تبیین و شناخت مؤلفه‌های ژئوپلیتیکی کلانشهر تهران (با تأکید بر منابع جغرافیایی قدرت با ماهیت انسانی)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 استاد دانشگاه ایوان جاوخشلی، دانشکده علوم اجتماعی، تفلیس، گرجستان

چکیده

شهرها از جمله پدیده­ های جغرافیایی- انسانی هستند که از اهمیت و جایگاه برجسته ­ای در معادلات سیاست و قدرت برخوردارند. شهرها از گذشته تاکنون مقر حاکمان، نماد و فضایی برای اعمال قدرت در قلمرو حکومت و نیز محلی برای نمایش شکوه قدرت و کشمکش بر سر قدرت بوده­ اند و از ین رو تبیین شهر امری پیچیده است. از طرف دیگر شهرها به ­طور پیوسته میدان رقابت اند به ­طوری که بازیگران سعی می­ کنند بخش بیشتری از منابع و سرمایه ­های متحرک مالی و انسانی آن­ ها را جذب کنند. با توجه به این مقدمه اگر شهرها و به ویژه کلانشهرها را کانون منابع و ثروت برای تولید قدرت در نظر بگیریم در ایران کلانشهر تهران به­ عنوان کانون تولید قدرت در کشور به شمار می­ آید که دارای منابع جغرافیایی-انسانی قدرت بسیاری است که بازیگران در تلاش­ اند با در اختیار داشتن این منابع به شکل دادن به مناسبات قدرت بپردازند. در این بین ابعاد انسانی ژئوپلیتیک کلانشهر تهران شامل منابع قدرتی هستند که بازیگران در پی کسب و بهره­ برداری از آن هستند. پژوهش حاضر با بهره­ گیری از روش توصیفی- تحلیلی در پی شناخت مؤلفه­ های ژئوپلیتیکی با ماهیت انسانی در کلانشهر تهران می­ باشد. بر پایه یافته­ های پژوهش، کمیت جمعیت، کیفیت جمعیت، ساختار جمعیت، تنوع جمعیت، مرکزیت احزاب سیاسی، مدیریت شهری کارآمد، مشارکت سیاسی – اجتماعی شهروندان از جمله منابع جغرافیایی قدرت با ماهیت انسانی در کلانشهر تهران می­ باشد. نتایج پژوهش نشان می­ دهد مؤلفه ­های ژئوپلیتیکی با ماهیت انسانی به کلانشهر تهران مزیت رقابتی بخشیده است تا بتواند در سطوح (ملی و فراملی) نقش ­­آفرینی کند و برای این شهر جایگاه ژئوپلیتیکی کسب نماید

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining and recognizing the geopolitical components of Tehran metropolis(Emphasizing the geographical sources of power with human nature)

نویسندگان [English]

  • Arash Ghorbani sepehr 1
  • Afshin Mottaghi 2
  • Joseph Salukvadze 3
1 Doctoral student of Political Geography, Kharazmi University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Political Geography, Kharazmi University, Tehran, Iran
3 Professor of Ivane Javakhishvili Tbilisi State University, Faculty of Social and Political Sciences
چکیده [English]

Cities are one of the human-geographical phenomena that have an important and prominent position in the equations of politics and power. From the past until now, cities have been the seat of rulers, a symbol and a space for exercising power in the realm of government, as well as a place to display the glory of power and the struggle over power, and hence the explanation of the city is a complex matter. On the other hand, the cities are continuously competing with each other, so that the actors try to attract more of their financial and human capital. According to this introduction, if we consider cities and especially metropolises as the center of resources and wealth for the production of power, in Iran, the metropolis of Tehran is considered as the center of power production in the country, which has many geographical and human resources of power that the actors in They are trying to shape power relations by having these resources. In the meantime, the human dimensions of the geopolitics of Tehran metropolis include the sources of power that the actors seek to acquire and exploit. The present research, using the descriptive-analytical method, seeks to identify geopolitical components with a human nature in the metropolis of Tehran. Based on the findings of the research, population quantity, population quality, population structure, population diversity, centrality of political parties, efficient urban management, political-social participation of citizens are among the geographic sources of power with human nature in Tehran metropolis. The results of the research show that geopolitical components with a human nature have given Tehran metropolis a competitive advantage so that it can play a role at (national and transnational) levels and gain a geopolitical position for this city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tehran metropolis
  • urban geopolitics
  • geographical sources of power
  • geopolitical actors

مراجع

اسلامی، محمد حسین؛ رجبلو، جعفر و محسن داودخانی. (1398). بررسی میزان مشارکت سیاسی شهروندان تهرانی با تأکید بر مؤلفه­های سرمایه اجتماعی، فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال دوازدهم، شماره 45، صص 167-149.
اطلس کلانشهر تهران (1395).
آمارنامه شهر تهران. (1398). سالنامه آماری شهر تهران، تهران: شهرداری تهران.
انصاری، زهرا؛ قربانی سپهر، آرش و مهدی خداداد. (1398). بررسی مناطق ژئوپلیتیکی شهر تهران بر اساس شاخص توسعه یافتگی (مطالعه موردی: منطقه ژئوپلیتیکی شمال – مرکز)، مجله علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)، دوره 15، شماره 31، صص 118-107.
بشیریه، حسین. (1378). دولت و جامعه مدنی: گفتمان های جامعه شناسی سیاسی، تهران: انتشارات نقد و نظر.
جان پرور، محسن؛ قربانی سپهر، آرش. (1396). ژئوپلیتیک شهری، تهران: انتشارات انجمن ژئوپلیتیک ایران.
جان پرور، محسن؛ قربانی سپهر، آرش. (1397. تبیین و شناخت مؤلفه­های ژئوپلیتیک شهری، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه­ای، سال هشتم، شماره چهارم، صص 310-289.
داداش پور، هاشم و سید امیررضا میری لواسانی. (1394). تحلیل الگوهای فضایی پراکنده­رویی در منطقه کلانشهر تهران، فصلنامه برنامه­ریزی فضایی، سال 5، شماره 1، صص 146-123.
رضایی، اسدالله (1385). کالبدشکافی احزاب سیاسی، تهران: انتشارات آمه.
زیباکلام، صادق و مرتضی مقتدایی. (1393). احزاب سیاسی و نقش آن در توسعه سیاسی ایران؛ مطالعه موردی انتخابات، فصلنامه علوم سیاسی، سال دهم، شماره 29، صص 28-7.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران. (1400). شاخص­های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان تهران، تهران: سازمان برنامه و بودجه کشور.
شیعه، اسماعیل. (1382). لزوم تحول مدیریت شهری در ایران، دو فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 1.
صادقی، رسول و نسیبه زنجری. (1396). الگوی فضایی نابرابری توسعه در مناطق 22گانه کلانشهر تهران، فصلنامه رفاع اجتماعی، سال هفدهم، شماره 66، صص 184-149.
طلا، حسین؛ متقی، افشین و آرش قربانی سپهر. (1398). دیپلماسی و مدیریت سیاسی شهر (مفاهیم، الگوها و مناسبات در فضای شهر)، تهران: انتشارات انجمن جغرافیای ایران.
عبدی، عطاء الله و محسن مردعلی. (1392). الزامات ژئوپلیتیک مدیریت شهری، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، دانش شهر، شماره 195.
قربانی سپهر، آرش و محسن جان پرور. (1397). نگرشی فلسفی بر تخصص‌گرایی یا تجمیع علم جغرافیا، فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دوره هشتم، شماره 31، صص 22-1.
قربانی سپهر، آرش؛ ساعدی، محبوبه و آزاده منیری مقدم. (1396). نقش سازمان­های مردم نهاد در راستای ارتقاء سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان، کنفرانس بین المللی برنامه ریزی و مدیریت شهری، دانشگاه فردوسی.
کلمن، جیمز. (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی. ترجمه منوچهر صبوری، نشر نی، تهران.
کمانرودی کجوری، موسی، کرمی، تاج الدین، عبدی، عطاءالله. (1389). تبیین فلسفی – مفهومی جغرافیای سیاسی شهر، فصلنامه بین­المللی ژئوپلیتیک، سال ششم، شماره سوم.
کندو، نوبوآکی. (1397). مهاجرت و همزیستی قومیت­ها در تهران دورة قاجار، فصلنامة آرشیو ملی، سال چهارم، شماره دوم، صص 144-120.
کوهن، کارل. (1373). دموکراسی، ترجمه فریبرز مجیدی، انتشارات شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، تهران.
متقی، افشین؛ انصاری، زهرا؛ قربانی سپهر، آرش و مراد دلالت. (1400). نگرش ژئوپلیتیکی در رقابت گردشگری شهری با استفاده از شاخص جاذبه گردشگری (مورد بررسی: تهران با سایر استان­ها)، فصلنامه تحقیقات کاربردی در علوم جغرافیایی، سال 21، شماره 61، صص 117-95.
متقی، افشین؛ قربانی سپهر، آرش و زهرا محمدی. (1398). واکاوی نقش دولت­های محلی در توسعه پایدار شهری (نمونه موردی: شهرهای ایران)، فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، سال یازدهم، شماره 4، صص 349-325.
مرکز آمار ایران. (1399). ویژگی­های جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی مناطق 22 گانه تهران در سرشماری سال­های 1390 و 1395، سازمان برنامه و بودجه کشور، دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری.
مرکز آمار ایران. (1395). نتایج تفصیلی سرشماری نفوس و مسکن.
مویر، ریچارد. (1392)؛ درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمه دره میرحیدر و سید یحیی صفوی، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
Graham, S. (2004). Postmortem City: Towards an Urban Geopolitics, Journal City Analysis of Urban Change, Theory, Action Vol. 8, No. 2, Pp: 165-196. https://doi.org/10.1080/1360481042000242148.
Graham, S. (1998). Global Grids of Glass: On Global Cities, Telecommunications and Planetary Urban Networks, Urban Studies, Vol. 22, Nos.
Fridman, J. (1986). The World City Hypothesis, Development and Change Journal, Vol 17. No1.
Pacione, M. (2002). Urban Geography, a Global Perspective, Routled
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 12، شماره 48
مهر 1401
صفحه 307-333

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار