نگرشی کلان بر برنامه‌ریزی و سازماندهی فضا در منطقه مکران (مطالعه موردی: چابهار)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری رشته ی جغرافیای سیاسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

2 دانشیار جغرافیای سیاسی و گردشگری، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

چکیده

 منطقه مکران به دلایل جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی دارای ماهیتی استراتژیک برای تحرک و توسعه نیمه شرقی کشور و در نتیجه کل ایران، برای کشورهای همجوار در منطقه و حتی برای ارتباطات اقتصادی جهانی است. با توجه به این موضوع سؤال اصلی مقاله این است دلایل فضایی موقعیت استراتژیک منطقه مکران کدام­اند؟ نتایج این مقاله نشان می‌دهد که این منطقه به لحاظ موقعیت ارتباطی دارای یک موقعیت استثنایی است. نوار ساحلی منطقه چابهار از طرفی با نوار ساحلی هرمزگان و شمال خلیج فارس و از طرف دیگر با نوار ساحلی پاکستان و منطقه کراچی هم جوار است. این منطقه به وسیله دریای عمان، خلیج عدن و کانال سوئز، به دریای مدیترانه و اروپا، به وسیله اقیانوس هند به آفریقا و دماغۀ امید نیک (و نیز مدیترانه) و همچنین به اقیانوس اطلس و قاره آمریکا راه می‌یابد. همچنین از بُعد امنیت ملی، موقعیت استراتژیک منطقه چابهار که از سویی ناشی از قرارگیری آن در مدخل ورودی دریای عمان و خلیج فارس و از سوی دیگر داشتن خورهای شرقی است و نیز نقش بندرگاهی آن به دلیل نزدیکی به شبه قاره هند و توان طبیعی آن در ایفای نقش پوشش بر بنادر خلیج از نظر کنترل تنگه هرمز و اشراف آن بر سواحل جنوبی دریای عمان، امکان کنترل دقیق بر خطوط نظامی در اقیانوس هند و تنگه باب المندب را به منطقه داده است. به لحاظ وضعیت سیاسی حاکم بر منطقه نیز، استان مرزی سیستان و بلوچستان به لحاظ همسایه بودن با دو کشور پاکستان و افغانستان و نیز قرار گرفتن در حاشیه آب‌های آزاد دریای عمان به لحاظ استراتژیکی و سیاسی از موقعیت ویژه‌ای برخوردار است. تحقیق حاضر کیفی است که در آن تحقیق حاضر کیفی است که در آن سعی شده است با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و مقالات پژوهشی و نیز سایر منابع علمی به برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران با محوریت منظقه چابهار پرداخته شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A macro approach to planning and organizing space in the Makran region: a case study of Chabahar

نویسندگان [English]

  • Ozair Baluch 1
  • heidar lotfi 2
1 Ph.D. Graduated in Political Geography, Islamic Azad University, Garmsar, Iran
2 Associate Professor, Department of Geography, Faculty of Humanities, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
چکیده [English]

Abestract
Chabahar region for geographical, political, economic and even cultural reasons Has Strategic nature For mobility and development of the country's eastern half And, consequently, the whole of Iran, for neighboring countries in the region and even for global economic relations.Given this issue The main question of the article is that the area of Makren has a spatial location with what features and coordinates Which should pay attention to the space system of the region? The results of this article show that the region has an exceptional position in terms of communication status.The coastal strip of the Chabahar district is on the same side with the coastal strip of Hormozgan and the north of the Persian Gulf, and on the other side of Pakistan's coastal strip and Karachi. The area runs through the Oman Sea, the Gulf of Aden and the Suez Canal, to the Mediterranean Sea and Europe, through the Indian Ocean to Africa, and the Nose of Hope (and also the Mediterranean), as well as to the Atlantic Ocean and the Americas.Also from the national security perspective, the strategic position of the Chabahar region, due to its location at the entrance to the Oman Sea and the Persian Gulf, and on the other hand, has eastern estuaries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Space organization
  • Makran region
  • Iran
  • Chabahar
ابراهیم زاده، عیسی و صادق کریمی (1388)، مدیریت ساحلی و توسعه زیست محیطی ناحیه چابهار، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 36.
ابراهیم زاده، عیسی و عبدالله آقاسی زاده (1388)، تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش گردشگری در ناحیه ساحلی چابهار با استفاده از مدل راهبردی SWOT، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شماره 1.
امیراحمدیان، بهرام (1382)، مقاله‌ها: کریدور شمال - جنوب و اهمیت آن در همگرایی منطقه‌ای، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 41.
امیری، علی و زهرا احمدی پور و حمید مستجابی سرهنگی (1393)، تحلیل فضایی- امنیتی خطوط انتقال انرژی در ایران (خطوط لوله نفت و گاز)، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 34.
پرتوی، ملوک (1385)، موانع و محدودیت‌های توسعه بندر چابهار به عنوان یک منطقه آزاد، فصلنامه مجله اقتصادی، شماره 63 و 64.
ترکان، اکبر و میثم شهبازی (1394)، شناسایی سبد طرح‌های توسعه سواحل مکران با استفاده از تحلیل SWOT دو سطحی، فصلنامه راهبرد اقتصادی، شماره 13.
تقوایی، مسعود و سید رامین غفاری (1389)، برنامه‌ریزی فضایی در توسعه صنعت گردشگری مطالعه موردی استان چهارمحال و بختیاری محور بازفت، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 96.
حسین خان قندهاری، علی رضا (1388)، آمایش سرزمین؛ گذشته، حال و آینده، فصلنامه برنامه، شماره 345.
خدا بخشی، لیلا (1383)، کریدور شمال- جنوب 5000 کیلومتر نزدیک‌تر 30 درصد ارزان‌تر، فصلنامه روند اقتصادی، شماره 10.
خلیلی، محسن و مرتضی منشادی و فهیمه آزموده (1390)، بایستگی‌های ژئواکونومیک توسعه منطقه جنوب شرق ایران، فصلنامه روابط خارجی، شماره 12.
رضوانی، محمدرضا (1381)، برنامه‌ریزی توسعه روستایی (مفاهیم راهبردها و فرآیندها)، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 164.
روستا، جمشید و الهام محمدی (1394)، تحلیل وضعیت تجارت و راه‌های تجاری کرمان در دوران حاکمیت سلجوقیان (۴۳۳ تا 583 ق)، فصلنامه پژوهش‌های تاریخی، شماره 27.
زرآبادی، زهرا سادات (سعیده) و مهدیه توفیقی محمدی (1393)، بررسی تحولات ساختار اشتغال با بهره‌گیری از تکنیک‌های تحلیل اقتصادی؛ مورد پژوهی: استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، شماره 24.
شعبانی اصل، محمد رضا (1388)، بررسی ساختارهای سیاسی اثرگذار بر امنیت سیستان و بلوچستان، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، شماره 61.
شفیعی عربی، میر علی (1387)، اهمیت منطقه خاورمیانه و بررسی اجمالی طرح خاورمیانه بزرگ، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 23.
شیرودی، مرتضی (1384)، طرح خاورمیانه بزرگ، غرب و کشورهای مسلمان زمینه‌ها، چیستی و پیامدها، فصلنامه اندیشه تقریب، شماره 3.
صادق، محمد (1348)، پنج سال سازمان همکاری عمران منطقه‌ای، فصلنامه هلال، شماره 91.
صالحی، اسماعیل و فرزام پوراصغر سنگاچین (1388)، تحلیلی بر موانع فراروی آمایش سرزمین در ایران، فصلنامه راهبرد، شماره 52.
عسگری کرمانی، حامد (1395)، بندر چابهار و منطقه، فصلنامه روابط خارجی، شماره 29.
عندلیب، علی رضا و سید محمد علی ثابت قدم (1388)، نقش درآمدهای پایدار توسعه شهری در برنامه‌ریزی فضایی کالبدی، فصلنامه هویت شهر، شماره 5.
کافی، سعید و مصطفی عبداللهی (1388)، نقش سپاه پاسداران در برقراری و حفظ امنیت در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، شماره 61.
کرد، باقر (1395)، واکاوی وضعیت اقتصادی و کالبدی نواحی روستایی در ارتباط با کیفیت زندگی روستانشینان شهرستان چابهار، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 16.
لاله پور، منیژه و هوشنگ سرور و رحیم سرور (1390)، مدیریت و برنامه‌ریزی فضایی مناطق کلان‌شهری در عصر جهانی شدن اقتصاد با تأکید بر منطقه کلانشهری تهران، فصلنامه آمایش محیط، شماره 13.
محبوب، تکتم و حسین الهی­(1392)، جایگاه بندر تیس در تجارت ادویه و پانیذ (نیشکر)، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن ملل اسلامی، شماره 35.
محمدی، حمید رضا و محمد غنجی (1385)، چالش‌های ژئوپلیتیکی مواد مخدر در جنوب غرب آسیا (با تأکید بر ایران پاکستان و افغانستان)، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره 3.
محمودی، وحید و وحید ماجد (1391)، برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری با رویکرد برنامه‌ریزی هسته‌ای - پیشنهادی برای برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری تهران، فصلنامه راهبرد، شماره 64.
مسعودیان، سید ابوالفضل (1393)، باد صد و بیست‌روزه‌ی سیستان، فصلنامه آب و هواشناسی کاربردی، شماره 1.
معتمد، احمد و محمد رضا غریب رضا (1387)، تکامل مکران ساحلی، طی کواترنر پسین، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 64.
معین الدینی، جواد (1386)، طرح خاورمیانه بزرگ: الگوهای نوسازی بومی و گسترش همگرایی منطقه‌ای، فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، شماره 7.
مفیدی، مهرانوش (1389)، آمایش سرزمین در اتریش با نگاهی به کنفرانس برنامه‌ریزی فضایی - orok -، فصلنامه آمایش سرزمین، شماره 3.
ملک رئیسی، حسین (1385)، سیستان و بلوچستان، مدیریت و توان‌های محیطی، فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، شماره 77.
نقیب زاده، احمد (1382)، تأثیر دانش و نگرش سیاسی بر رفتار سیاسی: مورد ایران، فصلنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شماره 59.
http://makran766.blogfa.com
http://www-dase.cea.fr
https://www.researchgate.net
http://daneshnameh.roshd.ir
http://www.sbportal.ir