تحلیل راهبردی بازآفرینی بافت‌های تاریخی شهری (مطالعه موردی: بافت تاریخی شیراز)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

2 استاد طراحی شهری و برنامه‌ریزی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تهران

چکیده

در شهر شیراز تاکنون پژوهش‌های مختلفی راجع به بافت تاریخی صورت گرفته است؛ اما نکتة اساسی، نبود نگاه راهبردی و چشم‌انداز روشن برای تداوم بازآفرینی پایدار بافت بوده است. بر این اساس، در این مقاله، با استفاده از تکنیک راهبردی سوات (SWOT) تلاش شده است تا به این سؤال کلیدی پاسخ داده شود که با توجه به نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید بافت تاریخی شیراز، مناسب‌ترین راهبرد جهت بازآفرینی این بافت کدام است؟ برای تعیین اولویت راهبردها از ماتریس کمی برنامه‌ریزی راهبردی (QSPM) استفاده شد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و روش آن، توصیفی-تحلیلی می‌باشد و برای جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های موردنیاز، از بررسی‌های اسنادی و همچنین، مطالعات میدانی پرسشنامه و مصاحبه با کارشناسان مربوطه استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که وضعیت بافت تاریخی شهر شیراز در میان چهار حالت تهاجمی، تدافعی، محافظه‌کارانه و رقابتی مدل SWOT در حالت رقابتی قرار دارد، یعنی باید راهبردهایی تدوین کرد تـا از طریق نقـاط قوت، از تهدیدهای پیش‌رو، دوری کند. بنابراین، راهبرد رقابتی، استراتژی پیشنهادی جهت بازآفرینی بافت تاریخی شهر شیراز می‌باشد. بعلاوه، در اولویت‌بندی که با استفاده از ماتریس برنامه‌ریزی کمی (QSPM) صورت گرفته است، از بین راهبردهای تدوین شده، بالاترین جذابیت مربوط به «توجه بیشتر به ارزش‌های عملکردی بافت بعنوان بخش مهمی از مرکز اصلی شهر شیراز و استحکام بخشیدن ابنیه در مقابل سوانح طبیعی» و «ارتقاء نقش عناصر ارزشمند تاریخی- فرهنگی و مذهبی و شفافیت و پایداری سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریت شهری‌و بازسازی منطقه» است. همچنین، پایین‌ترین جذابیت مربوط به راهبرد «افزایش توجه مدیریت شهری به جنبه‌های زیست‌محیطی و تاریخی–فرهنگی و بازسازی بافت‌های تاریخی و مرمت آن» می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Strategic Analysis of the Regeneration of Historical Urban patterns (Case Study: Shiraz Historical pattern)

نویسندگان [English]

  • Elham Amanzadegan 1
  • manouchehr Tabibian 2
1 PhD Student of Urban Planning, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.
2 Professor of Urban Design and Urban Planning, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Tehran
چکیده [English]

In the city of Shiraz, there has been a lot of research on the historical pattern, but the key point has been the lack of strategic and clear vision for the continuation of historical pattern sustainable regeneration. Accordingly, in this paper, using the SWOT Strategic Technique, it has been attempted to answer the key question that considering the weaknesses, strengths, opportunities, and threats of Shiraz historical pattern, what is the most appropriate strategy to regenerate this pattern? Strategic Quantitative Matrix (QSPM) was used to prioritize strategies. This research is applied research in terms of purpose and its methodology is descriptive-analytic. Documentary surveys, as well as field studies of questionnaires and interviews with relevant experts, were used to collect the required data. The findings show that the status of Shiraz's historical pattern is in a competitive state among the four aggressive, defensive, conservative and competitive states of the SWOT model, which means, strategies must be formulated to avoid the upcoming threats through the strengths. Therefore,the competitive strategy is a suggested strategy for regenerating the historical pattern of Shiraz. In addition, in the prioritization using Quantitative Planning Matrix (QSPM), among the formulated strategies, the highest attractiveness was related to “paying more attention to the functional values of the pattern as an important part of the main city center of Shiraz and strengthening the buildings against natural disasters” and “Promoting the Role of Historic-Cultural and Religious Valuable Elements and Transparency and Sustainability of Urban Management Policies and Programs and reconstruction of the Region”

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategic Analysis
  • QSPM
  • Regeneration
  • Historical pattern
  • Shiraz

مراجع

ابراهیم‌زاده، عیسی، ایستگلدی، مصطفی و حاجی‌زاده، فاضل (1398). تحلیل و اولویت‌بندی شاخص‌های استراتژی توسعه شهری در محلات منطقه هشت شهر شیراز، فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، شماره 30، صص 17-1.
آریانا، اندیشه، محمدی، محمود، کاظمیان، غلامرضا (1397). مدل مدیریت تعارض ذینفعان بازآفرینی شهری برپایه حکمروایی همکارانه، نشریه نامه معماری و شهرسازی، شماره 21، صص 143-123.
آزادخانی، پاکزاد، باقلانی، الهام (1396). ارزیابی و مقایسه دو راهبرد پیاده‌راه‌سازی و پیاده‌مداری در مراکز شهری مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر ایلام، فصلنامه مطالعات عمران شهری، 1 (1)، صص 35-6.
اسدی، درنا، رفیعیان، مجتبی (1397). بررسی عوامل موثر بر بازآفرینی محلات تاریخی با تاکید بر رویکرد برندسازی شهری نمونه موردی: محله سنگ سیاه شیراز، مطالعات محیطی هفت‌حصار، 6 (24)، صص 14-5.
امین‌زاده، بهناز، رضابیگی‌ثانی، راضیه (1391). ارزیابی جایگاه مشارکت در طرح‌های منظر شهری به منظور ارائه فرآیند مناسب بازآفرینی بافت‌های آسیب‌دیده، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 17 (3)، صص 40-29.
امینی، میلاد، صارمی، حمیدرضا، قالیباف، محمدباقر (1397). بررسی توزیع فضایی و مدل تلفات انسانی در بافت فرسوده منطقه 12 شهر تهران بر اساس شاخص‌های کالبدی بازآفرینی پایدار شهری، پژوهش‌نامه نظم و امنیت انتظامی، سال یازدهم، شماره 4 (پیاپی 44)، صص 124-95.
پریزادی، طاهر، زارعی، فاطمه، مرادی، مهدی (1396). ارزیابی محرک‌های توسعه شهری در ساختار تاریخی (مورد مطالعه: بافت تاریخی شهر قم)، فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 4 (15)، صص 31-7.
رسولی، محمد، ذبیحی، حسین، نوری، سید علی (1398). ابعاد و شاخص‌های مشترک در ارتقا کیفی سکونتگاه‌های غیررسمی و بازآفرینی شهری پایدار در ایران. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 9(2)، صص 767-792.
سقایی، مهدی (1396). ارزیابی راهبردی گردشگری جنگ در ایران، نشریه مطالعات دفاع مقدس، 3 (304)، صص 185-151.
سیاف زاده، علیرضا (1398). عملکردمدیریت شهری در بازآفرینی بافتهای فرسوده منطقه موردی منطقه۱۹شهرداری کلانشهرتهران. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 9(3)، صص 275-291.
ضرابی، اصغر، محبوب‌فر، محمدرضا (1392)، کاربرد مدل SWOT- QSPM در تدوین استراتژی توسعه گردشگری شهر کاشان، فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی، 3 (11)، صص 58-37.
عباچی، اعظم، یوسفی، علی، کرمانی، مهدی (1397). رویکرد دولت‌مدار به بازآفرینی شهری و اعیانی‌سازی وابسته: تحلیل عملکرد ذی‌نفعان کلیدی در نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر در مشهد، مجله توسعه محلی (شهری- روستایی)، 10 (1)، صص 94-75.
عباسی، مصیب، شاکرمی، نعمت، ملک، رحمت‌الله (1397). برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهری نمونه مورد مطالعه: شهر خرم‌آباد، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 8 (28)، صص 168-155.
عزیزی، محمدمهدی (1379). سیر تحول سیاست‌های مداخله در بافت‌های کهن شهری در ایران، نشریه هنرهای زیبا، 3 (7)، صص 46-37.
عظیمی آملی، جلال، جمع‌دار، اکبر (1395). بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری باتاکید بر الگوی حکمروایی خوب (نمونه موردی: محله ده ونک، منطقه 3 تهران). فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 7(1)، صص85-99.
فنی، زهره، شیرزادی، فرزانه (1397). تحلیل عوامل موثر بر بازآفرینی فضاهای تاریخی شهر (مطالعه موردی: میدان مشق، تهران)، مجله مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، شماره 42، صص 197-179.
قاسم‌زاده، بهنام، سالک‌قهفرخی، رقیه، جدایی، امیر (1392). ارزیابی اقدامات سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تبریز در مسیر توسعه فضای سبز بر اساس تحلیل swot، مجله جغرافیا و توسعه شهری، شماره 3، صص 97-81.
کریم‌زاده، علی، شهریاری، سید کمال الدین، اردشیری، مهیار. (1396). تبیین سیاست‌های فرهنگی تاثیرگذار بر بازآفرینی شهری فرهنگ محور (با تاکید بر تجارب بازآفرینی شهری استانبول ترکیه). هویت شهر، 11(1)، 95-109.
لطفی، سهند (1390). بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تأملی بر بن‌مایه‌های فرهنگی و کُنش بازآفرینی، مجله هنرهای زیبا، 3 (45)، صص 62-49.
لطفی، سهند، شعله، مهسا، علی‌اکبری، فاطمه (1396). تدوین چارچوب مفهومی کاربست اصول و آموزه‌های بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا (موردپژوهی: بافت تاریخی شیراز)، نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 13، صص 245-229.
مرادی، فاطمه، سعیده‌زرآبادی، زهراسادات، ماجدی، حمید (1398). واکاوی اصول بازآفرینی شهری فرهنگ- مبنا با رویکرد ارتقای رقابت‌پذیری، مجله باغ نظر، 16 (70)، صص 16-5.
مشکینی، ابوالفضل، موحد، علی، احمدی‌فرد، نرگس (1395). بررسی سیاست بازآفرینی در بافت‌های فرسودۀ شهری با استفاده از ماتریس QSPMوSWOT (مطالعه موردی: منطقه 12 کلانشهر تهران)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، سال 4، شماره 4، صص 568-549.
منجزی، نورمحمد، اسدی‌عزیزآبادی، مهسا (1398). بازآفرینی سکونتگاه‌های غیررسمی در حاشیه شهرها با تأکید بر برنامه‌ریزی استراتژیک کمی (QSPM): محله‌هادی‌آباد شهر قزوین، مجله جغرافیا و روابط انسانی، 1 (4)، صص 263-245.
مهندسین مشاور پرداراز، (1395). طرح تفصیلی بافت تاریخی فرهنگی شیراز.
نژاد ابراهیمی، احد، نژداغی، نسترن (1397). تدوین چارچوب مفهومی بازآفرینی شهری اجتماع محور مبتنی بر آموزش در بافتهای تاریخی، دانش شهرسازی، دوره2، شماره 3، صص 34-21.
هاشم‌پور، پریسا، نژادابراهیمی، احد، یزدانی، ثنا (1397). کاربست رویکرد زمینه‌گرایی در بازآفرینی بافت‌های تاریخی (نمونه موردی: میدان صاحب‌الامر تبریز)، نشریه معماری و شهرسازی پایدار، 6 (1)، صص 126- 105.
یغفوری، حسین، اسکندری‌ثانی، محمد، اکبری، فاطمه (1396). نقش بافت تاریخی در ارتقاء مؤلفه‌های رقابت‌پذیری شهری مورد مطالعه: شهر بیرجند، فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی، 7 (26)، صص 84-63.
Chiu, Yin-Hao. Lee, Mei-Shin. Wang, Jung-Wei (2019). Culture-led urban regeneration strategy: An evaluation of the management strategies and performance of urban regeneration stations in Taipei City. Habitat International, Volume 86, Pp 1-9.
Ferretti, V Grosso, R. (2019). Designing successful urban regeneration strategies through a behavioral decision aiding approach, Cities, Volume 95, December 2019, pp 102-386
Keating, M. and Frantz, M., (2004). Culture-led Strategies for Urban Regeneration: a Comparative Perspective on Bilbao. International Journal of Iberian Studies, vol. 16, No. 3, PP.187-194.
Lazarević, E., Koružnjak, A. and Devetaković, M., (2016). Culture Design-led Regeneration as a Tool Used to Regenerate Deprived Areas Belgrade-The Savamala quarter; Reflections on an Unplanned Cultural Zone, Energy and Buildings, vol. 1, No.115, PP. 3-10.
Leary, M.E., McCarthy, John. (2013). Companion to Urban Regeneration. New York: Routledge.
Liu, Xuan. Huang, Jiangming. Zhu, Jieming (2019). Property-rights regime in transition: Understanding the urban regeneration process in China – A case study of Jinhuajie, Guangzhou, Cities, Volume 90, July 2019, Pages 181-190.
Martí, Pablo. Mayor, Clara Garcí. Estrad Letici Serrano. (2019). Identifying opportunity places for urban regeneration through LBSNs, Cities, 90, 191-206.
Mehdipour, Armin, Rashidinia, Hoda, (2013). Industrialization and City Change: The Concept and Historical Evolution of Urban Regeneration, International Journal of Sciences: Basic and Applied Research, Volume 12, No 1, PP 176-181.
Roberts, P. (2000). The evolution, definition and purpose of urban regeneration, in P. Roberts and H. Syke (Eds). Urban Regeneration, a Handbook. British Urban Regeneration Association, SAGE Publications, London, 9-36.
Seo, Bo Kyong. And Joo, Yu-Min (2019). Innovation or episodes? Multi-scalar analysis of governance change in urban regeneration policy in South Korea, Cities, Volume 92, September 2019, Pp 27-35.
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 11، شماره 45
دی 1400
صفحه 183-197

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار