تدوین سناریوهای آینده اسکان غیررسمی پهنه جنوبی حریم کلانشهر تهران

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

2 استاد تمام جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد گروه جغرافیا انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، تهران، ایران

چکیده

اسکان غیررسمی یک چالش عمده برای حکمرانی در سراسر جهان و موضوعی کلیدی در مطالعات شهری و برنامه ریزی شهری است. چرا که اسکان غیررسمی تنها متعلق به فقرای شهری نیست بلکه برای طبقه متوسط و حتی نخبه جهان سوم نیز حائز اهمیت است. بنابراین نیاز به رویکردهایی است که باعث کاهش مسائل و مشکلات ناشی از گسترش سکونتگاههای غیر رسمی و جلوگیری از ادامه گسترش آنها شود. برای دستیابی به این امر، نیروهای تأثیرگذار و پیشران سکونتگاه های غیر رسمی باید شناسایی شوند و مناطق احتمالی گسترش و پیشروی اسکان غیررسمی آینده شناسایی و در برنامه ریزی های شهری آینده و ساماندهی اسکان غیررسمی مورد توجه قرار گیرند. با توجه به گسترش اسکان غیررسمی در پهنه جنوبی حریم کلانشهر تهران و مشکلات مدیریتی متعددی که به بار آورده است، که از جمله دغدغه های مهم مدیریت منطقه کلانشهری تهران محسوب می شود. در این راستا در پژوهش حاضر روش تحقیق براساس هدف کاربردی و برحسب ماهیت تحقیق تحلیلی- اکتشافی می‌باشد و برای تحلیل از روش‌های جدید آینده-پژوهی یعنی سناریو پردازی استفاده شده است، نتایج نشان می دهد اسکان غیررسمی در تهران و حریم آن بیش از آنکه تحت تأثیر چهارچوب ساختارهای درون منطقه ای باشد خود از تغییرات و سیاستگذاریهای کلان کشوری تأثیر پذیرفته است . بنابراین با توجه به وضعیت نیروهای کلیدی و تأثیرگذار چهار سناریو برای آینده اسکان غیررسمی در پهنه جنوبی حریم پایتخت ارائه شد که متناسب با هر سناریو راهبردهای کلی ارائه شده است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

compile of future scenarios for informal settlement in the southern part of Tehran metropolitan area

نویسندگان [English]

  • esmat khanmohammadi 1
  • rahem sarvar 2
  • alireza estelaji 3
1 PhD Student in Geography and Urban Planning, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 geography group professor, azad university, branch of research and science
3 Professor, Department of Human Geography, Islamic Azad University, Imam Khomeini Memorial Branch, Shahreri, Tehran, Iran
چکیده [English]

Informal housing is a major challenge for governance around the world and a key issue in urban studies and urban planning. Because informal housing is not only for the urban poor, but also for the middle class and even the elite of the Third World. Therefore, there is a need for approaches that reduce the problems caused by the expansion of informal housing and prevent them from continuing to expand. To achieve this, the influential forces and drivers of informal settlements must be identified, and the potential areas for the expansion and advancement of informal housing will be identified and considered in future urban planning and the organization of informal settlement. Due to the expansion of informal settlement in the southern part of the metropolitan area of ​​Tehran and the numerous managerial problems it has caused, which is one of the important concerns of the management of the metropolitan area of ​​Tehran. In the present study, the research method is based on applied purpose and according to the nature of analytical-exploratory research and new methods of future research have been used for analysis, namely scenario. The results show that informal housing in Tehran and its territory is more than Influenced by the framework of intra-regional structures, the country itself has been affected by macro-changes and macro-policies. Therefore, considering the situation of key and influential forces, four scenarios were presented for the future of informal housing in the southern part of the capital, which are appropriate to each scenario.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Informal settelment
  • Urban Management
  • Futurism
  • Scenario
  • Southern Territory of Tehra
اصفهانی، زهرا، اسدی، مجید(1392)سکونتگاه­های غیررسمی در اراضی حریم شهرها و راهکارهای تعدیل آن،اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار.
انوری، نعمت اله(1397)، ساماندهی حریم کلانشهر تهران در چهارچوب مطالعه روابط متقابل میان اسکان جمعیت و اشتغال، جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)، سال8، شماره2؛ صص:356-337.
ایراندوست، کیومرث، علیزاده، هوشمند، خسروانیان، لیلا و روح الله تولایی(1392)، گونه شناسی سکونتگاههای غیررسمی در شهرهای کردستان، مطالعه تطبیقی شهرهای سنندج و کرمانشاه، نامه معماری و شهرسازی، شماره 10: صص 104-92.
بهشتی، محمدباقر؛ زالی، نادر. (1390). شناسایی عوامل کلیدی توسعه منطقه‌ای با رویکرد برنامه‌ریزی بر پایه سناریو: مطالعه موردی استان آذربایجان غربی. برنامه‌ریزی و آمایش فضا. صص 42-63.
بناء، مرتضی، سرور، رحیم و ریباز قربانی نژاد(1398)، چالشها و راهبردهای نهادی مدیریت و توسعه پایدار حریم تهران، جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)، سال 9، شماره4؛ صص: 213-195.
پیشگاهی فرد، زهرا، رنجبر دستنایی، کرامت و محسن کوشکی(1398)، رویکرد آینده پژوهانه به وضعیت ژئوپلیتیکی سواحل مکران رویکرد GBN، جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)، سال 9، شماره3؛ صص: 145-135.
حاتمی‌نژاد، حسین، حسین اوغلی، جواد(1388)، بررسی تطبیقی برخی شاخص‌ها در سکونت گاه‌های غیر رسمی اطراف کلان شهر تهران(مطالعه موردی: حصار امیر و شهرک انقلاب)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 9، شماره 12.
رازپور، مهدی، خیرالدین، رضا و سید عبدالهادی دانشپور(1396)، تبیین گونه ای متفاوت از تولید فضای غیررسمی در شهرستان مرزی بانه؛ انباشت سرمایه و تعمیق فقر، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 22، شماره 4: صص 28-17.
زینی، سیده منور، مجتبی زاده، حسین و بوالفضل مشکینی(1398)، تحلیلی بر توسعه فضایی کالبدی بر مبنای اصول شهر زیست پذیر(مطالعه موردی مناطق شش گانه اسلامشهر)، جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)، سال 10، شماره 6؛ صص: 476-465.
سرور، رحیم(1388)، مهاجرت معکوس، رویکردی نوین در تمرکززدایی از پایتخت، فصلنامه جغرافیا، شماره45.
سرور، رحیم(1392)، آینده نگری روند تحولات و راهبردهای مدیریت رشد سکونتگاههای غیررسمی در حریم پایتخت، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، شماره 3.
صالحی امیری، سید رضا، خدائی، زهرا(1389) ویژگی‌ها و پیامدهای اسکان غیررسمیو حاشیه نشینی شهری، نمونه موردی: کلان شهر تهران، مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شماره سوم.
فنی، زهره، کاظمی، لاله(1395)، آینده پژوهی و سناریونگاری برای برنامه ریزی توسعه محله ای بر پایه تحلیل سیستمی با مطالعه محله سنگلج تهران، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، دوره6، شماره 21، صص: 29-16.
قائدرحمتی، صفر، احمدی نوحدانی، سیروس(1395)، بررسی مشکلات مدیریت سیاسی فضا در حریم شهر تهران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 31، شماره 3.
قدیمی، احمد، نظم فر، حسین، زالی، نادر و محمدتقی معصومی(1398)، تحلیلی بر عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه متعادل فضایی شهرها با رویکرد آینده نگاری(مطالعه موردی: استان گیلان)، جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)، سال10، شماره1؛ صص: 642-629.
قرآنی، سید فرامرز و همکاران. (1390). مطالعه­ای بر رویکرد اکتشافی در برنامه‌ریزی سناریو. فصلنامه علمی- ترویجی مطالعات منابع انسانی.137-111.
قربانی، رسول، خوارزمی، امیدعلی  و نعیمه ترکمن نیا(1398)، تحلیل تأثیر عوامل اقتصادی- اجتماعی بر شکل گیری و گسترش سکونتگاههای غیررسمی کلانشهر مشهد، پژوهشهاس جغرافیای انسانی، دوره 51، شماره2: صص385-373.
مرکز آمار ایران(1385)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن-1385؛ نتایج کلی استان تهران.
مرکز آمار ایران(1390)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن-1385؛ نتایج کلی استان تهران.
مرکز آمار ایران(1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن-1385؛ نتایج کلی استان تهران.
مهدیزاده، جواد(1385)،  برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری، معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی.
مهندسین مشاور طرح و کاوش(1390)، طرح راهبردی حریم پایتخت.
مهندسین مشاور طرح و کاوش(1395)، تهیه برنامه ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی شهر تهران، جلد دوم، شرکت عمران و بهسازی شهری ایران.
ندایی طوسی، سحر(1397)، کاربست روش شناسی آینده نگاری راهبردی در برنامه ریزی توسعه فضایی؛ مورد پژوهی سناریونگاری منطقه کلانشهری کرج، نامه معماری و شهرسازی، شماره 20: صص48-23.
Brummell, A., & MacGillivray, G. (2016). Introduction to scenarios. Netherland:Shell International Petroleum Company.
Gevaert, C.M, Persello, C., Sliuzas,R., Vosselman, G.(2017). Informal settlement classification using point-cloud and image-based features from UAV data. ISPRS Journal of Photogrametry and Remote Sensing125; p.p:225-236.
Hall, P., & Pfeiffer, U. (2000). Urban future 21: A global agenda for 21st century cities. London: E & FN Spon.
Jones, Paul. (2017). Formalizing the Informal: Understanding the Position of Informal Settlements and Slums in Sustainable Urbanization Policies and Strategies in Bandung, Indonesia.
Kovacic, Z., Smit, S., Musango, J. K., Brent, A. C., & Giampetro, M. (2016). Probing uncertainty levels of electrification in informal urban settlements: A case from South Africa. Habitat International, 56, 212-221.
Kuffer, M., Pfeffer, K., Sliuzas, R., 2016. Slums from space—15 years of slum mapping using remote sensing. Remote Sens. 8 (6), 455.
Nassar, D.M., Elsayed, H.G.,(2017). From Informal Settlements to sustainable communities. Alexandria Engineering Journal, Article in Press.
Ratcliffe، John، and Ela Krawczyk. (2011). Imagineering city futures: The use of prospective through scenarios in urban planning. Futures، pp: 642–653.
Schwartz, P. (1996). The art of the long view. New York: Currency Doubleday.
Wright, G., & Cairns, G. (2011). Scenario thinking: practical approaches to the future. London:Palgrave.