تاثیر ابعاد کالبدی و اقتصادی کیفیت زندگی بر ماندگاری جمعیت سکونتگاه های روستایی مطالعه موردی: روستاهای بخش رضویه شهرستان مشهد

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی‌، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

3 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

کیفیت زندگی مفهومی چندوجهی، نسبی، متأثر از زمان و مکان و ارزش‌های فردی و اجتماعی است که دارای ابعاد عینی و بیرونی، ذهنی و درونی است. از این رو، معانی گوناگونی برای افراد و گروه‌های مختلف بر آن مترتب است. همچنین کیفیت زندگی برای هر یک از افراد جامعه پاسخگوی یکی از نیازهای حیاتی بوده و از این رو در دهه‌های اخیر، گرایش دولت‌ها به فراهم کردن کیفیت زندگی برای نگه ‌داشتن جمعیت در مناطق روستایی بسیار درخور توجه است. در این مقاله سعی شده است تأثیر اقتصادی و کالبدی کیفیت زندگی بر ماندگاری جمعیت سکونتگاه‌های روستایی ناحیه شناسایی و مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گیرد. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. محدوده جغرافیایی مورد مطالعه بخش رضویه شهرستان مشهد و جامعه آماری روستائیان 12 روستا از این بخش با جمعیت 2570 و حجم نمونه 356 خانوار از روستاییان است که با استفاده از فرمول کوکران تعیین گردیده‌اند. پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرنباخ حدود 931/0 به‌دست آمده است. روش نمونه‌گیری طبقه‌ای در انتخاب روستاهای نمونه بکار گرفته شد. برای جمع­آوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی (پرسشنامه) و تجزیه و تحلیل داده‌ها از تکنیک معادلات ساختاری و نرم‌افزار Smart PLS نسخه 3 استفاده ‌شده است. نتایج نشان داد که کیفیت زندگی در ناحیه مورد مطالعه از نگاه روستاییان در بعد کالبدی دارای شرایط مناسب‌تری نسبت به بعد اقتصادی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of Physical and Economic Aspects of Quality of Life on Population Sustainability in Rural Settlements (Case study: Villages of Razaviyeh District, Mashhad County, Razavi Khorasan Province, Iran)

نویسندگان [English]

  • nahid goli 1
  • Mehdi Jahani 2
  • Abolfazl Behniyafar 3
1 PhD student, Department of Geography and Rural Planning, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Geography and Rural Planning, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
3 Associate Professor, Department of Geography and Rural Planning, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

The quality of life is a multifaceted and relative concept that is affected by temporal-spatial features and individual and social values, and incorporates objective and external, and subjective and internal dimensions. Therefore, it has different implications for different individuals and groups. Moreover, quality of life meets one of the vital needs of every individual in society and thus, it is of particular importance to examine the governments' tendency toward providing quality of life rural to maintain the population in rural areas in recent decades. This article was an attempt to examine and analyze the effect of physical and economic aspects of quality of life on population sustainability in rural settlements in the studied area. The research was a descriptive-analytical study. The studied geographical region was Razaviyeh District, Mashhad County, Razavi Khorasan Province, Iran. The statistical population of the villagers in 12 villages had a population of 2570 and a sample size of 356 rural households, which were determined using the Cochran's formula. Using Cronbach's alpha, the reliability of the questionnaire was about 0.931. Stratified sampling was used to select the sample villages. Desk and field studies (questionnaire) were used to collect data, and structural equation modeling (SEM) and SmartPLS 3 were used for data analysis. The results showed that from the viewpoint of the villagers in the studied region, the physical aspect of the quality of life had more suitable conditions than the economic aspect.


کلیدواژه‌ها [English]

  • Quality of Rural Life
  • Economic Aspect
  • Physical Aspect
  • Rural Population Sustainability
  • Razaviyeh District
  1. بارانی پسیان، وحید و همکاران(1393)، سنجش و تحلیل کیفیت زندگی خانوارهای روستایی با تأکید بر متغیرهای جمعیت شناختی مطالعة موردی: خانوارهای روستایی شهرستان عج بشیر، پژوهش های روستایی، دورة 5، شمارة 1.
  2. بریمانی، فرامرز؛ بلوچی، عثمان­(1392)، ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی با استفاده ازسامانه های هوشمند (منطق فازی)(مطالعة موردی: دهستان مهبان شهرستان نیک شهر). پژوهش های روستایی، دورة ۴، شمارة 3.
  3. پور طاهری، مهدی و افتخاری(1390)، ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی مطالعۀ موردی: دهستان خاوۀ شمالی، استان لرستان، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 76.
  4. پور طاهری، مهدی و افتخاری(1390)، ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی مطالعۀ موردی: دهستان خاوۀ شمالی، استان لرستان، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 76
  5. حسینی، هادی، باقریان، خدیجه(1393)، تحلیلی بر مؤلف ههای سازنده کیفیت زندگی در شهر نوشهر فصل نامه آمایش محیط، شماره 27
  6. رستمعلی زاده، ولی اله و همکاران(1392)، عوامل مؤثر بر ماندگاری جوانان روستایی مطالعة موردی: شهرستان اهر، پژوهشهای روستایی، دورة ۴، شمارة ۳
  7. رضوانی، محمد رضا؛ احمدی، فاطمه­(1388)، ارتقای روستاها بهشهر و نقش آن در بهبودکیفیت زندگی ساکنان محلی(مطالعه موردی: شهرهای فیروزآباد و صاحب در استان های لرستان و کردستان)
  8. رضوانی، محمد رضا، سیدعلی بدری، فرخنده سپهوند، سعیدرضا اکبریان رونیزی(1391)، گردشگری خانه های دوم و اثرات آن بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان روستایی (مطالعه موردی: بخش رودبار قصران، شهرستان شمیرانات، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه ای، سال چهارم، شماره سیزدهم.
  9. رضوانی، محمد رضاو حسین منصوریان(1387)، سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخ صها، مدلها و ارائة مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی، فصلنامه روستا و توسعه، سال ۱۱، شماره ۳.
  10. سربرقی، تکتم. نور بخش، زهرا­(1393)، اولین همایش ملی زن وتوسعه پایدار روستایی سنجش کیفیت زندگی زنان روستایی(مطالعه موردی: روستاهای بخش شاندیز شهرستان بینالود)
  11. عزیزپور، فرهاد وحسن افراخته(1393)، تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاه های روستایی (مورد: دهستان قرق شهرستان گرگان )، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال سوم، شماره 1، پیاپی 7.
  12.  علوی زاده، امیر محمد و همکاران،1392، نقش اقتصاد غیر زراعی بر ماندگارسازی روستائیان در مناطق روستایی شهرستان سمیرم، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال سوم، شماره 10
  13. عنابستانی، علی اکبر(1391)، تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های روستایی (نمونه: بخش سیمکان شهرستان جهرم(، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال پنجم، شمار 18.
  14. قنبری، یوسف و همکاران(1392)، سنجش و ارزیابی شاخص کیفیت زندگی در مناطق روستایی(مطالعه موردی: دهستان میانده، شهرستان فسا)، مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، شماره سوم.
  15. محمدی یگانه، بهروز، مهدی چراغی­(1392)­، نقش اعتبارات بهسازی مسکن بر بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی مطالعه موردی: شهرستان زنجان، دهستان معجزات، مسکن و محیطروستا شماره 141،
  16. میرلطیفی، محمودرضا، سید امیرمحمد علوی زاده(1392)، نقش اقتصاد غیر زراعی بر ماندگارسازی روستائیان در مناطق روستایی شهرستان سمیرم، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال سوم، شماره 10
  17. نوربخش، سید مرتضی، محمد اکبرپور سراسکانرود(1390)، راهبردهای مقابله با مهاجرت‌های روستا- شهری با استفاده از فن سوات (بررسی موردی دهستان کوهسار شهرستان هشترود)، توسعه روستایی، دوره سوم، شماره 2.
  1. Andrews,F. M., & Withey, S. B. (1976).Socialindicatorsof well being:Americans’perceptionsof life quality. New York: PlenumPress.
  2. Beesley, K. B., & Russwurm, L. H. (1989). Social indicators and quality of life research: Toward synthesis. Environments, 20
  3. Calman, K. C. (1994). Quality of life in Cancer Patients- A Hypothesis. Journal of Medical Ethics. 10.
  4. Clarke:. J., Marshall,V. W., Ryff, C. D., & Rosenthal,C. J. (2000).Well - being in Canadians eniors:Findings from the Canadian Studyof Healthand Aging.Canadian Journalon Aging,19,
  5.  Cramer, V.; Seven, T. & Einar, K. (2004). "Quality of Life in a City: The Effect of Population Density". Social Indicators Research. Vol. 69. Issue 1
  6. De Leo, D., Diekstra, R. F., Lonnqvist, J., Trabucchi, M., Cleiren, - M. H., Frisoni, G. BSampaio Faria, J. (1998). LEIPA D: An internationally applicable instrument to assess quality of life in the elderly Behavioral Medicine (Washington, D.C)
  7. Das, D., 2008, Urban Quality of Life: A Case Study of Guwahati, Social- Indicators Research, No. 88.
  8. Foo, T.S., 2000, Subjective Assessment of Urban Quality of Life in Singapore (1997-1998), Habitat International, 24(1)
  9. Nillson, J., (2006)," Social Capital and Quality of life in the old Age", Journal of Aging and Health, Vol 18,
  10. Pacione, M. (2003), «Urban Environmental Quality and Human Wellbeing; A Social Geographical Perspective», Landscape and Urban Planning,No.65
  11. Pal, A. K. and Kumar, U. C. (2005). Quality of life concept for the Evaluation of Societal development of rural community in west Bangal, India. Journal Rural Development, No..15.
  12. Ruževičius, J. (2012). Quality management. Global concept and research in the field.
  13. World Health Organization, (2010)