بررسی روند مشارکت شیعیان عراق در ساختار قدرت سیاسی این کشور از 2003 تا 2008 و تاثیر آن بر نفوذ منطقه-ای ایران

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.

2 *دانشیار گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری، واحد سمنان، دانشگاه ازاد اسلامی، گرمسار، ایران.

4 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.

چکیده

یکی از مهم‌ترین مشخصات جغرافیای سیاسی در قرن بیست و یکم اهمیت یافتن جریانات فروملی و فراملی فرهنگی هویتی، فرهنگی و مذهبی میان ملت‌ها است. ایران و عراق دو کشور همسایه در منطقه جنوب غرب اسیا هستند که دارای پیوندهای فرهنگی، دینی، جغرافیایی، قومی و اقتصادی دیرینه ای هستند که مهم ترین مولفه این پیوند مذهب تشیع است. بعد از سقوط صدام و رهایی از محدودیت های دوران حاکمیت بحث شیعیان کم کم در حال بازیابی نفوذ و جایگاه واقعی خود در عراق هستند که این مساله می‌تواند تاثیرات منطقه ای مهمی برای نفوذ فرهنگی ایران داشته باشد. هدف این مقاله بررسی روند مشارکت شیعیان عراق در ساختار قدرت سیاسی این کشور از 2003 تا 2008 و تاثیر آن بر نفوذ منطقه ای ایران است. سوال اصلی مقاله این است مشارکت شیعیان در ساختار قدرت سیاسی عراق چگونه نفوذ منطقه ای ایران را مستحکم تر نموده است؟ فرضیه پژوهشگران مقاله این است که ارتباطات و اشتراکات فرهنگی و دینی و فومی میان ایران و عراق پتانسیل بی نظیری را برای نفوذ عمدتا فرهنگی ایران در منطقه فراهم کرده است. روش این مقاله توصیفی تحلیلی است. نتایج مقاله نشان می دهد که صرف فراهم شدن بسترهای همگرایی شیعیان عراق و ایران بعد از 2003 میلادی و سقوط رژیم بعث جریانات فروملی و فراملی گسترده ای را بین عراق و ایران به وجود آورد که مشارکت شیعیان در ساختار قدرت سیاسی عراق نیز این همگرایی را مستحکم و آرمان های انقلاب اسلامی ایران را در عراق و منطقه نافذتر خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the process of Iraqi Shiites' participation in the structure of its political power from 2003 to 2008 and its impact on Iran's regional influence

نویسندگان [English]

  • Mehran Shirazi 1
  • heidar lotfi 2
  • Zein-Al-Abedin karami 3
  • Farzan Kafashan Tusi 4
1 PhD student of Political Geography, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
2 Associate Professor, Department of Geography, Faculty of Humanities, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
3 M.A student of Geography and Tourism Planning, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
4 Graduate student in Geography and Tourism Planning, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
چکیده [English]

One of the most important features of political geography in the 21st century the importance of finding transnational and transnational cultural identities, cultures and religions among nations. Iran and Iraq are two neighboring countries in Southwest Asia which have longstanding cultural, religious, geographical, ethnic and economic connections and the most important component of this bond is Shiite religion. Shiite discourse gradually regains its true position in Iraq after Saddam's fall and liberation from restrictions this could have important regional implications for Iran's cultural influence. The purpose of this article is to examine the process of Iraqi Shiites' participation in the structure of its political power from 2003 to 2008 and its impact on Iran's regional influence. The main question of the article is that How has Shiite involvement in Iraq's political power structure strengthened Iran's regional influence? The researchers' hypothesis is that Relations and cultural and religious ties between Iran and Iraq it has provided unparalleled potential for Iran's largely cultural influence in the region. The methodology of this paper is descriptive-analytical. The results of the paper show that The mere provision of Shiite convergence for Iraq and Iran after 2003 and the fall of the Ba'athist regime it created widespread transnational and transnational flows between Iraq and Iran That the Shia involvement in the structure of Iraqi political power also strengthened this convergence and the aspirations of the Islamic Revolution will make Iran more penetrating in Iraq and the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iraqi Shiites
  • political power
  • regional influence
  • Iran
احمدی، سید عباس و الهام سادات موسوی(1389)، ­جغرافیای شیعه و فرصت های ایران در قلمروهای شیعی جهان اسلام، در مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
احمدی، عباس(1390)، ایران، انقلاب اسلامی و ژئوپلتیک شیعه، تهران، اندیشه سازان نور.
افتخاری، اصغر و احمد جانی پور(1392)، منابع قدرت نرم انقلاب اسلامی؛ مطالعه موردی: تحلیل وصیت نامه شهدای دانشگاه امام صادق(ع)­، پژوهشنامه انقلاب اسلامی. سال سوم، زمستان، شماره 9، صفحات 46-23.
افتخاری، اصغر(1391)، «مفهوم و جایگاه جنگ نرم در انقلاب اسلامی؛ بر اساس اصول قرآن کریم»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال اول، بهار، شماره 2، صفحات 27-1.
آقایی، عبدالرضا­(1388)، ­دوران تبعید امام خمینی (ره) در عراق، ماهنامه رشد، دوره یازدهم، زمستان، شماره 2.
امام شوشتری، سید محمد علی (1347)، «کشور عراق از دیدگاه فرهنگ و تمدن رنگ ایرانی دارد نه غربی»، نشریه بررسی های تاریخی، سال سوم، شماره 15 و 16.
باقری، سیامک­(1387)، بسیج و مدیریت قدرت نرم: رویکردی سیستمیک، در قدرت نرم، جلد 3، تهران: پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج.
برنا بلداجی، سیروس(1383)، شیعیان عراق؛ بررسی وضعیت جامعه شناختی، فصلنامه تخصصی شیعه شناسی، س 2، ش 7،
برنا بلداجی، سیروس­(1391)، عراق نوین و بایسته های استراتژیک ایران، تهران: کانون پژوهش های خلیج فارس.
بیکی، مهدی­(1389)، قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی لبنان)، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
بیگدلو، مهدی­(1390)، ­تأثیر پدافند غیرعامل بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال نهم، پائیز، شماره.34
پارساپور، روزبه­(1388)، بغدادنامه (بررسی ریشه های ایرانی کشور عراق، بر پایه مستندات تاریخی)، تهران: مرکز مطالعات خلیج فارس.
پارساپور، روزبه­(1389)، «نقش ایران و عراق در تأمین امنیت خلیج فارس»، ماهنامه خلیج فارس و امنیت، سال دهم، شماره 104، فروردین.
پیشگاهی فرد، زهرا و دیگران­(1390)، ­جایگاه قدرت نرم در قدرت ملی با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران­، فصلنامه راهبرد، سال بیستم، زمستان، شماره 61.
تویسرکانی، مجتبی (1388)، ­تحلیلی بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران درآسیاسی مرکزی در مقایسه با خاورمیانه­، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 67.
جعفریان، رسول (1386)، تشیع در عراق، مرجعیت و ایران، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
جمالی، جواد (1389)، «تأثیرسنجیِ قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران بر انقلاب‌های عربی»، فصلنامه عملیات روانی، سال هفتم، بهار و زمستان، شماره 28.
خسروی، محمد علی و عباسعلی جباری ثانی­(1390)، ­ظرفیت های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی عمومی­، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال سوم، بهار، شماره 11.
خواجه سروی، غلامرضا و مریم رحمنی(1391)، ­انقلاب اسلامی ایران و گفتمان سیاسی شیعه در عراق­، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال اول، تابستان، شماره 3.
داداندیش، پروین و افسانه احدی (1390)، ­جایگاه دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران­، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، بهار، شماره اول.
دادفر، سجاد (1389)، ­تحول و دگردیسی در نمای جامعه شناختی شیعیان عراق در قرن بیستم (علل – پیامدها)­، فصلنامه شیعه شناسی، سال هشتم، زمستان، شماره 32.
درخشه، جلال و مصطفی غفاری­(1390)، ­دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام فرصت ها، اقدامات، اولویت ها و دستاوردها، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، سال دوازدهم، زمستان، شمارة شانزدهم.
دکمجیان، هرایر (1377)، اسلام در انقلاب جنبش های در جهان عرب، ترجمة حمید احمدی، تهران: انتشارت کیهان.
دهشیری، محمدرضا (1385)، ­جایگاه قدرت نرم در انقلاب اسلامی ایران، فصلنامه حضور، تابستان، شماره 57.
زهره کاشانی، علی اکبر(1388)، ­تاریخ حوزه علمیه قم از تأسیس تا سده چهارم (تحلیلی بر زمینه ها و عوامل پیدایش و شکوفایی)­، فصلنامه تربیت اسلامی، سال چهارم، شماره 8.
سجادپور، محمد کاظم (1383)، ­ایران و بحران بین المللی عراق: چالش ها و واکنش ها­، فصلنامه سیاست خارجی، سال هیجدهم، زمستان، شماره 4.
سردار نیا، خلیل اله (1391)، ­عراق، استمرار خشونت و رویای دموکراسی: یک تحلیل چند سطحی­، فصلنامه راهبرد، سال بیست و یکم، شماره 63.
سنائی، اردشیر و محمد رضا عبداله پور (1388)، ­رویارویی ایران و آمریکا: رقابت در عرصه قدرت نرم و سخت­، فصلنامه دانشکده علوم سیاسی واحد تهران مرکزی، سال دوم، پاییز، شمارگان هشتم و نهم.
سیف زاده، سید حسین(بی تا)­، عراق- ساختارها و فرآیند گرایش های سیاسی، ص 80
غفاری هشجین، زاهد و همکاران (1389)، ­وضعیت اجتماعی عراقِ پس از نظام بعثی، رهیافت انقلاب اسلامی، سال چهارم، بهار و تابستان، شماره 12.
فراهانی، نازنین (1385)، آئین نوروز در کشورهای همجوار، نجوای فرهنگ، شماره 2.
فلاح، رحمت الله (1391)، برآورد محیط سیاسی شیعیان عراق، فصلنامه پانزده خرداد، سال دهم، دوره سوم، شماره 34.
فولر، گراهام و فرانکه رند رحیم (1384)، شیعیان عرب: مسلمانان فراموش شده، ترجمه خدیجه تبریزی، چاپ اول، قم، انتشارات شیعه شناسی.
قنبرلو، عبدالله (1390)، الگوهای قدرت نرم در خاورمیانه، فصلنامه‌ی مطالعات قدرت نرم، سال اول، پاییز،  شماره‌ی 1.
کلاهدوز، عباس (1389)، امام با درس حکومت اسلامی انفجاری در حوزه نجف پدید آوردند، روزنامه ایران سیاسی، سال هفدهم، 16 بهمن، شماره 4715.
کمالی سرپلی، عبدالقادر­(1388)، سیرتاریخی پیدایش حوزه های علمیه، سخن تاریخ، شماره 7.
کمالیان (1387)، دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران و نقش زبان فارسی (گزارش پژوهشی)، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
گراهام، فولر و رند رحیم فرانکله(1383)، «شیعیان عراق»، ترجمه: خدیجه تبریزی، فصلنامه تخصصی شیعه شناسی، ص 170
مار، فب (1380)، تاریخ نوین عراق، ترجمة محمد عباس پور، مشهد: بنیان پژوهش های اسلامی.
محتشمی پور (1376)، خاطرات حجت الاسلام و المسلمین سید علی اکبر محتشمی پور، تهران: انتشارات سوره.
محقق، سید عدنان (1389)، نقش و کارکرد فرا طایفه ای مرجعیت شیعه در عراق معاصر، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هفدهم، پاییز، شماره 3.
محمدی، علی اصغر(1383)­، «شیعیان عراق آرمآن‌ها، واقعیت ها و چالش ها»، فصلنامه تخصصی شیعه شناسی، س 2، ش 7، ص 203.
مرادی، حجت اله (1389)، بررسی راهبرد تهدید سخت و نرم آمریکا در محیط نوین بین المللی، در قدرت و جنگ نرم از نظریه تا عمل، تهران: نشر ساقی.
مشایخی، حمید رضا و اصغر خوشه چرخ (1391)، نگاه نوستالژیک خاقانی و بحتری به ایوان مداین، ماهنامه ادب عربی، سال 4، بهار، شماره 1.
ملکی، محمد رضا و انسیه رازقندی (1390)، دیپلماسی عمومی و دولت احمدی نژاد: بازی در سطح خرد در خاورمیانه، فصلنامه علوم سیاسی، پاییز، شماره 16.
موسوی، سید حسین (1382)، انجمن های دوستی، کوتاه ترین راه شناخت ملل، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، دوم اردیبهشت ماه.
نای، جوزف (1383)،  قدرت نرم، ترجمه سید محسن روحانی مهدی ذوالفقاری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
نای، جوزف (1386)، منافع قدرت نرم، ترجمه ناصر بلیغ، فصلنامه مطالعات بسیج، سال دهم، پائیز، شماره 36.
نای، جوزف (1387)، قدرت نرم؛ ابزارهای موفقیت در روابط بین الملل، ترجمة محسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، چاپ دوم، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
نای، جوزف (1389)، قدرت نرم و رهبری، ترجمه عسگر قهرمانپور بناب، در قدرت و جنگ نرم از نظریه تا عمل، تهران: نشر ساقی.
الی کدوری(بی تا)، «شیعه های عراق و سرنوشت آن‌ها»، «تشیع، مقاومت و انقلاب»، ص 187
الیاسی، محمد حسین (1389)، ماهیت و عناصر قدرت نرم، در قدرت و جنگ نرم از نظریه تا عمل، تهران: نشر ساقی.