رقابت های ژئوپلیتیکی قدرت های منطقه ای و بین المللی در سواحل دریای عمان و اثر آن بر توسعه ایران

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.

2 دانشیار جغرافیای سیاسی و گردشگری، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.

3 دانشیار جغرافیای انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهر ری

4 استادیار جغرافیای طبیعی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

چکیده

تعریف علمی ژئوپلیتیک در قالب یک مفهوم ترکیبی قابل تـبیین است که در آن سه عنصر اصلی جغرافیا، قدرت و سیاست دارای خصلتی ذاتی هستند. منطقه‌ی دریای عمان‌ یکی‌ از‌ مناطق صاحب موقعیت ژئوپلیتیک است که نقش بسیار مهمّی در معادلات نظامی و اقتصادی جهان‌ دارد‌. هدف اصلی این مقاله عبارت است از تحلیل و بررسی رقابت‌های ژئوپلیتیکی قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در سواحل دریای عمان و اثر آن بر توسعه ایران. سوال اصلی مقاله این است که مهم ترین رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای در سواحل دریای عمان کدام اند و این رقابت های چه تاثیری بر توسعه ایران خواهد گذاشت؟ روش این مقاله کیفی است و داده های مورد نیاز مقاله به شیوه کتابخانه گردآوری شده اند. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز توصیفی- تبیینی است. نتایج مقاله نشان می دهد که منطقه دریای عمان به دلیل نزدکی و همجواری با منطقه مکران و خلیج فارس و نیز تنگه هرمز و البته برخورداری از مولفه های ژئوپلتیک فرهنگی عرصه رقابت قدرت های منطقه ای و جهانی بوده است و توسعه کشورهای منطقه را امنیتی نموده است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geopolitical rivalries of regional and international powers on the shores of the Oman Sea and its effect on Iran's development

نویسندگان [English]

  • Amin Sohrabi 1
  • heidar lotfi 2
  • majid Vali shareeatpanahi 3
  • Davod Hassanabadi 4
1 PhD Student of Political Geography, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
2 Associate Professor, Department of Geography, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
3 Associate Professor of Human Geography, Islamic Azad University, Rey Branch
4 Assistant Professor of Natural Geography, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran
چکیده [English]

The scientific definition of geopolitics can be explained in the form of a combined concept in which the three main elements of geography, power and politics are inherent. The Oman Sea region is one of the regions with a geopolitical position that plays a very important role in the military and economic equations of the world. The main purpose of this article is to analyze the geopolitical rivalries of regional and international powers on the shores of the Oman Sea and its effect on Iran's development. The main question of the article is what are the most important regional and trans-regional competitors on the shores of the Oman Sea and what effect will these competitions have on Iran's development? The method of this article is qualitative and the required data of the article have been collected by the library method. The method of data analysis is also descriptive-explanatory. The results of the article show that the Oman Sea region due to its proximity to the Makran region and the Persian Gulf, as well as the Strait of Hormuz and of course having cultural geopolitical components has been the arena of competition between regional and global powers and has secured the development of regional countries

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oman Sea
  • Geopolitics
  • Persian Gulf
  • Strait of Hormuz
احمدیان، حسن­(١٣٩٣)، ­تحولات یمن در نگاه‌ اروپایی‌، دیدگاهی آلمانی، تحلیل راهـبردی­، مـرکز تحقیقات استراتژیک‌، معاونت‌ پژوهش‌های سیاست خارجی، ش ١٢٧، آذر.
ارکمن،  سرهات (1387)،  ایالات متحده و خاورمیانه بزرگ،  ترجمه: جلیل یعقوب زاده فرد، تهران: مطالعات راهبردی
امیراحمدی، هوشنگ(1384)، سیاست خارجی منطقه‌ای ایران­(بخش اول­)، ترجمه علیرضا طیب، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، سال هفتم، شماره 12-11.
برزگر، م (1383)، ­بوی‌ خوش‌ نفت‌ و بحران همیشه پایدار خاورمیانه­، مجله‌ فردوسی‌، ش 17‌، اردیـبهشت.
پشنگ، اردشیر­(1394)، ­کـالبدشکافی ریـشه‌های بـحران‌ عراق‌­،
پورعزت‌، علی‌ اصغر‌ و دیگران­(1383)، ­طراحی سیستم بسیج امـکانات ملی برای مواجهه مـناسب‌ بـا بحران‌های طبیعی و اجتماعی­، فصلنامه کمال مدیریت، شماره ویژه مدیریت بحران، ش 4 و 5، زمستان 82 و بهار.
پیترسن‌، ج. ای­(1381)، ­بحران جانشینی در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس­، ترجمه عـلی رستمی، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، ش 31، پاییز.
حافظ نیا، محمدرضا(۱۳۸۵)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
ذوالفقاری، مهدی­(1384)، پیامدهای حضور آمریکا در منطقه، روزنامه رسالت، (26 اسفند 1384).
رنجبر، مقصود(1378)، ملاحظات امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پژوهشکده مطالعات راهبری، ‏‏ چاپ اول. ‏
زارعان‌، احمد‌ و حمیدرضا اسلامی­(1393)، ­بررسی تأثیر زمـینه‌های هـمگرایی و واگرایی جریان‌های سلفی ـ تکفیری و بازماندگان حزب بعث‌ بر‌ بحران امنیتی عراق­، فصلنامه سیاست خارجی، س 27، ش 2، تابستان.
زارعان، احمد­(1393)، ­بررسی روند تبدیل جنبش حزب‌الله لبنان از قدرتی‌ محلی‌ به قدرتی ملی و منطقه‌ای­، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، س 15، ش 3، پیاپی 59، پاییز‌.
زارعی، سعدالله­(1392)، ­بررسی شکل‌گیری‌ بحران‌ سوریه‌ از ابتدا تاکنون­، قابل دسترسی در:
الزبیدی، حسن لطیف، نعمه محمد العبادی و عاطف لافی السعدون (2008)، العراق و البحث عن المستقبل، نجف الاشرف: المرکز العراقی‌ للبحوث‌ و الدراسات.
زین العابدین، یوسف­، یحیی پور، محمد و شیرزاد، زهرا(1391)، ساختار ژئواکونومیکی خاورمیانه بر اساس توسعه هزاره سازمان ملل­،  فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، سال دهم، شماره 34.
سریع القلم­، محمود(1374)، شناخت خلیج‌فارس در قالب مبانی نظری­، فصلنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال دهم، شماره اول و دوم.
سیمبر، رضا(1385)، دیپلماسی ایران و تحولات تازه منطقه خلیج‌فارس، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 211-212.
عابدی، مهدی­(1388‌)، ­بازتولید‌ بحران در ساختار امـنیتی خـاورمیانه: بـه سوی شناسایی یک ابر بحران، فصلنامه تحقیقات‌ سیاسی‌ و بین‌المللی، پیش‌شمارة 1، بـهار.
عبدالله خانی، علی(1383)، کتاب امنیت بین‌الملل 1 : فرصت­ها، تهدیدات و چالش­های فراروی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه فرهنگی و مطالعات و تحقیقات بین‌الملل ابرار ‏معاصر تهران، چاپ اول.
عبدالله خانی، علی(1384)، کتاب امنیت بین‌الملل(3): فرصت­ها، تهدیدات و چالش­های فراروی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه فرهنگی و مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
عزتی، عزت الله(۱۳۸۲)، تحلیلی بر ژئواکونومی افریقا و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران، مطالعات افریقا دفتر سیاسی و بین‌الملل وزارت امور خارجه، شماره ۷.
عزتی، عزت الله­(۱۳۸۴)، مجموعه مقالات سمینار بین‌المللی انرژی و امنیت­، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
عزتی، عزت الله(۱۳۹۵)، جزوه درسی ژئواستراتژی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
علیزاده طباطبایی، سید‌ موسی­(1387)، سوریه، تهران‌: مرکز‌ چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه‌.
فـوکو، مـیشل­(1377)، ایرانی‌ها چه رؤیایی‌ در‌ سر دارند؟، ترجمه حسین معصومی همدانی، تهران: انتشارات هرمس.
قادری کنگاوری، روح الله­(١٣٩٠)، نقض حقوق‌ بشر‌ و گسـترش تروریسـم، فصـلنامه سیاسـت، دوره ٤١‌، شـماره‌ ١، صص.٢٧٠-٢٥١‌.
قادری گنگاوری، روحـ‌الله­(1387)، ­بـحران‌ عـراق‌ و مدیریت کشمکش‌ها در خاورمیانه­، فصلنامه اطلاعات سیاسی‌ ـ اقتصادی، ش 247، فـروردین و اردیـبهشت.
قاسمی فرهاد­(1391)، جهانی‌شدن و مدل­های امنیت منطقه­ای در سیستم جهانی­، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هشتم، شماره سوم.
کرمی‌، جهانگیر­(1386)، دکترین نظامی اسرائیل، تهران: مؤسسه مـطالعات انـدیشه‌سازان نور.
کمپ جفری،‌هارکاوی، رابرت­(1383)، جغرافیای استراتژیک خاورمیانه، ترجمه سید مهدی حسینی متین، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
گروه نویسندگان­(1379‌)، «جنگ‌ آینده در دکترین نظامی رژیم صهیونیستی»، فصلنامه‌ سیاست‌ دفـاعی، ش 32 و 33‌، پاییـز‌ و زمستان.
گریفیتس، مارتین (1394‌)، دانشنامه‌ روابط بین‌الملل و سیاست جهان، ترجمه علیرضا طیب، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
گـل‏محمدی، احـمد­(1392‌)، جـهانی‌ ‏شدن، فرهنگ، هویت، تهران : نشر نی‌.
لوتواک، ادوارد(بی­تا)، از ژئوپلیتیک تا ژئواکونومی، ترجمه محمدرضا حافظ نیا و‌هاشم نصیری، تهران­: دفتر مطالعات سیاسی بین‌المللی.
متقی، ابراهیم­(1392)، ­گفتمان و پادگفتمان مقاومت در سیاست بین‌الملل­، فصلنامه مطالعات راهبردی‌ جـهان‌ اسـلام، ش 56، زمـستان.
مجتهدزاده، پیروز(1379)، ایده­های ژئوپولوتیک و واقعیت­های ایرانی مطالعه روابط جغرافیا و سیاست در جهان دگرگون شونده، تهران: نشر نی.
مجتهدزاده، پیروز(1386)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: سمت.
محب علی، قاسم‌­(1390‌)، ­ریشه‌های‌ بحران‌، اعتراض‌ها‌ و نارضایتی‌ها در سوریه‌ از‌ کجا نشات می‌گیرد؟­، مجله مهرنامه، ش 18، قابل دسـترسی در: http://www.mehrnameh.ir/article/3092
مـحمدی، منوچهر‌ (1387‌)، بازتاب‌ جهانی انقلاب اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ اسلامی‌.
محمودیان‌، آرمان­(1392‌)، ­فـراز‌ و فـرود کرده‌ای سوریه­، قابل دسترسی در:
مـصلی نژاد، عباس­(1388)، ­علل تداوم بحران‌های خاورمیانه در دوره جرج بوش، پژوهشنامه علوم سیاسی، ش 14، بهار.
مـعینی عـلمداری، جـهانگیر­(1380)، ­ملاحظاتی درباره طرح نظم امنیتی‌ جدید‌ در خاورمیانه­، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، س 8، شماره 4، زمستان.
میری خانی، آرش­(1393)، ریـشه‌های بـحران در عراق، روزنامه اطلاعات، 27 مرداد.
هینبوش، ریموند الویـشس (1382)، سـیاست‌ خـارجی‌ کشورهای خاورمیانه، ترجمه علی گل‌محمدی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.