تدوین مدل نظری شهر دوستدار سالمند با استفاده از الگوی فراترکیب

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

2 استاد برنامه ریزی شهری و منطقه ای، گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران(استاد مدعو). استاد برنامه ریزی شهری و منطقه ای، گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استادیار برنامه ریزی شهری و منطقه ای، گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

دو عامل کاهش نرخ باروری و افزایش امید به زندگی که باعث سالخوردگی جمعیت می‌گردند از اواسط قرن بیستم در کشورهای توسعه یافته آغاز گردیده و اکنون در کشورهای درحال توسعه هم پدیدار شده‌اند. این موضوع ابعاد وسیعی را شامل می‌شود و دغدغه‌ی سالمندی را در زمینه‌های مختلف نمایان می‌سازد. با توجه به پیامدهای بحران سالمندی پیش رو در کشورمان قطعاً مطالعات حوزه‌ی سالمندی اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. هدف اصلی مقاله‌ی حاضر بررسی جایگاه مطالعات برنامه‌ریزی شهری با رویکرد شهر دوستدار سالمند در میان انواع دغدغه‌های سالمندیست تا در دو قالب ساختاری و محتوایی به واکاوی مطالعات حوزه نظری در قلمروی شهر دوستدار سالمند در پژوهش‌های داخلی بپردازد تا ضمن ارایه‌ی چارچوب نظری، میزان پژوهش در این زمینه را در پژوهش‌های داخلی مورد بررسی قرار دهد. مقاله‌ی پیش رو از نوع توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر راهبرد فرامطالعه است که با استفاده از روش‌شناسی فراترکیب به تحلیل مقالات علمی پژوهشی در قالب نوزده مقاله، با محوریت شهر دوستدار سالمند پرداخته و به منظور گردآوری و تحلیل داده‌ها از روش‌هایی چون مرور نظام‌مند و کدگذاری باز استفاده نموده است. پس از استخراج داده‌ها، مقولات مورد نظر، مشخصات عمومی و در نهایت مدل و چارچوب نظری پژوهش تبیین گشته است. در جمع‌بندی ابعاد حضورپذیری، امنیت، اجتماعات دوستدر سالمند، امنیت و حس تعلق به عنوان ابعاد اصلی شهر دوستدار سالمند برشمرده شد که با شاخص‌های تدقیق‌شده، چارچوب نظری پژوهش را شکل می‌دهند و طبق مدل نظری این تحقیق سیاست‌گذاری شهر دوستدار سالمند بر مبنای دو رکن مکان و مشارکت محقق می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Theoretical Model of an Age-Friendly City Using a Meta-Synthesis Model

نویسندگان [English]

  • Mina Harandi 1
  • Mojtaba Rafeian 2
  • hamid saberi 3
  • Amirhosein Shabani 3
1 PhD Student in Urban Planning, Department of Urban Planning, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 Assistant Professor of Urban and Regional Planning, Department of Urban Planning, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
3 Department of Urban Planning, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
چکیده [English]

The two factors, the reduced fertility rate and increased life expectancy that age the population, have begun in developed countries since the mid-20th century, and they have now emerged. Considering the consequences of the upcoming crisis of aging, studies in the field of aging will certainly become of particular importance. The main objective of the present paper is to evaluate the place of urban planning with an approach to the age-friendly city among the various concerns of senility, so that in both the structural and content forms, it can analyze studies in the theoretical field in the scope of the age-friendly city in domestic researches. The present paper is of a descriptive-analytic type and based on a meta-study strategy, using a meta-synthesis methodology to analyze scientific research articles focusing on the age-friendly city in 19 related articles. In order to analyze data, methods such as systematic review and open coding have been employed. After the review, extraction of data was carried out. By coding the intended articles, general specifications and ultimately the conceptual model and theoretical framework of the research were expressed. On the whole, in order to present the cumulative meta-synthesis model, dimensions such as presence, safety, age-friendly communities, safety and sense of belonging were pointed out as the major dimensions of an age-friendly city, which form the theoretical framework of the research by careful indices. According to the theoretical model of this research, Age Friendly City policy making is proposed based on two pillars of place and participation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • City
  • Elderly
  • Meta-study
  • Meta-synthesis
-  صداقتی، عاطفه. امانی، ملاحت (1395). ارتباط شادکامی و حیطه­های خاص امیدواری سالمندان با میزان استفاده از فضاهای شهری. مجله روان­شناسی پیری، دوره 2، شماره 2، 90-81. 
-  کوپر، هریس (1391). ترکیب پژوهش­ها و فراتحلیل رویکردی گام به گام. حیدرعلی هومن. تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
- اسدپور، کاوه. نسترن، مهین. ثقفی، محمودرضا. (1398). ظرفیت­های برنامه­ریزی شهری همکارانه برای پاسخ به مسائل سالمندی شهری. فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، سال دهم، شماره 1، 56-43.
- الفت، میلاد. شرقی، علی. ضرغامی، اسماعیل. (1396) «مدل­یابی معادلات ساختاری (MES) شاخصه­های شهر دوستدار سالمند پایدار در تهران» نشریه معماری و شهرسازی پایدار، سال پنجم، شماره اول: ص 74-61.
- ایرانشاهی، ایوب (1394)، طراحی شهری بر اساس معیارهای شهر دوستدار سالمند، نمونه موردی خیابان چهارباغ اصفهان،  اصفهان: پایان نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه هنر اصفهان.  
- ایرانشاهی، ایوب. قلعه نویی، محمود (1396). ارزیابی میزان مطابقت فضاهای شهری با شاخص­های شهر دوستدار سالمند. مطالعه­ی موردی: خیابان چهارباغ عباسی اصفهان. نشریه هویت شهر. سال یازدهم، شماره 30، 82-69.
- ایلالی، احترام­السادات. ترقی، زهره (1397). مقایسه نگرش سالمندان و مدیران به وضعیت شاخص­های شهرهای دوستدار سالمند. نشریه سالمند، دوره 13، شماره 2، 249-236.
- آرایی، حسین. نظم­فر، حسین. عزت­پناه، بختیار. (1399). تحلیلی بر تجربه­ی شهر دوستدار سالمند (مطالعه موردی: شهر کرج). فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، سال دهم، شماره 3، 98-77.
- برتون، الیزابت. میچل، لین (1392) طراحی همه شمول؛ خیابان­هایی برای زندگی، مناسب­سازی خیابان­های شهری برای سالمندان، الهه ساکی. ساناز فنایی، تهران: چاپ اول، انتشارات آرمانشهر.
- پورجعفر، محمدرضا. تقوایی، علی­اکبر. بمانیان، محمدرضا. صادقی، علیرضا. احمدی، فریال (1389). ارائه­ی انگاره­های محیطی موثر بر شکل­گیری فضاهای عمومی مشوق سالمندی موفق با تاکید بر ترجیحات سالمندان شهر شیراز. نشریه سالمند، سال پنجم، شماره 15، 34-22.
- تقدیسی، محمد حسین. استبصاری، فاطمه. رحیمی فروشانی، عباس. افتخار اردبیلی، حسن. شجاعی­زاده، داود. دستورپور، مریم. مصطفایی، داود. (1393). آموزش مبتنی بر رویکرد سالمندی موفق بر رفتارهای ارتقا دهنده سلامتی سالمندان: یک مطالعه کارآزمایی بالینی. مجله علوم پزشکی رازی، دوره 21، شماره 125، 36-25. 
- حیدری، علی اکبر. تیموری، پریا. مرادیان، سلمان (1397). ارزیابی تأثیر مقیاس مکان بر میزان دلبستگی در سه مقیاس خانه، محله و شهر بر پایه دو متغیر سن و جنسیت مطالعه موردی: شهرهای تهران و ساری.  فصلنامه آرمانشهر. شماره 26، 16-3.
- داداش­پور، هاشم. الوندی­پور، نینا (1395)، عدالت فضایی در مقیاس شهری در ایران؛ فرامطالعه­ی چارچوب نظری مقاله­های علمی موجود. نشریه هنرهای زیبا، دوره 21. شماره 3، 80- 67.
- دارابی، سعدالله. ترابی، فاطمه (1396). بررسی و مقایسه روند سال­خوردگی جمعیت در کشورهای آسیایی و اروپایی طی سال­های 1950 تا 2015.  نشریه سالمند، دوره 12، شماره 1، 43-30. 
- زاهدنژاد، شهلا. فاضلی، یاسین. رضایی، حسین. حقیق زاده، محمدحسین (1394)، ارتباط راهبردهای مقابله ای و مذهب­گرایی با رضایت­مندی زندگی سالمندان ساکن در سرای سالمندان اهواز، نشریه سالمند، دوره 10، شماره 4، 38-30. 
- زرقانی، سید هادی. خوارزمی، امیدعلی. جوهری، لیلا (1394) ، ارزیابی شاخص­های فضایی-کالبدی شهر مشهد در راستای تبدیل شدن به شهر دوستدار سالمند. نشریه جغرافیا و آمایش شهری-منطقه­ای. شماره 15، 196-177.
- زرقانی، سید هادی. خوارزمی، امیدعلی. جوهری، لیلا (1394). ارزیابی شاخص­های شهر دوستدار سالمند در شهر مشهد با تاکید بر شاخص­های فرهنگی – اجتماعی. نشریه پژوهش­های جغرافیای انسانی. دوره 47، شماره 4، 688-673.
- زندیه، مهدی. (1391). مناسب­سازی منظر شهری برای سالمندان. نمونه موردی: محله قیطریه تهران. مجله سالمند. سال هفتم. شماره 25، 18-7.
- شرقی، علی. ضرغامی، اسماعیل. الفت، میلاد. صالحی کوسالاری، فرزانه (1395). سنجش وضعیت شاخص­های جهانی شهر دوستدار سالمند در کلان­شهر تهران (AFC). نشریه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای. سال هشتم، 22-1.
- شریعت، فریبا. مرادی، فاطمه، قهرمانی، رضا (1394). بررسی نیازهای فرهگی و اجتماعی و اقتصادی و رفاهی و ساختار شهری اعضای کانون سالمندان شهر تهران. نشریه سالمند. دوره 10، 25-8.
- صادقی، فریبا. کلدی، علیرضا. صحاف، رباب (1390). تبیین تجربه سالمندان و مراقبین عضو خانواده آنان از دوستدار سالمندبودن شهر تبریز. نشریه سالمند. دوره 6، ویژه­نامه دانشجویی، 51-41.
- طاهری بازخانه، صالح. کریم­زاده، مصطفی. تحصیلی، حسن (1394). بررسی عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر بر امید به زندگی در ایران. مجله اقتصادی، شماره­های 1 و2، 94-77. 
- علی الحسابی، مهران. رفیعی، فرخنده (1391). ارزیابی نیازمندی­های سالمندان در فضاهای شهری، مطالعه موردی: پارک خلدبرین شیراز. نشریه آرمانشهر. شماره 9، 257-247. 
- فروغمند اعرابی، هوشنگ. کریمی فرد، لیلا (1394) «شهر دوستدار سالمند و معیارهای طراحی مرکز تعاملات اجتماعی سالمندی با رویکرد سلامت روان» نشریه مدیریت شهری، شماره 39، 34-7.
- کاظمی، علی (1397) ارایه موضوع روش تحقیق فراترکیب. دانشگاه تهران.
- کمالی، یحیی (1396). روش شناسی فراترکیب و کاربرد آن در سیاستگذاری عمومی. فصلنامه سیاست.  دوره 47، شماره 3، 736-721.
- محمدزاده، رحمت (1394). تحلیل فضاهای گذران اوقات فراغت سالمندان پارک گلستان شهر تبریز و ارائه راهکارها.  نشریه هویت شهر. سال نهم، شماره 23، 58-47.
- مرادی، بهروز. حسن­آبادی، داود. مجتهدزاده، پیروز. لطفی، حیدر. (1399). تهدیدات امنیت ملی در مناطق مرزی: مطالعه موردی استان­های کردستان و کرمانشاه. فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، سال یازدهم، شماره 1، 596-571.
- معتمدی، عبدالله (1384). نقش رویدادهای زندگی در سالمندی موفق. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره 22، شماره 4، 203-189. 
- معتمدی، عبدالله. اژه ای، جواد. آزاد فلاح، پرویز. کیامنش، علیرضا (1384). بررسی رابطه بین گرایش­های مذهبی و سالمندی موفق. دو ماهنامه علمی-پژوهشی دانشور رفتار، سال دوازدهم.  شماره 10، 56-43. 
- منتظرالحجه، مهدی. شریف­نژاد، مجتبی. رجبی، مریم (1397). سنجش عوامل کالبدی مؤثر بر حس امنیت در فضاهای شهری از دیدگاه سالمندان. نمونه موردی: میدان خان یزد. نشریه علمی-پژوهشی معماری و شهرسازی ایران. دوره 9، شماره 15، 105- 91.
- منصورحسینی، ندا. جوان فروزنده، علی (1397). نقش مولفه­های کالبدی-معنایی مکان­های عمومی مجتمع­های مسکونی در حضورپذیری سالمندان. مطالعه موردی: شهرک اکباتان. نشریه هویت شهر، سال 12، شماره 33، 74-61.
- میرچولی، الهام. داودپور، زهره (1394). شهر مطلوب سالمندان؛ تطبیق شهرها با نیازهای سالمندان. تهران: چاپ سوم، نشر اندیشه سرا.
- نظم­فر، حسین. علوی، سعیده. صادقی، نسرین. عشقی چهاربرج، علی (1397). امکان­سنجی تحقق شهر دوستدار سالمند در شهرهای ایران. مطالعه موردی: شهر بوکان» فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری. شماره 27، 78-67.
- وفاییان، امیر. منصوریان، یزدان. (1397). چگونه یک تحقیق مروری انجام دهم؟.  نشریه فناوری اطلاعات و ارتباطات: مفاهیم و کاربردها، شماره 197: 90-85.
- هاشم­نژاد، هاشم. اسدی بوالوردی، سمیرا (1388). بهره­گیری از فضای اقامتی روزانه برای ارتقای سطح کیفی زندگی سالمندان. نشریه آرمانشهر. شماره 2، 90-75.
ذکری، عباس. جمالزاده. سمانه (1397). ارزیابی عوامل حس تعلق به مکان در بهبود کیفیت زندگی ساکنان خانه سالمندان» فصلنامه آرمانشهر. شماره 25، 300-293.
رخ، سحر. حجت، عیسی. صالحی­نیا، مجید (1397). پیری در خانه: روح نهفته در معماری ایران. مطالعه موردی: فضاهای مناسب سالمند در معماری بومی کرمان. نشریه هنرهای زیبا، دوره 23. شماره 2، 16-5.
Golant, S. (2015). Aging in the Right Place. Towson: Health Professions Press.
Golant, S. M. “Explaining the ageing in place realities of older adults.” In Geographical Gerontology:Concepts and Approaches. Edited by Mark Skinner, Gavin Andrews and Malcom Cutchin. London:Routledge, 2018, pp. 189-202.
Judith Sixsmith Mei Lan Fang Ryan Woolrych Sarah L Canham Lupin Battersby Andrew Sixsmith , (2017)," Ageing well in the right place: partnership working with older people ", Working with Older People, Vol. 21 Iss 1 pp.
Scott Ball, (2004), Aging in Place: A Toolkit for Local Governments, Atlanta Regional Commission.
Means, R., & Evans, S. (2012). Communities of place and communities of interest? An exploration of their changing role in later life. Ageing and Society, 32(8), 1300-1318
Sandelowski, M.; Barros, J. (2007), Handbook for synthesizing qualitative research, Springer publishing company Inc.
U. Mohd Tobi, M. S. Fathi, and D. Amaratunga, Ageing in place, an overview for the elderly in Malaysia, AIP Conference Proceedings (2017); doi: 10.1063/1.5005434
Sixsmith, A., & Sixsmith, J. (2008). Ageing in place in the United Kingdom. Ageing International, 32, 219-235.
Spang, Lisa. (2018). Life Satisfaction When Ageing In Place. Successful ageing in an interdisciplinary context popular since presentations. Orebro University. P. 9-15.
Story, Molly Follette. Mueller, James L. Mace, Ronald L. (1990). The Universal Design File, Designing for People of All Ages and Abilities. NC State University, The Center for Universal Design.
Sun Orton., Marian. (2018). ageing in urban neighbourhoods in Beijing, China: An ethnographic study of older Chinese people’s neighbourhood experiences. A thesis submitted in partial fulfilment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in Built Environment, Health and Wellbeing. University of Warwick, Centre of Lifelong Learning
Vasunilashorn, S. Steinman, B. A., Liebig, P. S. & Pynoos, J. (2011). Aging in place: Evolution of a research topic whose time has come.
J Aging Res.(2007). Global Age-Friendly cities: a Guide. Geneva: World Health Organization.
Zhao, S (1991) Meta-theory, meta-method, meta-data analysis: what, why, and how?. Sociological Perspectives, 34, pp.377–390.