ارزیابی سطوح توسعه یافتگی شهرستان های استان همدان با استفاده از مدل‌های کمی

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسنده

استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

از پیش نیازهای برنامه‌ریزی منطقه‌ای سطح‌بندی نواحی مختلف جغرافیایی براساس برخورداری از شاخص‌های مختلف توسعه جهت شناسایی وضعیت توسعه یافتگی مناطق نسبت به همدیگر است. روش پژوهش از نوع کمی- تحلیلی و شاخص‌های بررسی شده 44 مورد بوده است. در پژوهش حاضر سعی شده است که با استفاده از تکنیک-های تحلیل عاملی، تحلیل خوشه‌ای و مدل مک گراناهان به بررسی نماگرهای توسعه در شهرستان‌های استان همدان پرداخته شود. نتیجه حاصل از به کارگیری تکنیک تحلیل عاملی تقلیل 44 شاخص پژوهش به پنج عامل نهایی است. با توجه به امتیازهای استخراج شده نتیجة حاصل از به کارگیری تکنیک تحلیل خوشه‌ای‌گروه‌بندی شهرستان‌های استان همدان به چهار گروه همگن بوده است. با توجه به شاخص ترکیبی محاسبه شده به رتبه‌بندی شهرستان‌های استان همدان در چهار سطح بسیار برخوردار: همدان؛ سطح برخوردار: ملایر؛ سطح تا حدودی برخوردار: نهاوند؛ سطح محروم: شهرستان‌های کبودرآهنگ، رزن، تویسرکان، بهار و اسدآباد مبادرت شده است. سطح بندی انجام شده نشان می‌دهد که شاخص‌های مورد بررسی در استان همدان حکایت از نابرابری فضایی دارد، وجود پنج شهرستان در سطح محروم حکایت از این عدم تعادل دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of development Level in townships of Hamedan province by using of Quantitative Models

نویسنده [English]

  • mahmood akbari
Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Yasuj University, Yasuj, Iran
چکیده [English]

One of the common criteria in regional Development planning is the ranking of regions based on their share of different development indicators. In the present study attempts are made to investigate development indicator in townships of Hamedan province by using factor analysis and cluster analysis techniques. The research strategy quantitative- analytical and the member of indicator under study was 44. The result of using factor analysis is the reduction of 44 research indicator into five final factors based on the calculated factorial advantages, the result of using cluster analysis technique is dividing townships of Hamedan province into four homogeny gropes. Based on the combination indicator of townships calculated by makgranahan technique, the townships of Hamedan province have been categorized into 4 levels: Very developed level: Hamedan Developed level: Malayer under developed level: Nahavand Deprived and non-developed level: Kobudarahong, Razan, Tuiserkan, Bahar and Assadabad.Key Words: development indicators, factor analysis, makgranahan, Hamedan province.Key Words: development indicators, factor analysis, makgranahan, Hamedan province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • development indicators
  • factor analysis
  • makgranahan
  • Hamedan province
ابراهیم ­زاده، عیسی(1386)، مدلی تحلیلی در ساماندهی فضاهای ناحی ه­ای مورد: ناحیه سنگان خاش، مجلة پژوهش­های جغرافیایی، شماره 59، تهران.
ابراهیم­زاده، عیسی، اکبری، محمود، موسوی، علی(1392)، تحلیل فضایی شاخص ­های توسعه و وضعیت سنجی نماگرهای آن در استان خوزستان، مجلة فضای جغرافیایی، شماره 41، اهر.
افراخته، حسن(1383)، ارزیابی نقش شهرها در توسعة ناحیه­ ای: مطالعه موردی استان سیستان و بلوچستان، پژوهش­های جغرافیایی، شمارة 36، تهران.
اکبری، نعمت­اله، بیدرام، رسول و نصر اصفهانی، رضا(1386)، تجزیه و تحلیل نابرابری­های عوارض در مناطق دهگانه شهرداری اصفهان(رویکرد اقتصادسنجی فضایی)، مجلة پژوهش­های اقتصادی، سال هفتم، شماره اول، تهران.
بختیاری، صادق(1381)، تحلیلی مقایسه­ای از توسعه صنعتی استان­های مختلف کشور، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 22، تهران.
 بهفروز، فاطمه(1379)، تحلیلی جغرافیایی بر توسعه و تباین رفاه انسانی در دنیا، مجلة پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 38، تهران.
تقوایی، مسعود، صالحی، مریم(1392)، سنجش سطوح توسعه یافتگی شهرستان‌های استان همدان(با تاکید بر رویکرد تحلیل منطقه ای)، مجله برنامه ریزی منطقه ای، شماره 11، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، مرودشت.
 دواس، دی، ای(1376)، پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، نی، تهران.
 استانداری همدان (1392)، سالنامه آماری استان همدان، معاونت آمار و اطلاعات، همدان.
 سرمد، زهره و دیگران(1378)، روش­های تحقیق در علوم رفتاری، نشر آگه، تهران.
شکوئی، حسین(1385)، دیدگاههای نو در جغرافیای شهری، سمت، چاپ دهم، تهران.
صرافی، مظفر(1377)، مبانی برنامه­ریزی توسعة منطقه­ای، انتشارات برنامه و بودجه، تهران.
 ضرابی، اصغر و مولوی، ابراهیم(1388)، تحلیل شاخص‌های توسعه در شهرستان‌های استان همدان، مجله آمایش محیط، شماره 5، دانشگاه آزاد ملایر، ملایر.
رضایی، محمدرضا و اکبری، محمود(1397)، بررسی نابرابری­ نماگرهای سلامت در شهرستان­های استان فارس، مجله برنامه ریزی منطقه ای، شماره 31، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، مرودشت.
رهنما، محمدرحیم(1372)، سطح­بندی نظام شهری و توسعة منطقه­ای مورد: استان خراسان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شمارة 32، مشهد.
زنگی آبادی، علی و اکبری، محمود(1390)، ارزیابی و تحلیل میزان توسعه یافتگی شهرستان‌های استان فارس، مجله محیط شناسی، شماره 59، تهران.
زیاری، کرامت­اله و جلالیان، اسحاق(1387)، مقایسة شهرستان­های استان فارس براساس شاخص‌های توسعه 75-1355، جغرافیا و توسعه، شماره 11، زاهدان.
 عباسی نژاد، حسین و رفیعی امام، علینقی(1385)، ارزیابی شاخص توسعه انسانی در مناطق روستایی ایران، مجلة تحقیقات اقتصادی، شماره 72، تهران.
 قنبری، ابوالفضل(1389)، تحلیل علل و عوامل نابرابری در نقاط شهری استان آذربایجان شرقی، مجله جغرافیا انجمن جغرافیای ایران، شماره 26، تهران.
لانتری، خلیل(1380)، برنامه­ریزی و توسعه منطقه­ای(تئوری­ها و تکنیک­ها)، انتشارات خوشبین و انوار دانش، تهران.
گیلبرت، آلن و گاگلر، ژوزف(1375)، شهرها، فقر و توسعه شهرنشینی در جهان سوم، مترجم پرویز کریمی ناصری، اداره کل روابط عمومی و بین الملل شهرداری تهران، تهران.
 موسوی، میرنجف و حکمت­نیا، حسن(1384)، تحلیل عاملی و تلفیق شاخص­ها در تعیین عوامل مؤثر بر توسعة انسانی نواحی ایران، مجلة جغرافیا و توسعه، شماره ششم، زاهدان.
موثقی، احمد(1383)، توسعه؛ سیر تحول مفهومی و نظری، مجلة دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شمارة 63، تهران.
مولایی، محمد(1386)، مقایسة درجة توسعه­یافتگی بخش خدمات و رفاه اجتماعی استان­های ایران طی سال­های 1373 و 1383، فصلنامة رفاه اجتماعی، شمارة 24، تهران.
مهندسین مشاور DHV هلند(1371)، رهنمودهایی بر برنامه­ریزی مراکز روستایی، ترجمة ابوطالب وفایی و دیگران، جلد اول، سلسله انتشارات روستا و توسعه، تهران.
Adamolekun, L., (1990), Institutional perspectives on Africa’s development crisis, Public Sector Management, Vol. 3 No. 2.
-Alvaredo, F. and Gasparini, L. (2013), Recent Trends in Inequality and Poverty in Developing Countries, Documento de Trabajo Nro 151, Universidad Nacional De Laplata.
Christensen, and D.L. Anderson, (2002), Target factor analysis: Application to optimization of spectral endmembers from the thermal emission spectrometer experiment aboard mars global surveyor, Lunar and Planetary Science.
Dwivedi, O.P. and Nef, J., (1982), Crisis and continuities in development theory and administration: First and Third World perspectives, Public Administration and Development, Vol. 2 No. 1.
Everitt B.S. & Dunn G. (1991), Applied Multivariate Data Analysis. Edward Arnold, London.
Gallegos, M.T and Ritter. G. A, (2005), robust method for cluster analysis, The Annals of Statistics, Vol. 33, No. 1.
Harmon, H.H., (1967), Modern Factor Analysis, 2nd ed. University of Chicago Press, Chicago.
Hay, A. M. (1995), Concepts of equity, fairness and justice in geographical studies, Transactions of the Institute of British Geographer, vol 20.
34- Local Government Data Unit, (2005), factor analysis, Wales.
McGill, R. (1995), Institutional development: a review of the concept, International Journal of Public Sector Management, Vol. 8 No. 2.
Marsh, M. T., & Schilling, D. A. (1994), Equity measurement in facility location analysis: a review and framework, European Journal of Operational Research, vol74.
Miyoshi, T. (1997), Successes and Failures Associated With The Growth Pole Strategies, Unpublished M.A. Thesis, Manchester, University of Manchester.
Kennedy, J. N. A, (1974), Review of Some Cluster Analysis Methods, AIIE TRANSACTIONSV, volume 6, No. 3.
Ogryczak, W (2000) Inequality measures and equitable approach to location problems, European Journal of Operational Research 122.
Shannon, W. Culverhouse, R. And Duncan, J, (2003), analyzing micro array data using cluster analysis, Ashley Publications Ltd, 4(1).
Toms, M. L., Mark A. Cummings-Hill and David G. Curry, (2001), Using Cluster Analysis for Deriving Menu Structures for Automotive Mobile Multimedia Applications, SAE 2001 World Congress Detroit, Michigan March 5-8.
Todd, D. (1974), An Appraisal of the development pole concept in Regional Analysis, Environment and planning, Vol 6.
Zhang, N.L, (2004), Hierarchical Latent Class Models for Cluster Analysis, Journal of Machine Learning Research 5.
Werlin, H. (1991), Understanding administrative bottlenecks, Public Administration and Development, Vol. 11 No. 3.