ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی در نواحی شهری با بهره گیری از روش الکتره (نمونه موردی: منطقه 5، شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

طی دهه های اخیر، خسارات جبران ناپذیر و تلفات ناشی از افزایش قابل توجه وقوع بلایای طبیعی در سراسر جهان سبب شده رویکرد تاب آوری در مواجهه با سوانح و حوادث غیرمترقبه مورد توجه قرار گیرد. شهر تهران به عنوان یکی از شهرهای بزرگ کشور در پهنه خطر لرزه ای بالا و بسیار بالا قرار دارد. و رشد بی رویه و بدون برنامه آن در سالهای اخیر، سبب بر هم خوردن نظم فضایی شهر شده است که این عوامل میزان آسیب پذیری شهر تهران را در برابر خطر زلزله افزایش می دهد. منطقه 5 واقع در شمال غرب شهر تهران به دلیل عبور گسل اصلی شمال تهران از لبه ی شمالی منطقه، در محدوده ی خطر با شدت تخریب نسبتاً بالا قرار دارد. بر این اساس این پژوهش بر آن است تا میزان تاب آوری کالبدی نواحی منطقه 5 شهر تهران را در مواجهه با زلزله ارزیابی نماید. پژوهش حاضر جزء تحقیقات کاربردی است و روش آن توصیفی- تحلیلی می باشد. در این راستا با توجه به مطالعات مبانی نظری، شاخص های موثر بر افزایش میزان تاب آوری کالبدی استخراج گردید. سپس به منظور ارزیابی و تحلیل از روش های فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و الکتره استفاده شد. در پایان نیز با توجه به نتایج حاصله، پیشنهاداتی جهت دستیابی به هدف پژوهش ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating the Physical Resilience in Urban Districts using ELECTRE Technique (Case study: Region 5, Tehran City)

نویسندگان [English]

  • Bahar Abdolah 1
  • Hossein Zabihi 2
  • Zahra Sadat Saeideh Zarabadi 2
1 Department of Urban Development, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Department of Urban Development, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In recent decades, irreparable damages and losses due to a significant increase in natural disasters throughout the world have caused the resilience approach to be considered in the face of the unforeseen incidents.Tehran city, which is one of the largest cities of the country, is located in the high and very high seismic hazard zone and in recent years its uncontrolled and unplanned growth has leaded to the collapse of the city's spatial order, which These factors increase the vulnerability of Tehran to earthquake risk. The region 5 in the northwest of Tehran, due to the northern main fault of Tehran in the northern edge of the region, is located in the danger zone with a relatively high destruction severity. Accordingly, this research aims to assess the physical resilience of areas in region 5 of Tehran in the face of the earthquake using ELECTRE technique. The present research is an applied research and with a descriptive-analytic method. In this regard, according to literature review, the effective indicators in the increase of physical resilience have been extracted. Then, Analytic Hierarchy Process (AHP) and ELECTRE techniques were used in order to evaluate and analyze. Finally, according to the findings, some suggestions are proposed in order to achieve the purpose of research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Physical Resilience
  • Urban Districts
  • Region 5 of Tehran Municipality
  • ELECTRE Technique
ابراهیم زاده، عیسی، آهار، حسن، طهماسبی، فرخ، منوچهری میاندوآب، ایوب، شهناز، علی اکبر (1393). تحلیل کیفیت زندگی در دو بافت قدیم و جدید شهر مراغه با بهره گیری از مدل های آنتروپی و الکتره، فصلنامه آمایش محیط، دوره 7، شماره 26، 18-1.
پاشاپور، حجت اله، پور اکرمی، محمد (1396). سنجش ابعاد کالبدی تاب آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران)، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، دوره 12، شماره 4 (پیاپی 41)، 1002-985.
داداش پور، هاشم، عادلی، زینب (1394). سنجش ظرفیت های تاب آوری در مجموعه ی شهری قزوین، دوفصلنامه مدیریت بحران، دوره 4، شماره 2، 84-73.  
 رضایی، محمدرضا، رفیعیان، مجتبی، حسینی، سیدمصطفی (1394). سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی اجتماع های شهری در برابر زلزله (مطالعة موردی: محله های شهر تهران)، پژوهش های جغرافیای انسانی، دورة 47 ، شمارة 4، 623-609.
رضایی، محمدرضا، سرائی، محمدحسین، بسطامی نیا، امیر (1395). تبیین و تحلیل مفهوم تاب آوری و شاخص ها و چارچوب های آن در سوانح طبیعی، فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران، دوره 6، شماره 1، 46-32.
رفیعیان، مجتبی، رضایی، محمدرضا، عسگری، علی، پرهیزکار، اکبر، شایان، سیاوش (1390). تبیین مفهومی تاب ‌آوری و شاخص‌ سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع محور (CBDM)، فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره 15، شماره 4، 41-19.
زنگنه شهرکی، سعید، زیاری، کرامت الله، پوراکرمی، محمد (1396). ارزیابی و تحلیل میزان تاب آوری کالبدی منطقه 12 شهر تهران در برابر زلزله با استفاده از مدل FANP و ویکور، فصلنامه جغرافیا (انجمن جغرافیای ایران)، دوره 15، شماره 52، 101-81.
زیاری، یوسفعلی، عباداله زاده ملکی، بهناز، بهزادپور، الناز (1397). ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی در برابر مخاطرات زلزله با رویکرد دستیابی به مدیریت پایدار (مورد مطالعه: منطقه یک تهران)، فصلنامه نگرش های نو در جغرافیای انسانی، دوره 10، شماره 2، 112-97.
زیاری، یوسفعلی، فتاحی، مهکامه (1394). بررسی آسیب پذیری وضعیت اجتماعی-اقتصادی با هدف افزایش تاب آوری در برابر زلزله (نمونه موردی: منطقه 5 تهران)، کنفرانس ملی مدیریت کلانشهرها با رویکرد محیط زیست، دانشگاه تهران، 257-243.
سرائی، محمدحسین؛ و حسینی، سیدمصطفی (1393) کاربرد تکنیک های نوین تصمیم گیری چندمنظوره در برنامه ریزی شهری و منطقه ای. یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
شاه محمدی، پریسا (1393). از ثبات تا پویایی: تاب آوری و پایداری شهری، سومین سمپوزیوم تخصصی طراح: طراحی در هزاره سوم، 111-104.
شکری فیروزجاه، پری (1396). تحلیل فضایی میزان تاب آوری مناطق شهر بابل در برابر مخاطرات محیطی، فصلنامه برنامه ریزی توسعه کالبدی، دوره 4،  شماره 2 (پیاپی 6)، 44-27.
شهرداری منطقه 5 (1388) اسناد راهبردی توسعه منطقه "سند راهبردی توسعه منطقه 5"، شهرداری تهران.
فرزاد بهتاش، محمدرضا، کی نژاد، محمدعلی، پیربابایی، محمدتقی، عسگری، علی (1392). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه های تاب آوری کلان شهر تبریز، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره 18، شماره 3، 42-33.
فلاحی، علیرضا، جلالی، تارا (1392). بازسازی تاب آور از دیدگاه طراحی شهری (پس از زلزله 1382 بم)، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره 18، شماره 3، 16-5.
لک، آزاده (1392). طراحی شهری تاب آور، مجله صفه، دوره 23، شماره 1 ( پیاپی 60)، 104-91.
محمدی سرین دیزج، مهدی، احدنژاد روشتی، محسن (1395). ارزیابی میزان تاب‌آوری کالبدی شهری در برابر مخاطره زلزله (موردمطالعه: شهر زنجان)، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، دوره 3، شماره 1، 114-103.
مهندسین مشاور شارمند (1384). الگوی توسعه منطقه 5 شهرداری تهران، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.
نوبخت، محمدباقر (1393) روش تحقیق پیشرفته. تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
 
Allan, P., Bryant, M. (2010). The Critical Role of Open Space in Earthquake Recovery: A Case Study, NZSEE Conference, New Zealand.
Bruneau, M., Chang, S., Eguchi, R., Lee, G., O’Rourke, T., Reinhorn, A., Shinozuka, M., Kathleen, T., Wallace, W., Winterfeldt, D. (2003). A Framework to Quantitatively Assess and Enhance the Seismic Resilience of Communities. Earthquake Spectra, Vol. 19, Issue 4, pp. 733-752.
Carpenter, S., Walker, B., Anderies, J. M., Abel, N. (2001). From Metaphor to Measurement: Resilience of What to What?, Ecosystems, Vol. 4, Issue 8, pp. 765–781.
Collier, M. J. Nedovic´-Budic´, Z. Aerts, J. Connop, S. Foley, D. Foley, K. Newport, D. McQuaid, S. Slaev, A. Verburg, P. (2013). Transitioning to resilience and sustainability in urban communities, Cities, Vol. 32.   
Cutter, S., Barnes, L., Berry, M., Burton, C., Evans, E., Tate, E., Webb, J. (2008) Community and Regional Resilience: Perspectives From Hazards, Disasters,and Emergency Management, CARRI research report 1, Hazards and Vulnerability Research Institute, Department of Geography University of south California. 
Godschalk, D. (2003). Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient Cities, Natural Hazards Review, Vol. 4, Issue 3, pp. 136-143.
Guo, Y. (2012). Urban Resilience in Post-Disaster Reconstruction: Towards a Resilient Development in Sichuan, China, Disaster Risk Science. Vol. 3, No. 1, pp. 45-55.
Khodabakhsh, P., Mashayekhi, S., Malekpour Asl, B. (2015). An Analytical View on Resilience Urban Planning Focusing on Urban Transport Systems and Climate Change, Social Sciences, Vol. 2, Issue 3, pp. 213-228.
Leichenko, R. (2011). Climate change and urban resilience, Current Opinion in Environmental Sustainability, Vol. 3, Issue 3, pp.164-168.  
Maguire, B., Hagan, P. (2007). Disasters and communities: understanding social resilience, Emergency Management, Vol. 22, Issue 2, pp. 16-20.
Meerow, S. Newell, J.P. Stults, M. (2016). Defining urban resilience: A review, Landscape and Urban Planning, Vol. 147, pp. 38-49.
Sapirstein, G. (2006). Social Resilience: The Forgotten Dimension of Disaster Risk Reduction, Disaster Risk Studies, Vol. 1, Issue 1.
Sharifi, A., Yamagata, Y. (2014) Resilient urban planning: Major principles and criteria, Energy Procedia, Vol. 61, pp. 1491-1495.
Sharifi, A., Yamagata, Y. (2016) Urban Resilience Assessment: Multiple Dimensions, Criteria, and Indicators, Urban Resilience, Springer International Publishing, pp. 259-276.
Tumini, I., Villagra-Islas, a., Herrmann-Lunecke, G. (2017) Evaluating reconstruction effects on urban resilience: a comparison between two Chilean tsunami-prone cities, Natural Hazards, Vol. 85, Issue 3, pp 1363-1392.
Zhai, G., Li, S., Chen, J. (2015) Reducing Urban Disaster Risk by Improving Resilience in China from a Planning Perspective, Human and Ecological Risk Assessment, Vol. 21, Issue 5, pp.1206 -1217.