ارزیابی و تحلیل آسیب‌پذیری نقاط حساس شهری بر اساس اصول پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: بندر دیّر)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، اصفهان، ایران

چکیده

بر اساس موقعیت استراتژیک کشور ایران در منطقه خاورمیانه و تهدیدات موجود، پرداختن به مقوله آسیب‌پذیری کشور به‌ویژه شهرها که مکان‌های تجمع انبوه سرمایه‌های مختلف هستند ضروری است. امروزه در جنگ‌ها تأکید بیشتری بر آسیب وارد نمودن به زیرساخت‌ها و نقاط مهم شهری دارند تا از هزینه‌های بالای جنگ‌های فرسایشی پرهیز شود. از طرفی شهر های ساحلی به دلیل قرار گیری در نوار ساحلی و نبود موانع طبیعی در مجاورت آنها و نیز دارا بودن نقاط حساس شهری و زیر ساخت های متعدد که اکثر آن ها نقش کارکردی منطقه ای و ملی را دارا هستند، آسیب‌پذیری بالایی در برابر جنگ‌ها و مخاطرات طبیعی گوناگون نظیر زلزله، سیل، طوفان و غیره را دارند. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و باهدف ارزیابی و تحلیل آسیب‌پذیری نقاط حساس شهری بندر دیّر بر اساس اصول پدافند غیرعامل است. ابتدا فهرستی از نقاط حساس شهری و معیارهاو زیرمعیارهای مؤثر بر آسیب‌پذیری، بر اساس منابع و استفاده از نظرات کارشناسان مربوطه و خبره پیرامون موضوع استخراج و سپس از طریق پرسش‌نامه‌های تکمیل‌شده و و روش تحلیل سلسله‌مراتبی سطح آسیب‌پذیری نقاط مشخص گردید. پس از تهیه و ترسیم نقشه‌های آسیب‌پذیری در آرک جی.آی.اس، با استفاده از روش برنامه‌ریزی سوات راهبرد نهایی و استراتژی های لازم به منظور کاهش آسیب پذیری محدوده ی مورد مطالعه مشخص گردید. بر اساس نتایج نقاط حساس شهری بندر دیر دارای آسیب‌پذیری متفاوت و بالایی دارند و از میان آن ها، اسکله‌ی صیادی بیشترین آسیب پذیری و شهرداری بندرکمترین آسیب‌پذیری را دارد. راهبرد مناسب برای کاهش آسیب‌پذیری نقاط نیز، تهاجمی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment and Vulnerability Analysis of urban Sensitive points based on the Principles of Passive Defense (Case study: Dayyer's Seaport)

نویسندگان [English]

  • Reza Mokhtari Malek Abadi 1
  • mohsen saghaei 2
  • aghil gankhaki 3
1 assistant professor of geography and urban planning
2 Assistant Professor, Department of Geography, Payame Noor University, Tehran, Iran
3 Master of Urban Planning Student, Payame Noor University, Isfahan, Iran
چکیده [English]

based on the strategic position of the Iran in the Middle East and the threats that exist, address to the vulnerability of the country is necessary, especially the cities, which are the places where massive accumulation of various capital is there.Today's wars have more emphasis on damaging infrastructure and important urban points to avoidin high cost of erosion wars.On the other hand, Seaports have a high vulnerability to wars and natural hazards due to the presence of several urban sensitive points and also because of being located in the coastal strip and the absence of natural obstacles such as mountains and forest in their vicinity, which provide enough protection. Method of this study is descriptive-analytical, and main purpose is evaluating and analyzing the vulnerabilities of the urban sensitive points of Dayyer seaport based on the principles of passive defense. At first, the list of vulnerable sensitive points and also vulnerability criteria and sub-criteria were extracted based on the sources and experts’s opinions, then through the questionnaire and decision method AHP, the vulnerability level of the points was determined. After designing vulnerability maps in ArcGIS, with SWOT programming method approch of system was determind. Based on the results sensitive points have high and different vulnerability. An appropriate strategy to reduce vulnerability is the aggressive.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban vulnerability
  • sensitive points
  • passive defense
  • Dayyer seaport
ابراهیم‌زاده، عیسی و همکاران (1388)، تحلیل و سنجش سطوح توسعه برخورداری شهری موردشناسی: شهر مشهد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 95. صفحات 30-54.
اسکندری، حمید (1393)، دانستنی‌های پدافند غیرعامل، ویرایش سوم، تهران، انتشارات بوستان حمید، صفحات 57-59.
امینی ورکی، سعید، مدیری، مهدی (1387)، شمسایی ضفرقندی، فتح اله و قنبری نسب، علی، شناسایی دیدگاه‌های حاکم بر آسیب‌پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفه‌های تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو، فصل‌نامه مدیریت بحران، دوره 3، شماره 4، صفحات 5-18.
بهزادفر، مصطفی، زمانیان، روزبه (1393)، برنامه ریزی راهبردی توسعه گردشگری با تکیه بر بخش محصول نمونه موردی: شهرستان نیشابور، نشریه بین المللی علوم مهندسی، دوره 19، شماره 6 (ویژه نامه مهندسی معماری و شهر سازی)؛ صفحات 89 – 103.
جان پیرس، ریچاردکنت رابینسون (1391)، برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک، تهران، موسسه انتشارات یادواره کتاب.
زبردست، اسفندیار (1380)، کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه ای، نشریه هنرهای زیبا، شماره 10، صفحات 13-21.
زبردست، اسفندیار (1384)، روش‌های ارزیابی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، جزوه‌ی درسی روش‌های برنامه‌ریزی شهری 2، گروه آموزشی شهرسازی، دانشگاه هنرهای زیبا.
شورت جان رنه (1381)، نظم شهری و درآمدی بر شهرها، فرهنگ و قدرت، ترجمه اسماعیل چاووشی، انتشارات تربیت‌معلم، تهران.
ضیائی، مصطفی؛ قائد رحمتی، صفر (1391)، برنامه‌ریزی مقابله با مخاطرات انسانی، انتشارات دانشگاه یزد. چاپ اول.
علیزاده، مهدی، ارزیابی آسیب‌پذیری زیرساخت‌های شهری کوهدشت با رویکرد پدافند غیرعامل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته‌ی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، 1395.
کامران، حسن؛ حسینی امینی، حسن؛ پریزادی، طاهر (1390)، تحلیل ساختارهای شهر شهریار و راهبردهای پدافند غیرعامل، فصلنامه جغرافیا، شماره 30، تهران. صفحات 5-37.
کامران، حسن و حسینی امینی، حسن (1391)، کاربرد پدافند غیرعامل در ژئوپولوتیک و برنامه‌ریزی شهری(شهرستان شهریار)، فصلنامه جغرافیا، سال دهم، شماره 35، صفحات 27-1.
کیانژاد، قو فیروز پور، ا، بررسی و تبیین نقش پدافند غیرعامل در ارتقای امنیت فضای شهری کشور، اولین همایش ملی مدیریت شهری در افق چشم‌انداز 1404، تهران، 3 اردیبهشت، 1391.
محمدی ده چشمه، مصطفی (1392)، ایمنی و پدافند غیرعامل شهری، انتشارات دانشگاه چمران اهواز، چاپ اول.
موحدی نیا، جواد (1386)، اصول و مبانی پدافند غیر عامل، )استحکامات، اقدامات (، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، چاپ دوم.
موغلی، مرضیه؛ متقی، افشین؛ حسینی امینی، حسن (1394)، پدافند غیرعامل، امنیت ملی و شهر، تهران، نشر انتخاب.
یزدانی، محمد حسن؛ سیدین، افشار؛ پارسایی مقدم، مهدی (1394)، کاربرد پدافند غیرعامل در برنامه‌ریزی شهری، اردبیل: انتشارات محقق اردبیلی. چاپ دوم.
Alexander, David (2002), "From civil defence to civil protection – and back again", Disaster Prevention and Management: An International Journal, Vol. 11 Issue: 3, 209-213.
Birkmann, J, (2006), Measuring vulnerability to promote disaster-resilient societies: Conceptual frameworks and definitions. PMU: WSL (W) 15/8/06, 7–54.
Bowen. William M, (1993), AHP: Multiple Criteria Evaluation, in Klosterman, R et al(Eds), Sepreadsheet Models for Urban and Regional Analysis, New Brunswick: Center for Urban Policy Research.
Carolina Duarte, Lawrence P, Marilyn M (2006), Helms, Michael S. Anderson, "The challenge of Venezuela: a SWOT analysis", Competitiveness Review: An International Business Journal, Vol. 16 Issue: 3/4, pp.233-247, 2006.
Habitat, U. N, (2007), Global report on human settlements 2007: Enhancing urban safety and security. Earthscan, London.p:17-20.
Lane, Marcus. B, (2003), Reviewing the Regional Forest Agreement Experience: The "Wicked Problem" of Common Property Forests, Presented at Regional Forest Agreements and the Public Interest: A National Symposium, Australian National University, Canberra, Australia, 16t July.
Little, M, Paul, K, Jorderns, C. F. and Sayers, E. J, (2013), Vulnerability in the Narrative of Patients and Their Cares: Studies of Colorectal Cancer, Health, Vol. 4, No. 4, 425-510.
Susan L. Cutter et al, (2013), Urban Systems, Infrastructure, and Vulnerability, Government Review Draft Third NCA, Chapter 11 – Urban, v: 22. 434-435.
Tang, A. & Wen, A, (2009), An intelligent simulation system for earthquake disaster assessment. Computers & Geosciences, 35, 871– 879.
United Nations Development Programme (UNDP), (2004), Reducing Disaster Risk: A Challenge for Development. A Global Report, New York: UNDP. Bureau for Crisis Prevention and Recovery (BRCP, available at http://www.undp.org/bcpr/disred/rdr.htm.
Williams, K, (2005), Spatial planning, urban form and sustainable transport: an introduction. Spatial Planning, Urban Form and Sustainable Transport, 1-13.
Winser, B. Walker, p. & Beyond Kobe, A, (2005), Feinstein International Famine Center. Proactive Look at the world Conference on disaster reduction. 18-22 January Kobe, Japan. A report for the Swiss Department of Humanitarian Aid.