تحلیل پهنه‌های اکوتوریستی با استفاده از مدل‌های AHP و TOPSIS (مطالعه موردی حوضه آبخیز سیاهرود، رودبار، استان گیلان، ایران)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی - گرایش هیدروژئومورفولوژی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف این پژوهش، شناخت توانایی و قابلیت‌های گردشگری حوضه سیاهرود است. عواملی نظیر تنوع اقلیمی، جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی، جاذبه‌های مذهبی و جاذبه‌های طبیعی از جمله پتانسیل‌های قابل ذکر در این حوضه می‌باشند. بدین منظور با استفاده از نرم افزار GIS ورژن 10.4.1 پارامترهای شیب، جهت، ارتفاع، دما، کاربری اراضی، فاصله از گسل، فاصله از بعضی عوامل محیطی مثل پهنه‌های لغزشی، رودخانه، مناطق حفاظت شده و جاده بررسی و نهایتاً نقشه‌های رقومی هر یک تهیه گردید. با توجه به این پارامترها، فعالیت‌های طبیعت گردی منطقه نیز انتخاب و معرفی گردید. طبق یافته‌های تحقیق فعالیت‌های اکو توریستی در این حوضه عبارتند از: طبیعت گردی، حیات وحش، دامنه نوردی، کوهنوردی و ورزشهای زمستانه. در این تحقیق از مدل AHP بری بدست آوردن وزن شاخص‌ها و از مدل TOPSIS برای رتبه‌بندی معیارهای گردشگری استفاده گردید. بر این اساس ماتریس رتبه‌بندی فعالیت‌های اکوتوریستی تشکیل گردید. در این ماتریس پارامترهای محیطی شامل شیب، جهت، ارتفاع، پوشش گیاهی، دما و بارش به عنوان شاخص و فعالیت‌های اکوتوریستی به عنوان معیار در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از مدل TOPSIS حاکی از آن است که بین انواع فعالیت‌های گردشگری طبیعت گردی و کوهنوردی با امتیاز به ترتیب 54/0 و 50/0 دارای اهمیت بیشتر و بعد از آن‌ها فعالیت‌های دامنه نوردی، حیات وحش و ورزشهای زمستانه با امتیازات به ترتیب 47/0، 45/0 و 43/0 قرار دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of zones for the ecotourism by using AHP and TOPSIS models (Case Study Basin Seiyahrud, Rudbar, Gilan province, Iran)

نویسندگان [English]

  • Ali Bijani 1
  • Ardavan Behzad 1
  • Hamidreza Naderifar 2
1 Department of Geography, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Department of Geography, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
The purpose of this study is to recognize of ecotourism abilities of the Seiyahrud Basin. Factors such as climatic variation, historical, cultural, religious and natural attractions are some of the significant potential in this basin. For this purpose, the GIS software (version 10.4.1) was used to evaluate the parameters such as slope, aspect, elevation, temperature, land use, distance from some of the environmental factors such as the sliding zones, river, protected areas and road and finally digital maps for each of them were prepared. Based on these parameters, the nature tourism activities of the area were also selected and introduced. According to research findings, eco-tourism activities in the basin include nature tourism, wildlife, slopes and mountain climbing and winter sports. In this research AHP and TOPSIS models were used to gain weight indicators and grading the tourism criteria. So, the ecotourism activity ranking matrix was formed. In this matrix, environmental parameters including slope, aspect, elevation, vegetation, temperature and precipitation considered as the indicators and ecotourism activities were considered as the criteria. Based on the results of TOPSIS model, scores of nature and mountain climbing (0.54 and 0.50 respectively) and thereafter, scores of climbing the slopes, wild life and winter sports (0.47, 0.45 and 0.43 respectively) had more important role between the other types of tourism activities.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Feasibility study
  • sustainable development
  • Tourism
  • Seiyahrud basin
  • TOPSIS
اکبر فاضلی، سپیده؛ محمدی سمانی، کیومرث و پیرباوقار، مهتاب (1393) پهنه‌بندی مناطق جهت توسعه گردشگری طبیعت (مطالعه موردی جنگل‌های اطراف سد گاران – مریوان)، نشریه توسعه پایدار جنگل، دوره 1، زمستان، ش 4: 381-365.
امیر احمدی، ابوالقاسم و مظفری، حسن (1391) تحلیل پهنه‌های مناسب توسعه اکوتوریسم در استان زنجان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 27، پاییز، ش شماره پیاپی 106، ش 3: 150-135.
امیریان، رشیده؛ قدوسی، جمال؛ محمدی، علی (1395)، تحلیل معیارهای مؤثر در شناسایی مناطق مستعد توسعه طبیعتگردی در مناطق بیابانی (مطالعه موردی: شهرستان ورامین، استان تهران)، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره هجدهم، شماره 3، زمستان: 202- 191.
بهنام مرشدی، حسن؛ احمدی، داریوش؛ فرجی سبکبار، حسنعلی و رضوانی، محمد رضا (1395) پهنه‌بندی کانون‌های گردشگری به منظور تعیین مناطق بهینه خدمات گردشگری در استان فارس، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 6، بهار، شماره پیاپی 21:30-17.
راهنمایی، محمد تقی (1370) توان‌های محیطی ایران، زمینه جغرافیایی طرح جامع سرزمین، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهر سازی.
سازمان جنگلها و مراتع (1384) تهران، لایه رقومی زمین شناسی کل ایران.
سازمان جنگلها و مراتع (1384) تهران، لایه رقومی پوشش گیاهی کل ایران.
سازمان نقشه برداری (1384) تهران، لایه رقومی منحنی‌های میزان کل ایران.
سازمان جنگلها و مراتع (1384) تهران، لایه رقومی کاربری اراضی کل ایران.
سازمان جنگلها و مراتع (1384) تهران، لایه رقومی خاک شناسی کل ایران.
سقائی، محسن؛ امینی نژاد، غلامرضا؛ صبوحی، غلامرضا (1395)، بررسی توانمندی‌های گردشگری شهر ساحلی بوشهر بر اساس مدل سوات و تاپسیس، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 27، پیاپی 61، شماره 1، بهار: 134- 99.
سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ ریاضی، برهان؛ نعیمی، بابک؛ کفاکی، ساسان و جوادی، عطیه (1388) ارزیابی توان طبیعت گردی شهرستان بهشهر بر مبنای روش ارزیابی چند معیاره با استفاده از GIS، علوم و تکنولوژی محیط زیست، ش 1: 198-187.
صفاری، امیر؛ قنواتی، عزت اله؛ صمیمی پور، خدیجه (1391) شناسایی پهنه‌های مستعد توسعه اکوتوریسم در شهرستان کازرون، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال دوازدهم، پاییز، ش 26: 160-147.
قوچانی، هدی؛ فتاحی مقدم، مهدی؛ آقاجانی، حسین؛ فتاحی مقدم، محمد رضا (1396)، ارزیابی مکان‌های مناسب برای اکوتوریسم با استفاده از تصمیمی گیری چند معیاره فازی در محیط GIS (مطالعه موردی: شهرستان مشهد)، فصلنامه علمی – پژوهشی فضای جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، سال هفدهم، شماره 57، بهار: 104 – 87.
مخدوم، مجید (1392) شالوده آمایش سرزمین. تهران: دانشگاه تهران، چاپ 7.
مؤمنی، منصور (1392) مباحث نوین تحقیق در عملیات. تهران: انتشارات صانعی.
 موحد، سپیده؛ لقایی حسنعلی؛ حبیب، فرح (1395)، طراحی پارک اکولوژیک؛ گامی در راستای پایداری زیست محیطی شهرها (مطالعه موردی: ارتفاعات جنوب غربی مشهد)، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره هجدهم، ویژه نامه شماره 3، زمستان: 221- 206.
ملکی، سعید و مودت، الیاس (1393) تحلیلی بر توزیع و اولویت بندی زیرساخت گردشگری استان یزد با استفاده از تکنیکهای برنامه ریزی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال چهاردهم، پاییز، ش 34: 67-47.
محمودی، ابوالفضل؛ جاودان اصل، محمد میرزا؛ حسن پور، بهروز (1395)، برآورد ارزش اقتصادی کارکرد تفریحی هنابع زیست هحیطی پارک جنگلی (مطالعه هوردی پارک جنگلی آبشار یاسوج)، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره هجدهم، شماره چهار، زمستان: 136- 126.
مجیدی ده شیخ، حکیمه؛ صفرآبادی، اعظم؛ گلی، علی (1396)، آمایش منطقه‌ای جاذبه‌های گردشگری با تاکید بر توان‌های اکوتوریسم (استان کهگیلویه و بویر احمد)، نشریه پزوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال هشتم، شماره بیست ونهم، تابستان: 83 – 61.
منصوری، معصومه؛ حواسی ابدالانی، زهرا؛ باده یان، ضیاءالدین؛ عزیزی، محمد جواد (1395)، ارزیابی قابلیت تفرج و تقاضای تفرجی پارک جنگلی مورینه شهرستان نورآباد، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره هجدهم، ویژه نامه شماره 3، زمستان: 333- 321.
مهدی نسب، مهدی؛ ناصر زاده محمد حسین (1394)، تحلیل فضایی فعالیت اکوتوریستی کوهنوردی مطالعه موردی: اشترانکوه لرستان، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال چهارم، شماره چهاردهم، تابستان: 132 – 117
وزارت کشور (1393)، لایه رقومی تقسیمات کشوری کل کشور.
هدایتی راد، فائزه؛ شبانکاری، مهران؛ ضرغامیان، محمد رضا؛ ابرقویی، صفورا (1395)، ارزیابی شاخصهای زیست اقلیمی مؤثر بر آسایش انسان (مطالعه موردی: منطقه آزاد اروند)، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره هجدهم، ویژه نامه شماره 3، زمستان: 41- 24.
Chapple, K., & Montero, S. (2016). From learning to fragile governance: Regional economic development in rural Peru. Journal of Rural Studies, 44: 143-152.
Li, H., Chen, J. L., Li, G., & Goh, C. (2016). Tourism and regional income inequality: Evidence from China. Annals of Tourism Research, 58: 81-99.
Sadeghipour,Shamsi.Behzad,Ardavan.Fozouni,Behzad.ZamanianDastmalchi,Ata (2015), Plain Zoning Analysis for Ecotourism Activities Using TOPOSIS Model  (Case Study: Damavand Town, Tehran Province, Iran) International Journal of Review in Life Sciences, 5(8): 1874-1882.