بررسی توزیع فضایی– مکانی کاربری فضای سبز در منطقه یک شهر تهران با تأکید بر پایداری زیست محیطی

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشیار گروه پژوهش‌های جغرافیا، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

 هدف اصلی این پژوهش، بررسی توزیع فضایی- مکانی، فضای سبز در منطقه یک تهران با رویکرد پایداری زیست‌محیطی است. روش تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و سازمان‌های مربوطه اطلاعات اولیه به دست آمده و با بهره‌گیری از محیط GIS، روش‌های ریاضی و آماری مانند: تکنیک ویلیامسون، ضریب آنتروپی، روش سنجش سطح تمرکز، منحنی لورنز، ضریب مکانی و ضریب توزیع میزان تمرکز و تعادل فضایی کاربری فضای سبز منطقه بررسی و برای ارزیابی زیست محیطی از مدل SWOT بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که با توجه به جمعیت 439467 نفری منطقه، سرانه­ فضای سبز آن 91/3 متر مربع است و توزیع آن در نواحی 10 گانه نامتعادل است. ناحیه 6 و 10 با بالاترین میزان شاخص نابرابری و آنتروپی، با سرانه 88/20 و 8/9 متر مربع و داشتن 38 و 37 پارک و بوستان در بهترین شرایط و ناحیه 1 و 8 با پایین‌ترین میزان شاخص نابرابری و آنتروپی، با سرانه 5/1 و 12/2 و داشتن 7 و 9 پارک و بوستان در بدترین شرایط قرار دارند و بر اساس روش‌های آماری استفاده شده فضای سبز منطقه از توزیع فضایی نامتعادلی برخوردار است. در دهه‌های 60 و 70 تمایل به ساخت و ساز در نواحی شمالی بیشتر بوده است و حدود 45 درصد از باغات منطقه در فاصله این سال‌ها نابود شده‌ است و بیشترین تخریب در ناحیه 2 اتفاق افتاده است. نتایج حاصل از SWOT نشان می‌دهد، امتیاز منطقه در ارزیابی عوامل داخلی برابر 3/2 و در ماتریس عوامل خارجی 1/2 است که نشانگر شرایط نامطلوب در توسعه منطقه یک و از بین رفتن پتانسیل‌های زیست محیطی دارد. به این معنی که نقاط ضعف و تهدیدهای موجود بیشتر از نقاط قوت و فرصت‌ها است و ادامه این روند باعث از بین رفتن شرایط زیست محیطی منطقه خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Spatial Distribution of Green Space in the Zone One of Tehran with an Emphasis on Environmental Sustainability

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Ghanbari 1
  • Mousa Vaezi 2
  • Rahim Gholamhossini 3
1 Associate Professor, Dept. of Geographical Research, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 M.A. Student in Geography & Land Use Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 Ph.D. Student of Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Abstract
     The main objective of this study is to investigate the spatial distribution of green space in the zone one of Tehran toward environmental sustainability. The research method applied contains both descriptive and analytical methods. The preliminary data obtained through library research and related infrastructure and by taking advantage of GIS, Mathematical and statistical methods available, such as: technique Williamson, entropy index, measuring the level of concentration, Lorenz curve factor and factor spatial distribution, concentration and balance Space of green space area to assess the environmental review and SWOT model are used. The results show that the population of 439467 people, according to the region of 3.91 square meters per capita green space and its distribution is uneven in parts of 10 children. Area 6 and 10 with the highest inequality index and entropy, with per capita 20.88 and 9.8 square meters and having 38 and 37 parks and gardens in the best conditions And Area 1 and 8 with the lowest inequality index and entropy, with per capita 1.5 and 2.12 and having 7 and 9 parks and gardens are in the worst condition And based on the statistical methods used, the green space of the spatial distribution is unbalanced. In the 60s and 70s tend to be higher in the northern areas of construction and about 45 percent of the region's orchards have been destroyed in these years And the greatest destruction in area 2. SWOT shows the results of the rating in the evaluation of internal factors of 2.3 and 2.1 is the matrix of external factors Reflecting the adverse conditions in regional development and the elimination of a potential environmental. This means that weaknesses than strengths, opportunities, and threats and continue this process will eliminate the prevailing environmental conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Urban green space
  • spatial distribution
  • Environmental Sustainability
  • GIS
  • Statistical methods
  • Tehran

مراجع

بهبهانی، هما (1384) سیر تغییر مفهوم پارک­های شهری از قرن پانزدهم تا به امروز در غرب، فصلنامه علمی فضای سبز، شماره 5 و 6، تهران.
بهرام سلطانی، کامبیز (1374) پیشنهاد روش محاسبه سرانه فضای سبز شهری، مجله آبادی، صص 38-24.
بهمن پور، هومن؛ محرم نژاد، ناصر (1388) بررسی اثرات توسعه شهری بر فضای سبز شهر تهران و ارائه راهکارهای مدیریتی، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره یازدهم، شماره چهار.
پوراحمد، احمد؛ اکبرپور سراسکانرود، محمد؛ ستوده، سمانه (1388) مدیریت فضای سبز شهری منطقه 9 شهرداری تهران، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 41، شماره 69، صص 29-50.
تواهن، احمد، (1383) یاداشت سردبیر، مجله شهرداری­ها، صص 25-18.
جبیبی، معصومه؛ شکوری، فائزه (1391) توسعه فضا سبز شهری رهیافتی در پایداری زیست محیطی شهرها، دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشگاه تهران، دانشکده محیط زیست.
حکمتی، جمشید (1386) مهندسی فضای سبز (طراحی پارک­ها و ویلاها)، انتشارات سپهر.
داداش‌پور، هاشم؛ مولودی، جمشید (1390) بررسی و تحلیل ساختار سلسله مراتبی شهری در استان اردبیل، فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، شماره 34، صص 102-131.
داداشی، سپیده؛ کاظمی، آزاده؛ احمدی، ارمغان؛ رضا گیلی، محمد (1386) تحلیل مکانی فضای سبز شهری با بکارگیری سامانه اطلاعات مکانی GIS، مجموعه مقالات کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، معاونت امور اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه (1390)، راهنمای انجام مطالعات برنامه‌ریزی آمایش استان، مرکز ملی آمایش سرزمین.
سعیدنیا، احمد (1379) کتاب سبز شهرداری(فضای سبز)، جلد نهم، سازمان شهرداری وزارت کشور، 186 صفحه.
شاطریان، محسن؛ سعیدی‌خواه، عبدالصمد (1383) بررسی تاسیسات و تجهیزات شهری (پست، مخابرات، آتش نشانی) و مکانیابی آن‌ها در بافت قدیم و جدید شهر مشهد، پایانامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.
شیری، اسماعیل (1385) الگوی بهینه مکانیابی فضای سبز شهری با استفاده از GIS، پایانامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهر، دانشگاه زنجان.
عسگری، علی؛ اسمعیلی، اکبر (1381) بررسی و تحلیل کاربری فضای سبز (پارک‌های درون شهری) از دیدگاه برنامه­ریزی شهری (نمونه موردی مناطق 1 و 8 شهرداری تبریز)، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر، معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس.
علیجانی، بهلول (1387) اقلیم تهران، مجموعه مقالات همایش چالش­ها و راهبردهای زیست‌محیطی کلان شهر تهران، انتشارات مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهر تهران.
قنبری، ابوالفضل؛ قنبری، محمد (1390)، ارزیابی توزیع فضایی پارک‌های شهری تبریز با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS (روش تطبیقی تحلیل شبکه و بافرینگ)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 24، شماره 2، صص 223-234.
مجنونیان، هنریک (1374) مباحثی پیرامون پارک‌ها و فضای سبز و تفرجگاه‌ها، انتشارات سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران، چاپ اول، تهران.
محمودی، فرج اله (1369) سیمای طبیعی تهران، مجله پژوهش­های جغرافیایی تهران، شماره 26.
موسی کاظمی، سید مهدی؛ علی اکبری، سکینه (1389)، تحلیل پایداری زیست اجتماعی شهر ایلام با تأکید بر توزیع کاربری فضای سبز، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال هشتم، شماره 26.
وارثی، حمیدرضا؛ قائد رحمتی، صفر و باستانی‌فر، ایمان (1386) بررسی توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت: مطالعه موردی اصفهان، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 9، صص 99-115.
BalramSh & Dragicevic S. (2005) Attitudes toward urban green space: Integrating questionnaire survey and collaborative GIS techniques to improve attitude measurements, landscape and urban planning. No 34, pp 102-131.
Barbosa,O., et al (2007(Who benefits from access to green space? A case study from Sheffield,Landscape and Urban Planning Journal. Vol 83, issue 2-3, pp. 187-195.
De Ridder, K. (2004) Benefits of urban green space (BUGS). Final Report. Section, 6, 53.
Haiwei Y &Xu J. (2009) Measuring the accessibility of parks: A case study in Shangai, China, Sixth International Conference on Fuzzy System and Knowledge Discovery, Pp. 232 –236.
Jim, C. Y., & Chen, W. Y. (2008) Pattern and divergence of tree communities in Taipei's main urban green spaces. Landscape and Urban Planning, 84(3), 312-323
Ruth M. (2003) Urban planning and development: Green space or profit places (The privatization of Johannesburg’s urban parks), pp. 1- 15.
Rahman K. R &Salauddin Md. (2009) A spatial analysis on the provision of urban public servies and their deficiencies: A study of some selected blocks in Khulna city, Bangladesh, Theoretical and Empirical Research in urban Management, urban Issues in Asia, PP. 120–132.
Sanesi, G., & Chiarello, F. (2006) Residents and urban green spaces: the case of Bari. Urban Forestry & Urban Greening, 4 (3), 125-134.
Tadjoeddin, M.Z. (2003) Aspiration to Inequality, Regional Disparity and Centre - Regional Conflicts in Indonesia Conference on Spatial in Equality in Asia, United Nations University Centre,Tokyo, 28-29.
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 7، شماره 27
شهریور 1396
صفحه 149-165

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار