تجلّی ذکر در فضای شهری ایرانی-اسلامی

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ، گروه شهرسازی، دانشکده هنر ومعماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهرات ، ایران

2 دکتری رشته شهرسازی، استادیار، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دکتری رشته شهرسازی، استاد، گروه شهرسازی، دانشکده هنرهای زیبا ، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

شهر اسلامی دارای گنجینه عظیمی از معانی عمیق عرفانی و حکمت الهی است زیرا این شهر ریشه در بنیان‌های ژرف تفکر معنوی و الهی دارد و صورت آن حقیقتی است که خود ماوراء عالم صور است؛ از آنجا که دین نمی‌تواند ظهور و تجلی کند مگر توسط اشکال و صور؛ به این ترتیب، فضای متذکر در تمدن اسلامی، بیشتر یک معنا و فضیلت درونی است؛"محیط" معانی و مفاهیمی را به ذهن انسان القا نموده و در نتیجه ارزش‌هایی را نیز به او متذکر و یادآور می‌شود.در این تحقیق، عوامل تجلّی ذکر در فضای شهری جهت ایجاد فضای متذکّر بر پایه نگرش اسلامی-ایرانی تبیین شده است. با رویکرد اکتشافی-تفسیری مفاهیم ایجاد کننده ذکر با بهره‌بردن از تفاسیر معتبر در این زمینه، از جستجوی ادبیات علمی و دینی استخراج شد. سپس با روش مصاحبه نیمه ساختار یافته با نخبگان این مضمون کد‌گذاری مفاهیم مستخرج انجام‌شده و مورد تحلیل واقع گردیده است. نتایج به‌دست‌آمده، مفاهیم مرتبط "ذکر و موضوع" و همچنین "ذکر و مخاطب" و ارتباط بین آن‌ها را نشان می‌دهد. مدل نهایی نشان می‌دهد از مجموعه مفاهیم به‌دست‌آمده، کاربرد موارد "معنویت‌گرایی و ایجاد تفکر" در اولویت بوده و تداوم کاربرد آن‌ها در طراحی فضاها ضرورت دارد و با در نظر گرفتن این نکته و موقعیت‌سنجی و مکان‌سنجی مناسب بر حسب زمان و مکان، فضای متذکّر تجلّی می‌یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Epiphany Of Mention in Iranian- Islamic Urban Space

نویسندگان [English]

  • Ali Yazdani 1
  • Mohamad Naghizadeh 2
  • Behnaz Aminzadeh Goharizi 3
1 PhD Student, Department of Urban Planning,Faculty of Art and Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Professor, Department of Urban Planning, Faculty of Fine Art’s, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The Islamic city has a treasure trove of deep mystical meanings and divine wisdom because this city is rooted in the profound foundations of spiritual and divine thinking, and the face of it is a fact that is beyond the universe of the modes; since religion can not emerge and manifest except by forms and Thus, the mentioned space in Islamic civilization is more of an internal meaning and virtue; the "environment" implies meanings and concepts to the human mind, and as a result, it reminds and values ​​its values. In this research, factors The manifestation of mentioning in the urban space has been explained to create the mentioned space based on the Islamic-Iranian attitude. With the exploratory approach to the concepts of creating the mention, using the authoritative interpretations in this field, the search for scientific and religious literature was extracted. Then, with the semi-structured interview with the elite of this theme, the coding of the extracted concepts has been done and analyzed. The results show the relevant concepts of "mention and subject" as well as "mention and audience" and their relationship. The final model shows that the concept of "spirituality and thinking" is a priority and the continuation of their application in the design of spaces is necessary. Considering this point, the proper positioning and measurement, in terms of time and space, the space of manifestation Finds.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mention
  • urban space
  • Iranian-Islamic city
  • mentioned space
قرآن کریم
 اشرف، احمد، " ویژگی‌های تاریخی شهر نشینی در ایران دوره ی اسلامی "، نامه علوم اجتماعی، 4 دوره ی اول، تیر 1353.
اعتضادی، لادن، « نقش مسجد در ساختار شهر‌های مسلمان نشین »، صفه، شماره 26، تهران، 1377.
اعتضادی، لادن، مقاله «نیشابور (ابر شهر) »، صفه، شماره 19 و 20، تهران، 1374.
اعوانی، غلام رضا، سخنرانی «شیخ اشراق» و «حکمت خسروانی»، دانشکده معماری و شهر سازی شهید بهشتی، 1376.
بمات، نجم الدین، شهر اسلامی، ترجمه حلیمی و اسلامبولچی، انتشارات و وزارت ارشاد، تهران، 1369 .
بورکهات، تیتوس ( ابراهیم عزالدین )، رمزپردازی، ترجمه جلال ستاری، سروش، تهران، 1370 .
پاکزاد، جهانشاه، (1386)، مبانی نظری و فرآیند طرحی شهری، انتشارات شهیدی، تهران.
پورجعفر، محمدرضا، الگوی پیشنهادی محله، با مرکزیت مسجد و فضاهای عمومی مورد نیاز در شهر ایرانی- اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره ١٠، زمستان ۹١، ۲٠ تا ۲٦.
تقوی نژاد دیلمی، محمد رضا، معماری، شهرسازی و شهر نشینی ایران در گذر زمان، یساولی ( فرهنگسرا )، تهران، 1363.
جعفری، محمد تقی، (1369)، زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، حوزه هنری، تهران.
حایری، محمدرضا، برای اسلامی کردن سیمای شهر چه می توان کرد؟، مجله آبادی، شماره ۲۲، پاییز١۳٧۵، ۴٠ تا ۴۵.
سیفیان، محمدکاظم، قاعده لاضرر و رعایت آن در اصول معماری و شهرسازی اسلامی، نشریه هنرهای زیبا، شماره۳، فروردین١۳٧٧، ٧۳ تا ٧٧.
کیانی، محمد رضا، شهر سازی ایران، جلد 1 و 2، انتشارات دانشگاه تهران، 1358 و 1366 .
گیرشمن، رومن، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، علمی و فرهنگی، 1336.
مدنی پور، علی، (1384)، طراحی فضای شهری: نگرشی بر فرایندهای اجتماعی مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی، تهران، شرکت پردازش شهری و برنامه ریزی شهری.
موسوی، سید علی اکبر، به سوی خلق یک فضای شهری پایدار، علم نو، 1392.
نقی زاده، محمد، شهر و معماری اسلامی، انتشارات مانی، اول ١۳۸٧.
نقی زاده، محمد، فضاهای شهری و عمومی در ایران، نشریه کتاب ماه هنر، شماره ١۸٦، اسفند ١۳۹۲، ۴ تا ١١.
نقی‌زاده، محمّد، (1388)، مبانی هنر دینی در فرهنگ اسلامی (مبانی نظری، نظام فکری، تجلّیات و عینیّات)، نشر شهر، تهران.
نقی‌زاده، محمّد، (1391)، شهر بیداری (اصول، شیوه‌ها، جلوه‌ها)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
نقی‌زاده، محمّد، (زمستان 1392)، فضاهای شهری و عمومی در ایران، نشریه کتاب ماه هنر، ١۸٦، ۴ تا ١١.
Azar, A. (2001). Developing of Shannon Entropy Method in Content Analysis. Al-Zahra UniversityJournal of Humanities, 11(37, 38). 1-18.
Benevolo, L. (1980). The history of the city. London.
 Burckhardt, T, (1980). Art of Islam; language and Meaning (London; world of islam festival publishing,
Hsu, Chia-Chien & Brian A. S. (2007). The Delphi Technique: Making Sense of Consensus. Practical Assessment, Research & Evaluation Journal, 21, 1.
Kahera, A. (1999). Image, text & form: Complexities of aesthetics in an American masjid. Studies in Contemporary Islam, 1(2), 73-84.
Rabbat, Nasser. "The Islamic City: Historicity and Abstraction." Syllabus, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, MA,
Rogers, W. (2003). The Excellent City Park System. What Makes It Great And How To Get There, In P Harnik(Ed). Washington: The Trust for Public Land, Pub.
Saoud. R, (2002). Introduction to the Islamic City Foundation for Science Technology and Civilisation, Manchester.
 Struss, anselm C, Corbin, Juliet (1998) basics of Qualitative reaserch Techniques and procedures for Developing grounded theory, sage press
Tavassoli, M. (2016). Urban Structure in Islamic Territories, Springer, International Publishing Switzerland.
Wirth,E. (1992). The concept of the Islamic city privacy in the Islamic east versus public life in western culture, Applied Geography and Development 40, 22-38.