سنجش میزان پایداری و تحلیل عوامل موثر بر دستیابی به توسعه پایدار در محلات شهری (نمونه موردی: شهر مهاباد)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهر، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استایار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، مهاباد، ایران

چکیده

برای دستیابی به شهرهای پایدار قبل از هر چیز محلات پایدار لازم است، زیرا محلات به عنوان کوچکترین واحد تقسیمات شهری، سلول­های سازنده شهر محسوب می­شوند. بر این اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف تحلیل وضعیت پایداری ﻣﺤﻠﻪﻫﺎی شهر مهاباد بر اساس سطح مطلوب و ایده­آل شاخص­های توسعه پایدار و همچنین تبیین عوامل اثر­گذار بر ارتقاء توسعه پایدار در محلات مورد مطالعه انجام شده است. در این پژوهش ابتدا به استخراج و تدوین مقادیر آیده­آل شاخص­های توسعه پایدار اقدام شده و سپس با استفاده از آزمون T.Test در نرم­افزار SPSS، نسبت به سنجش وضعیت کلی پایداری شاخص­های مورد مطالعه بر اساس مقادیر ایده­آل اقدام شده­است. در ادامه با استفاده از مدل تاپسیس، رتبه­بندی و سطح­بندی محلات از منظر توسعه پایدار انجام شده­است و در گام آخر از طریق مدل تحلیل مسیر در نرم افزار PLS، اثرگذارترین عوامل مرتبط با ارتقاء پایداری در محلات شهر مهاباد سنجش و استخراج شده­اند. نتایج پژوهش مشخص ساخت به طورکلی از بین 53 شاخص بکار رفته، تنها 16 شاخص در وضعیت پایدار قرار دارند. به طوریکه نتایج سطح­بندی محلات در شاخص تلفیقی توسعه پایدار نشان داد ،22 محله از 26 محله شهری مطالعه شده در سطوح توسعه نیافته و کمتر توسعه یافته قرار می­گیرند. این مساله فاصله زیاد شهر مهاباد را با یک شهر پایدار به خوبی مشخص می­سازد.  همچنین نتایج مدل تحلیل­مسیر نشان داد  تمامی متغیرهای اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، خدماتی، زیست­محیطی و بهداشتی-­درمانی، اثر مثبت و معنی­داری بر ارتقاء توسعه پایدار محلات شهر مهاباد دارند که در این بین شاخص­های اقتصادی بیشترین اثر را بر پایداری محلات شهر مهاباد دارا می باشند، لذا جهت نیل به توسعه پایدار در شهر مهاباد، ارتقاء شاخص­های اقتصادی می بایست در اولویت توجه قرار بگیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Measuring the sustainability and analyzing the factors affecting sustainable development in urban areas (Case study: Mahabad city)

نویسندگان [English]

  • seyed kamal hosseini 1
  • Mehdi Moosa Kazemi 2
  • hasan houshyar 3
1 PhD student in Geography and Urban Planning, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Payame Noor University, Tehran, Iran
3 Geography Department, Payame Noor University, Mahabad, Iran
چکیده [English]

Sustainable neighborhoods are needed first and foremost as neighborhoods, as the smallest unit of urban division, are the building blocks of the city. Accordingly, the present study was carried out through a descriptive-analytical method with the aim of analyzing the stability of Mahabad neighborhoods based on the desirable and ideal level of sustainable development indicators as well as explaining the factors influencing sustainable development in the studied areas. . In this research, firstly, extraction and compilation of the endogenous values ​​of sustainable development indicators were performed and then, using SPSS software, T. test, compared to the overall stability assessment of the studied indices based on the ideal values Al is done. Then, using Topsis model, ranking and leveling the neighborhoods from the perspective of sustainable development has been done. In the last step, through the path analysis model in PLS software, the most effective factors related to sustainability promotion in the neighborhoods of Mahabad city and Extracted. The results of the research are as follows. Of the 53 indicators used in total, only 16 indicators are stable. As the results of ranking the neighborhoods in the consolidated index of sustainable development showed, 22 of the 26 urban neighborhoods studied in the underdeveloped and less developed levels are located. This highlights the distant city of Mahabad with a sustainable city. Also, the results of the analysis model showed that all social, economic, physical, service, environmental, and health-therapeutic variables have a positive and significant effect on the sustainable development of Mahabad neighborhoods, in which the most economic indicators Effect on the stability of neighborhoods of Mahabad city, therefore, in order to achieve sustainable development in Mahabad, the promotion of economic indicators should be given priority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainable Development
  • Sustainable Neighborhood
  • Sustainability Levels
  • Path analysis
  • Mahabad City
احترامی، م. 1388. سازمان اجتماعی پایدار در مقیاس محله ای، مجموعه مقالات همایش توسعه محله ای، تهران، انتشارت طرح نو.
احد نژاد روشتی، م.، محمدی حمیدی، س.، سبحانی، ن. 1936. سنجش پایداری محلات شهری با تاکید بر رویکرد محلات پایدار شهری (SUN) (مورد مطالعه: شهر میاندوآب)، فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، دوره بیست و هفتم، شماره 1، 94-77.
اذانی، م. 1381. توسعه پایدار شهری، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان.
اذانی، م.، مختاری ملک آبادی، ر.، آقاجونی کاشی، ش. 1393. بررسی شاخص‌های توسعه پایدار محله ای (مطالعه موردی منطقه 1 شهر اصفهان)، فصلنامه برنامه ریزی فضایی، سال چهارم، شماره 2، 152-129.
ایمانی جاجرمی، ح. 1384. ویژگی‌های تاریخی- فرهنگی و تحولات معاصر مدیریت محله شهری در ایران، مطالعه موردی «شهرداری محله» در تربت حیدریه، دوفصلنامه نامه انسان شناسی، سال چهارم، شماره 8، 29-17.
پور احمد، ا.، قدمی، م.، جهان محمدی، غ. 1384. بررسی روش‌های محله بندی شهری (مطالعه موردی: شهر نوشهر و کلاردشت)، فصلنامه سرزمین، سال دوم، شماره 8، 50-37.
پورمحمدی، م. 1395. برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، تهران، انتشارات سمت.
تقوایی، م.، حسینی خواه، ح.، علیزاده اصل، ج. 1394. استراتژی توسعه شهری با تأکید بر توانمندسازی محلات شهری مطالعه موردی: محله اکبرآباد یزد، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، سال ششم، شماره 15، 147-129.
حبیبی، س.م.، مسائلی، ص. 1378. سرانه کاربری‌های شهری، تهران، انتشارات سازمان ملی زمین و مسکن.
حکمت نیا، ح.، موسوی، م. 1385. ارزیابی شاخص‌های توسعه پایدار در نواحی شهری یزد، اولین همایش ملی جغرافیا و قرن 21، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.
زیاری، ک. 1392. برنامه ریزی کاربری اراضی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
شاه مرادی، ل.، بزی، خ.، حیدری تاشه کبود، ا. 1393. ﺑﺮرﺳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻫﺎی ﻣﺮدﻣﻲ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺤﻠﻪ ای ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل TOPSISمطالعه موردی: کلان شهر ارومیه، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 12، شماره 36، 60-49.
شیعه، ا. 1395. مقدمه ای بر مبانی برنامه ریزی شهری، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
ضرابی، ا.، رضایی، م. 1392. برنامه ریزی توسعه پایدار شهری (نمونه موردی: شهر بابلسر)، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دوره بیست و دوم، شماره 85، 17-13.
کلانتری، خ. 1392، مدل‌های کمی در برنامه‌ریزی (منطقه‌ای، شهری و روستایی)، تهران، انتشارات فرهنگ صبا.
کلانتری، خلیل (1392)، مدل‌های کمی در برنامه‌ریزی (منطقه‌ای، شهری و روستایی)، تهران، انتشارات فرهنگ صبا.
مرکز آمار ایران. 1395. گزارش تفصیلی نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
موسوی، م. 1391. شکل پایدار شهر و عدالت اجتماعی (مطالعه موردی: شهر میاندوآب)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، سال چهلم، شماره 80، 192-177.
موسی کاظمی، س.م.، شکویی، ح. 1381. سنجش پایداری اجتماعی توسعه شهر قم، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 43، 41-27.
مهندسین مشاور آرمانشهر. 1394. طرح جامع شهر سمنان، ضوابط و مقررات اجرایی، وزرات راه و شهرسازی.
مهندسین مشاور پارس بوم. 1391. ضوابط و مقررات طرح تفصیلی جدید شهر تهران، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران.
مهندسین مشاور پویا نقش شهر و بنا. 1390. طرح جامع شهر مهاباد، جلد اول و دوم، وزارت راه و شهرسازی.
مهندسین مشاور شیل آمایش. 1390. طرح جامع پسماند شهرستان مهاباد.
مهندسین مشاور گزینه. 1393. طرح تفصیلی مهاباد، جلد اول، وزارت راه و شهرسازی.
مهندسین مشاور نقش جهان پارس. 1390. طرح تفصیلی شهر اصفهان (بازنگری)، ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمانی، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان.
میرآبادی، م.، رجبی، آزیتا.، مهدوی حاجیلویی، م. 1397، تبیین و تحلیل عدم تعادل فضایی و سنجش عوامل موثر بر تمرکز و جدایی گزینی در شهر مهاباد، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال هجدهم، شماره 62، 274-255.
نسترن، م.، حبیبی، ک.، محمدی، مهرداد. 1393. ﺳﻨﺠﺶ ﭘﺎﯾﺪاری ﻣﺤﻠﻪﻫﺎی ﺷﻬﺮی در ﺑﺎﻓﺖﻫﺎی ﺳﮑﻮﻧﺘﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎزی (ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردی: ﻣﺤﻼت ﺷﻬﺮ ﺳﻨﻨﺪج)، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ مطالعات ساختار و کارکرد شهری (ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺷﻬﺮی سابق)، ﺳﺎل دوم، ﺷﻤﺎره 7، 87-55.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.1394. پایگاه خبری و اطلاع رسانی (وبدا)، آدرس اینترنتی: http://www.behdasht.gov.ir./
Choguill, C. L. 2008. Developing sustainable neighborhoods, Journal of Habitat International, Vol. 32, No. 1, PP. 41-48.
Cowan, R. 2005, The Dictionary of Urbanism, London, And Street Wise Press.
indicator/FB.ATM.TOTL.P5.
Kline, E. 1997.Sustainable Community Indicator.In Roseland; Eco-City Dimension: Healthy Communities; Healthy Planet, Gabriola Island, New Society Publishers.
Krause, M.1996. Sustainability Dimension of a Concept and Its Significance for Spatial Planning, Berlin, Free University of Berlin Publications.
Lee, Y.J. Huang, C. M. 2007. Sustahnability index for Taipei, Journal of Ekistics, Vol. 348-349,
Morais, p., Camango, A. 2010. Evaluation of performance of European cities with the aim to promote quality of life improvements, Journal of Omega, Vol. 39, No. 4, PP. 398-409.
Nourry, M. 2007. Measuring Sustainable Development: Som Empirical Evidenco for France from Eight Alternative indiators, Journal of Ecological Economics, Vol. 67, No. 3, PP. 441-456.
Organization for Economic Co-operation and Development (OECD). 2012, Education at a glance: Educational attainment and labour-force status, Available at: https://data.oecd.org/eduatt/population-with-tertiary-education.htm.
Organization for Economic Co-operation and Development (OECD). 2012, Economic Outlook, Available at: http://www.oecd.org/economy/outlook/economic-outlook/.
PP. 216-224.
World Bank Group. 2017. Automated teller machines (ATMs), Available at: https://data.worldbank.org/.