تحلیل و اولویت بندی عوامل موثر در کاهش آسیب پذیری شهرها از مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهر زابل)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

2 استادیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

چکیده

امروزه آمار جهانی، در زمینه مخاطرات طبیعی، این مهم را نشان میدهد که هنوز این بحرانها با وجودپیشرفتهای فنآوری،برای شهرها خطرآفرین هستند.بر این اساس، میبایست به طور علمی موضوع بحرانهای محیط طبیعی توجه قرار گیرد و از آنجا که هزینهها و امکانات برای کاهش اثرات بحران‌های محیط طبیعی به طور متناسب و شایسته وجودندارد،بنابراین با حداقلهای موجود، متناسب با نوع بحرانها، شهرها را متناسب با آنها برنامه ریزی و طراحی نمود تا بتوان آسیبهای این نوع بلایا را به حداقل رساند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر، تحلیل و اولویت‌بندی عوامل موثر در کاهش آسیبپذیری شهر زابل از مخاطرات طبیعی است.روش تحقیق، تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای، اسنادی و میدانی میباشد،همچنین جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای SPSSو AMOS و مدل AHP فازی استفاده گردید.نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد، هر یک از عوامل مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و طبیعی در کاهش آسیب پذیری کالبدی شهر زابل در مقابل مخاطرات طبیعی تاثیر زیادی دارند.نتایج آزمون رگرسیون چندگانه خطی نشان داد، بین عوامل مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و طبیعی و کاهش آسیبپذیری شهرزابل از مخاطرات طبیعی ارتباط معنادار و مثبتی وجود دارد. نتایج تحلیل ناپارمتری همبستگی نرم افزار AMOS نشان دهنده وجود رابطه مستقیم و معنیدار در سطح آلفای 01/0 میان عامل مدیریتی با عوامل اقتصادی، اجتماعی و طبیعی است.همچنین بین عوامل مدیریتی و اقتصادی با عوامل اجتماعی و طبیعی نیز رابطه مستقیمی مشاهده می‌شود.نتایج مدل AHP فازی، نشان داد،در بین عوامل مطرح شده،عامل مدیریتی با وزن نرمال شده 422/0،مهمترین عامل در کاهش مخاطرات طبیعی شناخته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis and Prioritization of Effective Factors in Reducing the Vulnerability of Cities to Natural Hazards (Case Study: Zabol City)

نویسندگان [English]

  • Mehdi Mobasheri 1
  • Mahmoud Reza Anvari 1
  • sayid Gholam Rezai Miri 2
1 Department of Geography and urban planning, Zahedan branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
2 Assistant professor, Department of Geography and urban planning, faculty of humanities, Islamic Azad university, Zahedan branch, Zahedan, Iran
چکیده [English]

Today,global statistics on natural hazards show that these crises are still dangerous for cities,despite technological advances.Accordingly,the issue of environmental crises must be scientifically addressed and because there are no adequate costs and facilities to mitigate the effects of environmental crises,Therefore,with the existing minimums,in accordance with the type of crises,cities should be planned and designed in accordance with them in order to minimize the damage of this type of disasters.In this regard,the purpose of this study is to Analysis and prioritization of effective factors in reducing the vulnerability of cities to natural hazards(Case study:Zabol city).The research method is analytical and based on library,documentary and field studies.Also,SPSS software and AMOS software and fuzzy AHP model were used for data analysis.The results of one-sample t-test showed that each of the managerial,economic,social and natural factors have a great impact on reducing the physical vulnerability ofZabol city against natural hazards.The results of linear multiple regression test showed that there is a significant and positive relationship between managerial,economic, social and natural factors and reducing the vulnerability of Zabol city to natural hazards.The results of non-parametric correlation analysis of AMOS software show a direct and significant relationship at the alpha level of 0.01 between the management factor and economic,social and natural factors.There is also a direct relationship between managerial and economic factors and social and natural factors.Finally,the results of the fuzzy AHP model showed that, among the proposed factors, the management factor with a normalized weight of 0.422 is the most important factor in reducing natural hazards.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vulnerability reduction
  • City Physical
  • Natural hazards
  • Zabol

مراجع

  1. انوری، محمودرضا، مرادقلی، عزیزاله، خراسانی­نژاد، علی اصغر، (1397)، واکاوی تاثیرات مخاطرات طبیعی با تاکید بر ریزگردها بر کالبد فیزیکی سکونتگاه­های شهری مطالعه موردی: شهر زابل، همایش ملی پیشرفت پایدار؛ رهیافت تاریخ، فرهنگ و تمدن دارالولایهء سیستان، زاهدان.
  2. آیالا، ایرسما، (1389)، ژئومورفولوژی، مخاطرات طبیعی، ترجمه رضا دلخوش، فصلنامه رشد و آموزش جغرافیا، دوره 25، شماره 2، صص 14-23.
  3. پاشاپور، حجت­اله، پوراکرمی، محمد، (1396)، سنجش ابعاد کالبدی تاب‌آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) (مطالعه موردی منطقه 12 شهر تهران)، مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، دوره12، شماره ، صص985-1002.
  4. پوراحمد، احمد، (1370)، جغرافیا و ساخت شهرکرمان، انتشارت جهاد دانشگاهی، تهران.
  5. تقوایی، مسعود، حسنی­نژاد، اردلان، (1394)، ارزیابی آسیب پذیری کالبدی - عملکردی سازمان های متولی مدیریت بحران شهر شیراز، مجله شهر پایدار، دورة 2، شمارة 1، صص 176-199.
  6. تولایی، سیمین، زنگانه، احمد، پریزادی، طاهر، شکیبایی، اصغر، (1398)، تحلیل فضایی نقش شبکه معابر در تاب آوری کالبدی شهر مورد مطالعه: منطقه یک شهرداری تهران، مجله مطالعات ساختار و کارکرد شهر، دوره 6، شماره 18، صص 33-55.
  7. حبیبی، کیومرث، شیعه، اسماعیل، ترابی، کمال، (1388)، نقش برنامه­ریزی کالبدی در کاهش آسیب­پذیری شهرها در برابر خطرات زلزله، آرمانشهر، شماره3، صص23-31 .
  8. حسین­زاده، سیدرضا، (1383)، برنامه­ریزی شهری همگام با مخاطرات طبیعی با تأکید بر ایران، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره سوم، مشهد.
  9. حیدری، محمد جواد، (1397)، ارزیابی آسیب­پذیری بافت های شهری از خطر زلزله (مطالعه موردی: بافت قدیم شهر زنجان)، مهندسی جغرافیایی سرزمین، دوره دوم، شماره3، صص 101-115.
  10. داوودپور، زهره، اردلان، داریوش، (1387)، بررسی تطبیقی عوامل موثر برگسترش شهرهای بزرگ و میانی (10 شهر ایران- دوره معاصر)، نشریه هویت شهر، سال 2، شماره 3، صص 63-72
  11. سازمان آب و هواشناسی کشور، (1398)، نتایج ایستگاه زابل.
  12. سالنامه آماری استانداری سیستان و بلوچستان، (1395)، استانداری سیستان و بلوچستان.
  13. سرور، هوشنگ، کاشانی اصل، امیر، (1394)، ارزیابی آسیب پذیری کالبدی شهر اهر در برابر بحران زلزله، فصلنامه آمایش محیط، دوره 9، شماره 34، صص 87-108.
  14. شهیدی، محمدحسین، (1368)، دیدگاه سیستمی در مفهوم برنامه­ریزی و مدیریت شهری و منطقه­ای، مجموعه کنفرانس بین­المللی توسعه شهری در شهرهای جدید،جلد دوم، وزارت مسکن و شهرسازی.
  15. صاقلو، طاهره. نصراللهی، ناعمه، (1388)، بررسی عملکرد مدیران شهری در کاهش آسیب­پذیری بافت کالبدی شهر در برابر زلزله (منطقه مورد مطالعه: شهرستان بابل). ششمین کنفرانس ملی برنامه­ریزی و مدیریت شهری با تاکید بر مولفه­های شهر اسلامی.
  16. ضرغامی، سعید، تیموری، اصغر، محمدیان مصمم، حسن، شماعی، علی، (1395)، سنجش و ارزیابی میزان تاب­آوری محله­های شهری در برابر زلزله (بخش مرکزی شهر زنجان)، نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال 7، شماره 27، صص77-92.
  17. طبرسا، غلامعلی، امین، مهدخت، بینش، علیرضا، (1396)، سازمان هوشمند و مدیریت بحران، کنفرانس سالانه پارادایم­های نوین مدیریت در حوزه هوشمندی، تهران.
  18. طرح جامع شهر زابل، (1395)، شهرداری شهر زابل.
  19. عباس­زادگان، مصطفی، رستم­یزدی، بهمن، (1387)، بهره­گیری از رشد هوشمندانه در ساماندهی رشد پراکنده شهرها، مجله آموزش و فناوری، سال سوم، جلد 3، شماره 1، صص 33-48.
  20. علیزاده، سمانه، هنرور، محسن، (1397)، سنجش تاب­آوری کالبدی نواحی شهری (نمونه مطالعاتی: نواحی منطقه 7 شهر قم)، نشریه معماری شناسی، دوره 1، شماره
  21. مرکز آمار ایران، (1395)، نتایج سرشماری سال ۹۵.
  22. مقدمی، احمد، علیزاده، کتایون، (1396)، بررسی آسیب­پذیری فیزیکی کالبدی شهر به منظور مدیریت بحران و امنیت شهری با تاکید بر زلزله (نمونه موردی شهر جاجرم)، اولین کنفرانس بین­المللی و هشتمین کنفرانس ملی برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد.
  23. ملکی، سعید، امانپور، سعید، صفایی پور، مسعود، پورموسوی، سیدنادر، مودت، الیاس، (1396)، ارزیابی طیف تاب­آوری کالبدی شهرها در برابر زلزله با استفاده از مدلهای برنامه­ریزی(نمونة موردی شهر ایلام)، نشریه برنامه­ریزی توسعه کالبدی، سال 2، شماره 1، صص 9-20.
  24. نوروزی، اصغر، فرهادی، مریم، (1396)، سنجش آسیب­پذیری و برنامه­ریزی راهبردی مدیریت بحران زلزله در نواحی روستایی مطالعه موردی: شهرستان شهرکرد. مدیریت بحران، دوره 6، شماره 11، صص 31-45.
  25. ویلیام، جورج، (1357)، شهرسازی در عقب ماندگی، ترجمه مهدی کاظمی، انتشارت دانشگاه ملی ایران، تهران.
  26. Allan, p., Bryant, M. (2010), The Critical role of Open Space in Earthquake Recovery: A Case study. NZSEE Conference, Victoria university of Wellington, Wellington New Zealand.
  27. Barajasa, I.A, P.Sisto, N, Ramirez, A, Magaña-Rueda, V, (2019), Building urban resilience and knowledge co-production in the face of weather hazards: flash floods in the Monterrey Metropolitan Area (Mexico), Environmental Science & Policy, Volume 99, September 2019, PP 37-47
  28. Giroux, J., & Herzog, M. (2015). Urban Resilience: considering technical and social infrastructures in complex human environments, Center for Security Studies (CSS), TH Zurich, 2015,
  29. Gunderson, L.H. (2010). Ecological and human community resilience in response to natural disasters, Ecology and Society, 15(2): PP 323-331.

Matkan, A.A., Shakhiba, A., Poor AliS, H., Nazmfar, H. (2008). Locating suitable sites for landfill using GIS (Study area: the city of Tabriz), Journal 

فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 11، شماره 43
مرداد 1400
صفحه 697-713

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار