سنجش تاب آوری کالبدی شهر قزوین در برابر زلزله با رویکرد ساختگاه طبیعی شهر

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی ، واحد نجف آباد ، دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد، ایران

2 استاد، گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران- استاد، گروه شهرسازی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران- گروه شهرسازی، دانشگاه هنر، اصفهان، ایران

4 استادیار، گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

شهرها سیستم های به هم پیچیده و به هم وابسته ای هستند که نسبت به سوانح طبیعی همچون زلزله بسیار آسیب پذیرند. این مقاله علاوه بر متغیرهای لحاظ شده توسط سایر پژوهشگران در رابطه با کالبد شهرها ، با در نظر گرفتن شرایط ساختگاه طبیعی شهرها نگاه عمیق تری بر تاب آوری در شهرها در برابر زلزله داشته ، نوعی مدل تاب آوری ارائه نموده و آن را بر روی شهر قزوین که در منطقه به شدت لرزه خیز و پهنه با خطر نسبی بالا قرار دارد ، مورد بحث قرار داده است. با استفاده از روش های تجزیه و تحلیل کمی و کیفی، داده های پژوهش پردازش و با تحلیل روابط بین متغیرها، وضعیت تاب آوری شهر قزوین تعیین گردید. نظر به اهمیت همزمان داده های توصیفی و مکانی شهر قزوین از نرم افزار G.I.S جهت تحلیل اطلاعات استفاده گردیده، همچنین در ارزیابی ضریب اهمیت متغیرهای اثرگذار از روش تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار Expert choice استفاده شده است. در نهایت اصول و معیارهای مستخرج شده از دیدگاه متخصصین شهری با وضعیت فعلی شهر مقایسه شده و از این طریق نقاط آسیب پذیر شهر قزوین با تفکیک متغیر مشکل ساز شناسایی گردیده است. خروجی مدل نشان می دهد وسعت آسیب پذیری در شهر قزوین به اندازه ای است که عملا راهبرد اقدام در زمان اختلال و بازگشت به حالت اولیه بی تاثیر است و تمرکز باید بر خود سازماندهی و افزایش ظرفیت در زمان پیش از وقع زلزله باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of physical resilient of the city of Qazvin against earthquake with the approach of natural site of the city

نویسندگان [English]

  • Javad Poursharifi 1
  • Manouchehr Tabibian 2
  • Mohammad Masoud 3
  • Shirin Toghyani 4
1 PhD Student in Urban Planning, Department of Urban Planning, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 Professor, Department of Urban Planning, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran- Professor, Department of Urban Planning, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Urban Planning Group, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran-Urban Planning Group, Art University of Isfahan, Iran
4 Assistant Professor, Urban Planning Group, Najaf Abad Branch, Islamic Azad University, Najaf Abad, Iran
چکیده [English]

Cities are complex and interdependent systems that are very vulnerable to natural hazards. This study, in addition to the variables that other researchers presented concerning the city's body, has taken a deeper look at the intensification of earthquakes in cities, taking into account the natural conditions of cities, provides a functional model and applies it to the city of Qazvin, which has been discussed and analyzed in the highly seismic and high-risk region. Based on the proposed model for the resilience of Qazvin against earthquakes, 31 urban experts have been surveyed and interviewed. Using quantitative and qualitative analysis, the research data were processed, the relationship between variables was analyzed, and finally, the comparative situation of Qazvin city was determined. Regarding the importance of both descriptive and spatial data of Qazvin, the GIS software has been used for analyzing information. Also, the hierarchical analysis method and its software called "Expert Choice" were used to evaluate the importance factor of effective variables. Finally, the principles and criteria extracted from the urban experts' viewpoint were compared to the current situation of the city, and thus the vulnerable points in the city of Qazvin have been identified based on the relevant suspicious variable. The model output shows that Qazvin's vulnerability is so widespread that the strategy of action during disruption and returning to the initial state is ineffective. It is better to focus on self-organization and increased pre-earthquake capacity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Earthquake
  • city resilient
  • natural site of Qazvin
  • resilient model
  • Qazvin

مراجع

آفریدی، صنم و صالحی، اسماعیل و سید رزاقی، مهران (1390). ارزیابی کاربری زمین شهری با توجه به خطرات زلزله (نمونه موردی: ناحیه 4، منطقه 20 تهران)، مجله پژوهش‌های محیط زیست، سال دوم، شماره 3، 86-77.
آیین نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله- نشریه شماره 235 (1384). تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
بربریان، مانوئل و قریشی، منوچهر و ارژنگ روش، بهرام (1371). پژوهش و بررسی نوزمینساخت، لرزه زمینساخت و خطر زمینلرزه- گسلش در گستره قزوین بزرگ و پیرامون - گزارش شماره 61، تهران: سازمان زمین شناسی کشور.
پورشریفی، جواد (1376). ریز پهنه بندی لرزه ای شهر قزوین با استفاده از روش انتشار موج، پایان نامه کارشناسی ارشد زمین شناسی مهندسی، استاد راهنما ـ سید محسن حائری، دانشگاه تربیت مدرس.
پورشریفی، جواد (1398). تبیین الگوی افزایش تاب‌آوری شهرهای ایران در مواجهه با سوانح طبیعی (زلزله) (نمونه موردی: شهر قزوین)، پایان­نامه دکتری تخصصی شهرسازی، اساتید راهنما ـ منوچهر طبیبیان و محمد مسعود، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.
جلالی، تارا (1391). بازسازی تاب‌آور پس از زلزله 1382 بم از دیدگاه طراحی شهری، پایان نامه دکتری تخصصی شهرسازی، استاد راهنما ـ علیرضا فلاحی، دانشگاه شهید بهشتی.
حاجی نژاد، علی و بدلی، احد و آقایی، واحد (1394). بررسی عوامل موثر بر آسیب‌پذیری ناشی از زلزله در مناطق شهری دارای سکونتگاه­های غیر رسمی با استفاده از G.I.S (نمونه موردی: مناطق یک تا پنج تبریز)، مجله مخاطرات محیط طبیعی، سال چهارم، شماره 6، 56-33.
حبیبی، کیومرث و همکاران (1387). تعیین عوامل ساختمانی موثر در آسیب‌پذیری بافت کهن شهری زنجان با استفاده از FUZZY LOGIC و G.I.S، نشریه هنرهای زیبا، شماره 33، 36-27.
رضایی، ‌محمدرضا ‌(1389). تبیین تاب­آوری اجتماعات شهری به منظور کاهش اثرات سوانح طبیعی (زلزله) (مطالعه موردی: کلان شهر تهران)، پایان نامه دکتری تخصصی شهرسازی، استاد راهنما ـ علی عسگری و اکبر پرهیزگار، ‌دانشگاه تربیت مدرس.
فردوسی، سجاد و شکری فیروزجاه، پری (1393). بررسی میزان تاب‌آوری شبکه معابر شهری (مطالعه موردی: شهردامغان)، فصلنامه علمی ـ ترویجی پدافند غیرعامل، سال پنجم، شماره 3، 62-55.
قنواتی، عزت­الله و شیخی، مسعود (1389). نقش برنامه­ریزی شهری در کاهش خطر زلزله در بافت‌های فرسوده (مطالعه موردی : منطقه 12تهران)، فصلنامه جغرافیای طبیعی، شماره 3 (پیاپی 9)، 42-29.
لنگرنشین ، علی و ارغان ، عباس و کرکه آبادی ، زینب ( 1398). سنجش شاخص کالبدی- محیطی تاب آوری در بافت های شهری تهران (مطالعه موردی محلات تجریش، جنت آباد شمالی و فردوسی شهر تهران) در راستای ارائه مدلی بومی برای تاب آوری کلان شهرهای ایران ، فصلنامه جغرافیا ( برنامه ریزی منطقه ای ) ، دوره 9، شماره 2 ، ص 693-669
محمدپور، صابر و زالی، نادر و پوراحمد، احمد (1395). تحلیل شاخص­های آسیب‌پذیری در بافت فرسوده شهری با رویکرد مدیریت بحران زلزله (مطالعه موردی: محله سیروس تهران)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 48، شماره 1، 52-33.
نوروزی، حسن و عزت پناه ، بختیار و ولیزاده ، رضا ( 1399). راهبردهای مدیریت ریسک شهری کلانشهر تبریز با رویکرد آسیب پذیری در زلزله ، فصلنامه جغرافیا ( برنامه ریزی منطقه ای ) ، دوره 10، شماره 4 ، ص 450-435
Claudia, B., Neuvel, J. M. M., Zlatanova, S., & Ale, B. (2007). Risk-maps informing land-use planning processes; A survey on the Netherlands and the United Kingdom recent developments, Journal of Hazardous Materials, 145: 241–249.
Desouza, K. C., Flanery, T. H. (2013). Designing, planning, and managing resilient cities: A conceptual framework, Cities, 35: 89-99.
Greeshma, P. & Manoj Kumar, K. (2016). Disaster Resilience in Vulnerable cities through Neighbourhood Development: A case of Chennai, Procedia Technology, 24: 1827-34.
Jabareen, Y. (2013). Planning the resilient city: Concepts and strategies for coping with climate change and environmental risk, Cities, 31: 220-229.
Havkoa, J., Titko , M. & Kováčováa, J. (2017).Vulnerability of the city infrastructure as a part of the resilient city concept, Procedia Engineering, 192: 307-312.
Lazzeretti, L., Capone, F. (2015). Innovations and Innovators in a resilient city: The case of chemical innovations after 1966 flood in Florence, City, Cult‎ure and Society, 6(3): 83-91.
León‚ J., March‚ A. (2014). Urban morphology as a tool for supporting tsunami rapid resilience: A case study of Talcahuano. Chile, Habitat International, 43:250-262.
Lu, P. & Stead, D. (2013). Understanding the notion of resilience in spatial planning: A case study of Rotterdam, Cities, 35: 200-212.
Pizzo , B. (2015) . Problematizing resilience: Implications for planning theory and practice, Cities, 43: 133-140.
Spaans, M. & Waterhout, B. (2016). Building up resilience in cities worldwide – Rotterdam as participant in the 100 Resilient Cities Programme, Cities, 61: 109-116.
Sharifi, A., & Yamagata, Y. (2014). Major principles and criteria for development of an urban resilience assessment index. In 2014 International Conference and Utility Exhibition on Green Energy for Sustainable Development (ICUE) (pp. 1-5). IEEE.
Tilio, L., Murgante, B., Di Trani, F., Vona, M., & Masi, A. (2011). Resilient city and seismic risk: A spatial multicriteria approach. In International Conference on Computational Science and Its Applications (pp. 410-422). Springer, Berlin, Heidelberg.
Gencer, E. (2017). How to Make Cities More Resilient: A Handbook for Local Government Leaders, UNISDR, Geneva.
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 11، شماره 42
خرداد 1400
صفحه 91-114

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار