society of Canada.
Giuliani M.V & R. Feldman (1993), Place attachment in a developmental and cultural context, Journal of Environmental Psychology, No 13, pp. 267-274.
Hidalgo, Carmona & Hernandez, Bernard. (2001), Place Attachment: Conceptual and EmpiricalQuestions, Journal of Environmental Psychology, vol21, pp 273-281.
Jorgensen, Bradley S; Stedman, Richard C. (2001). Sense of Placeas an Attitude: Lakeshore Owners Attitudes Toward Their Properties. Journal of Environmental Psychology (2001) 21, 233-248.
Kyle, Gerard; Graefe, Alan; Manning, Robert; Bacon, James (2004). Effects of place attachment on users’ perceptions of social and environmental conditions in a natural setting. Journal of Environmental Psychology 24 (2004) 213–225.
Kyle, G. , A. Graefe and R. Manning, 2005, Testing the Dimensionality of Place Attachment in Recreational Settings. Environment & Behavior, No.37, pp153-177.
Kaplan, S, (2016). Cognitive maps, human needs and the designed environment. Chicago: Aldine.
Relph, Edward. (1976), place and placelessness,pion, London.
Raymond, Christopher. M. Brown, Gregory, Weber, Delene (2010). The measurement of place attachment: Personal, community, and environmental connections. Journal of Environmental Psychology 30 (2010) 422-434.
Riger, S, and Paul L, 1981, Communities: patterns of attachment and social interaction in urban neighborhoods, American Journal of Community Psychology, pp55-66.
Qutaiba, A & Tamie, R. (2010), Self control and a sense of social belonging as moderators of the link between poor subjective wellbeing and aggression among Arab Palestinian adolescents in Israel, Procedia Social and Behavioral Sciences 5 (2010) 1058–1069.
Lavrakas P. J., & Riger, S. (1981). Community ties: Patterns of attachment and social interaction in urban neighborhoods, American Journal of Community Psychology, 9(1).
Lipovcan, k Larsen, P. Zganec. (2004), Quality of life, life satisfaction and happiness in shift- and non-shiftworkers, Rev sauda publica, Vol 38. Pp 3-10.
Low, S. M. and I. Altman (1992). Place attachment: A conceptual inquiry. Human
Scannell، L.، & Gifford، R. (2010). Defining place attachment: A tripartiteorganizing framework. Journal of Environmental Psychology، 30(1) ، 1-10.
Shumaker, S.A & Taylor, R.B (1983), Toward a clarification of People Place relationships: a model of attachment to place, In N.R. Feimer & E.S. Creller (Eds.) EnvironmentalPsychology: Directions and Perspectives,NewYork, pp. 219- 256.
Steele، F (1981). The sense of Place، Boston: CBI publishing company.
Teo, P and Hung, SH. (1999), A sense of place in public housing a case study of pasir ris, Singapore, Habital international, ume20, issue2, june1996, 307-325.
-ribe, Michael, Stadtgestaltung  Theorie und Praxis, Bertelsmann1974.
Tuan، Yi-Fu (1974). Topophilia: A Study of Environmental Perception، Attitudes، and Values، Englewood Cliffs، N.J.، Prentice-Hall.
Williams, Daniel. R, Vaske, Jerry. J. (2003). The measurement of place attachment: validity and generalization of a psychometric approach. Forest Science, Vol 49, No 6: Pp: 830-840.
Wilson, R. C. & Takahashi, Y. K. & Schoenbaum, G. (2014). Orbitofrontal cortex as a cognitive map of task space.Neuron, 81(2): 267-279.