خوانش معماری شهر تهران در عصر معاصر بر اساس رمان ‌شکر تلخ از منظر نظریة منطقه‌گرایی انتقادی

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 گروه معماری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

2 استادیار گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

3 استادیار گروه معماری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

4 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

چکیده

از جمله دغدغه‌های امروزه شهر تهران فقدان هویت منطقه‌ای، یکسان‌سازی محیط کالبدی و در پی آن از بین رفتن هویت معماری سیمای این شهر و قطع ارتباط انسان با مکان است. از آنجا که در ایران هویت هر شهر با فرهنگ و اقلیم همان منطقه گره خورده است، لذا نمود آن را می‌توان در داستان‌های واقع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گرایانه و به طور خاص داستانهای اقلیمی هر منطقه جست و جو کرد. «شکر تلخ» یکی از رمان‌های سه‌گانۀ جعفر شهری است که به طور خاص به توصیفاتی در ارتباط با مکان، کالبد و معماری، رابطه انسان و فضا، باور‌ها و آداب و رسوم، طبیعت و... تهران قدیم در عصر معاصر که همگی به وجود آورندۀ هویت معماری منطقه به حساب می‌آید، پرداخته است.ارائه ویژگی‌های معماری تهران قدیم از طریق خوانش داستان «شکر تلخ» بر مبنای نگاه منطقه‌گرایی انتقادی، برای رسیدن به کیفیت فضایی مطلوب.پارادایم معرفت شناسی پژوهش تفسیرگرایی، به لحاظ نوع استدلال تطبیقی و به لحاظ نوع داده کیفی است. نوع پژوهش به لحاظ هدف بنیادی، به لحاظ نوع نتایج توصیفی- تحلیلی و به لحاظ راهبرد پژوهش تحلیل تماتیک است و از آنجا که بنیاد این پژوهش بهره‌گیری از ادبیات اقلیمی ست، لذا از نقد ادبی و نشانه‌شناسی استفاده شده است. شیوه گردآوری داده‌ها اسنادی و ابزار گردآوری داده‌ها متن‌خوانی است. ویژگی‌های استخراج شدۀ معماری تهران قدیم از طریق خوانش داستان «شکر تلخ» شامل: ویژگی‌های مکانی- منطقه‌ای، فرهنگی- اجتماعی، اقلیمی، کالبدی، زیبایی‌شناسی/ منظری- بصری، تقابل‌های دوگانه، کالبدی- اجتماعی، مکانی- فضایی و ویژگی‌‌های صدایی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reading the architecture of Tehran in the contemporary era based on the novel "Bitter Sugar" from the perspective of critical regionalism theory

نویسندگان [English]

  • Golrokh Farivar 1
  • Manochehr Forotan 2
  • maryam charkhchian 3
  • reza sadeghi shahpar 4
1 Department of Architecture, Islamic Azad University, Karaj branch, Karaj, Iran
2 Assistant Professor of Architecture, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Architecture, Payame Noor University, Tehran, Iran
4 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran
چکیده [English]

Today one of the concerns of Tehran city is the lack of regional identity, unification of the physical environment, and consequently the disappearance of the architectural identity of the appearance of this city and the severance of human connection with place. Since in Iran, the identity of each city is tied to the culture and climate of the same region, so its manifestation can be found in realistic stories and specifically the regional stories of each region. "Bitter Sugar" is one of Jafar Shahri's three novels, which specifically deals with descriptions of place, architecture, the relationship between human and space, beliefs and customs, nature, etc. of old Tehran in the contemporary era. To present the architectural features of old Tehran by reading the story of "Bitter Sugar" based on the view of critical regionalism, to achieve the desired spatial quality. The epistemological paradigm of this research is interpretive, comparative in terms of the type of reasoning and qualitative in terms of data type. The type of research is thematic in terms of fundamental purpose, descriptive-analytical in terms of results and thematic analysis in terms of research strategy. Since the foundation of this research is the use of regional literature, literary criticism and semiotics have been used. The method of data collection is documentary and the data collection tool is text reading. The extracted features of the architecture of old Tehran through reading the story of "Bitter Sugar" .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architecture "
  • Critical regionalism "
  • Tehran "
  • Bitter sugar "
  • "
  • Regional story"
- اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان، تهران: نشر فردا.
- اسکولز، رابرت (۱۳۸۳) درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ دوم، تهران: آگه.
- اکو، امبرتو (1393) نشانه‌شناسی، ترجمۀ پیروز ایزدی، چاپ سوم، تهران: انتشارات ثالث.
- حبیبی، محسن (1389) قصه شهر(تهران، نماد شهر نو پرداز ایرانی 1299-1332)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- خالصی مقدم، نرگس (1392) شهر و تجربۀ مدرنیتۀ فارسی، تهران: انتشارات تیسا.
- دیباج، سید موسی (1382) شعر و خانه‌ی ما: تحقیقی در معماری و ادب فارسی، تهران: نشر پیوند نو.
- شایان، حمیدرضا (1387) معماری در زمینه بیگانه تحلیل نظریه منطقه‌گرایی تعاملی در تجارب دهه‌‌های 60 تا 90 میلادی معماران غیر بومی کشور‌های حوزه خلیج فارس(پایان‌ نامه منتشر نشده دکتری معماری)، دانشکده معماری، دانشگاه تهران، ایران.
- شهری، جعفر (1347) شکر تلخ، تهران: چاپ روز.
- گورین، ویلفرد و لی، مورگان (1377) راهنمای رویکرد‌های نقد ادبی، ترجمۀ زهرا مهین خواه، چاپ سوم، تهران: اطلاعات.
- میر صادقی، جمال و میر صادقی(ذوالقدر) میمنت (1377) واژه نامه هنر داستان‌نویسی، تهران: کتاب مهناز.
- میرعابدینی، حسن (1380) صد سال داستان نویسی در ایران، تهران: نشر چشمه.
- آژند، یعقوب(1369)، "وضع ادبیات داستانی در قبل و بعد از انقلاب"، سوره، 2(12).
- بایزیدی، قادر و همکاران (1392)، "جستاری بر تبیین دیدگاه‌های منطقه‌گرایی و سیر تحول آنها در معماری معاصر"، نقش جهان، 3(1)، 18-7.
- بهشتی، محمد (1387)، "غزل باغ ایرانی"، گلستان هنر، (11)، 12-8.
- ذبیح‌نیا، آسیه و حسینی‌زاده، سعیده (1392)، "استحکامات معماری از روی سفرنامه ناصرخسرو"، پژوهش‌های ادبی و بلاغی، (4)، 115-104.
- حسن لی، کاووس و نادری، سیامک (1396)، "بازیابی عنصر مکان در بوف کور صادق هدایت بر پایه‌ی جغرافیای تاریخی ری و تهران"، نقد ادبی، (37)، 185-163.
- سعدوندی، مهدی و همکاران (1392)، "بازنمود مفاهیم و ساختار ادبی قرآن در معماری اسلامی"، مطالعات تطبیقی هنر، 3(6)، 98-87.
- شایان، حمیدرضا و کاملنیا، حامد (1387)، "منطقه‌گرایی و چالش‌های معماری معاصر در آغاز هزاره سوم"، معماری و شهرسازی، (90 و 91)، 15-10.
- شریف نسب، مریم (۱۳۹۴)، "تقابل‌های دوگانه در داستان‌های عامه"، فرهنگ و ادبیات عامه، 3 (۶)، 1-20.
- شیری، قهرمان (1382)، "پیش درآمدی بر مکتب­های داستان نویسی در ادبیات معاصر ایران"،  نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شماره 189، 147-190.
- صادقی شهپر، رضا (1389)، "نخستین رمان اقلیمی در داستان نویسی معاصر ایران"، کتاب ماه ادبیات، 35-39.
- _______، ____  (1391)، "حوزه های پنجگانه اقلیمی نویسی در ادبیات داستانی معاصر ایران"، فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 99-124.
- طبسی، محسن(1395)، "حمام‌ها در ضرب المثل‌های فارسی"، فرهنگ و ادب عامه، (11)، 152-129.
- فریور، گلرخ؛ فروتن، منوچهر؛ چرخچیان، مریم؛ و صادقی شهپر، رضا (1399)، "داستان‌های اقلیمی رهیافتی برای شناخت معماری خانه‌های منطقه بر پایۀ نظریۀ منطقه‌‌گرایی انتقادی"، مطالعات هنر اسلامی، 17(39)، 307-288.
Abrams, M.H. (1993) A Glossary of literary terms, ( 6nd ed), New York: Cornell university.
Canizaro, V. (2007) Architectural Regionalism: collected writings on place, identity, modernity and tradition, (1st ed), New York: Princeton Architectural Press.
Colquhoun, A. (1997) The Concept of Regionalism, postcolonial Space(s), New York:  Princeton Architectural Press.
Culler, J. (2002) Structuralist poetics, London: Routledge Classics.
Eggener, K. (2006) Placing Resistance: A Critical Regionalism, Journal of Architectural Education, 55(4), 228- 237.
Frampton, K. (1983) Towards a critical regionalism: six points for an architecture of resistance, in the anti-aesthetic: essays on postmodern culture, Washington: Bay press.
Frampton, K. (1987) Ten Points on an Architecture of Regionalism: a Provisional Polemic, New York: Princeton Architectural Press.
Gutschow, K. (2006) Concrete Resistance: Ando in the context of critical regionalism ("Pittsburgh History and Landmarks (PHLF) Book Prize for Architectural History," awarded annually to the best paper written in an architectural history class).
Ozkan, S. (2007) Regionalism within Modernism, Architectural Regionalism, New York: Princeton Architectural Press, 102- 109.
Serageldin, I. (1989) Space for freedom: The search for architectural excellence in muslim societies, London: Butterworth Architecture.
Tzonis, A. & Lefaivre, L. (1996) Why Critical Regionalism Today? Theorizing a New Agenda for Architecture, an Anthology of Architectural Theory 1965- 1995 (Kate Nesbit, ed), New York: Princeton Architectural Press.
Tzonis, A. & Lefaivre, L. (2003) Critical Regionalism: Architecture and Identity in a Globalized word (Architecture in Focus), New York: Prestel Pub.