تحلیل‌فضایی اثرات کارخانه سیمان لار در توسعه منطقه ای با رویکرد تاب آوری (مطالعه موردی: بخش رودآب شهرستان سبزوار)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دانش آموخته برنامه ریزی آمایش سرزمین، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

هدف از این مطالعه، تحلیل فضایی اثرات کارخانه سیمان لار بخش رودآب شهرستان سبزوار با رویکرد تاب­آوری مورد بررسی قرار گرفته است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می­باشد. برای جمع­آوری اطلاعات مورد نیاز در بخش مبانی نظری از روش کتابخانه­ای و برای جمع­آوری داده­های مورد نیاز از روش میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده شد. ابتدا اثراتی که احداث کارخانه در بخش ایجاد کرده مورد شناسایی قرار گرفت و سپس اثرات در قالب رویکرد تاب آوری در چهار بعد قرار داده شد و پرسشنامه­ای طراحی شد. و پایایی پرسشنامه با استفاده از دیدگاه و نظرات کارشناسان و متخصصان مورد بررسی قرار گرفت و روایی پرسشنامه با روش آلفای کرونباخ 0.94 محاسبه شد. جامعه آماری بخش رودآب شهرستان سبزوار در استان خراسان رضوی و حجم­نمونه با محاسبه فرمول کوکران 365 برآورد شد. شیوه­ی نمونه­گیری تصادفی ساده بود. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده­ها در بخش آمار توصیفی از میانگین و در بخش آمار استنباطی از رگرسیون خطی چند متغیره در محیط نرم‌افزار SPSS و همچنین مدل استاندارد شده مدلسازی معادلات ساختاری در محیط نرم­افزار Lisrel استفاده شده است. با تحلیل پرسشنامه‌ها و محاسبات لازم میزان تاب آوری اثرات کارخانه سیمان لار در بخش در ابعاد و شاخص­های مختلف مورد سنجش قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل شده از میانگین اثرات کارخانه در ابعاد مختلف با میانگین کلی 3.07 در تاب­آوری بخش تأثیر داشته است، نتایج حاصل از مدل استاندارد شده معادلات ساختاری نشان داد بعد اجتماعی دارای بیشترین تاب­آوری در بخش و سپس، بعد اقتصادی، بعد کالبدی و در نهایت بعد کالبدی به ترتیب در تاب­آوری بخش تأثیر داشته­اند. نتایج حاصل از رگرسیون خطی نشان داد اثرات مورد بررسی 98 درصد تاب­آوری بخش را تبیین می­کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial Analysis of the Effects of Lar Cement Factory on Regional Development with Resilient Approach )Case study: Roudab section of Sabzevar city)

نویسندگان [English]

  • Mirzajaf Mousavi 1
  • Mohammad Eskandari Sani 2
  • Fatemeh Saadat Kahaki 3
  • Azimeh Mafakheri 4
1 Professor, Dept. of Geography & Urban Planning, Faculty of Literature & Human Sciences, Uremia University, Uremia, Iran
2 Professor, Dept. of Geography & Urban Planning, Birjand University, Birjand, Iran
3 Ph.D. student of Geography & Urban Planning, University of Tehran, Tehran, Iran
4 Faculty of Literature & Human Sciences, Uremia University, Uremia, Iran
چکیده [English]

Abstract
The program of this study was to investigate the spatial analysis of the effect of Lar Cement Factory in the Roudab section of Sabzevar city, with a resilient approach. The type of applied research and its method is descriptive-analytical. To collect the required information in the theoretical part of the library method, fieldwork and questionnaire tools were used to collect the required data. At first, the effects of the construction of the factory in the department were identified and then the effects of the resilience approach were placed in four dimensions and a questionnaire was designed. The reliability of the questionnaire was evaluated using the views and opinions of the experts and experts and the validity of the questionnaire was calculated using Cronbach's alpha (0.94). The statistical population of the Roudab section of Sabzevar City in Khorasan Razavi province and the sample size were estimated by calculating the Cochran formula 365. The method of random sampling was simple. In this research, for analyzing the data in the descriptive statistics section of the mean and in the inferential statistics, multivariate linear regression was used in SPSS software as well as standardized modeling of structural equations in Lisrel software environment. The level of resilience of Lar Cement Factory in the sector of different dimensions and indicators was measured by analyzing the questionnaires and required calculating. According to the results, the average of the effects of the factory in various dimensions with a mean total of 3.07 affects the sector's resiliency. The results of the standardized structural equation modelling test showed that the established factory had the most impacts on the social dimension of resilience, the economic dimension of resilience, physical and, eventually, physical dimensions of resilience respectively. The results of linear regression show that the investigated effects explains 98% of the sector's resiliency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Regional Development
  • Resilient
  • Lar Cement Factory
  • Sabzevar city
آقامحمدی، علی و ابوالفضل غیاثوند (1393) تاب­آوری؛ رویکرد مدیریت مخاطرات، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی.
بدری، سیدعلی؛ رمضان­زاده لسبونی، مهدی؛ عسگری، علی؛ قدیری معصوم، مجتبی؛ سلمانی، محمد (1392) نقش مدیریت محلی در ارتقای تاب­آوری مکانی در برابر بلایای طبیعی با تاکید بر سیلاب (مطالعه­ی موردی: دو حوضه­ی چشمه کیله­ی شهرستان تنکابن و سردآبرود کلاردشت)، دوفصلنامه مدیریت بحران، بهار و تابستان 1392، شماره سوم، صص. 48-37.
حسینی­جناب، وحید؛ جلالی، احمدرضا؛ سیدی، میرداود؛ جعفری، مرتضی (1392) تاب­آوری در برابر زلزله و برنامه­ریزی مدیریت بحران و تجربیات ژاپن، چاپ اول، تهران، انتشارات مؤسسه آموزش عالی علمی- کاربردی هلال ایران (وابسته به جمعیت هلال احمر).
داداش­پور، هاشم و زینب عادلی (1394) سنجش ظرفیت­های تاب­آوری در مجموعه شهری قزوین، فصلنامه مدیریت بحران، پاییز و زمستان 1394، شمارخ هشتم، صص. 84-73.
رضایی، محمدرضا (1392) ارزیابی تاب­آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی (مطالعه­ی موردی: زلزله­ی محله­های شهر تهران)، مجله مدیریت بحران، بهار و تابستان 1392، شماره سوم، صص. 38-27.
پایگاه اطلاع­رسانی رودآب (http://roodab-khr.ir).
رفیعیان، مجتبی؛ رضایی، محمدرضا؛ عسگری، علی؛ پرهیزکار، اکبر؛ شایان، سیاوش (1390) تبیین مفهومی تاب­آوری و شاخص­سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع­محور (CBDM)، مجله مدرس علوم انسانی- برنامه­ریزی و آمایش فضا، زمستان 1390، دوره پانزدهم، شماره 4، صص. 41-19.
سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385.
سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390.
سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395.
سلمانی­مقدم، محمد؛ امیراحمدی، ابوالقاسم؛ کاویان، فرزانه (1393) کاربرد برنامه­ریزی کاربری اراضی در افزایش تاب­آوری شهری در برابر زمین­لرزه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS (مطالعه­ی موردی: شهر سبزوار)، مجله مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، پاییز 1393، سال پنجم، شماره هفدهم، صص. 34-17.
فرزاد بهتاش، محمدرضا؛ کی­نژاد، محمدعلی؛ پیربابایی، محمدتقی؛ عسگری، علی (1394) ارزیابی و تحلیل ابعاد و مولفه­های تاب­آوری کلان شهر تبریز، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، پاییز 1392، دوره 18، شماره 3، صص. 42-33.
گاسپارینی، پائولو؛ مانفردی، گاتنو؛ آسپرونه، دومنیکو (1395) تاب­آوری و پایداری در مقابل بلایای طبیعی (چالشی برای شهرهای آینده)، مترجمان: حسین حاتمی­نژاد و مرتضی نصرتی هشی، چاپ اول، تهران، انتشارات آراد کتاب.
مدیریت ساماندهی و مهندسی بحران شهرداری مشهد (1392) چگونه می‌توان شهرها را تاب آورتر نمود (دستنامه­ای برای مدیران دولت­های محلی (استانداران، فرمانداران، شهرداران، شهرداران مناطق و بخشداران). برگرفته از سایت: http://www.metropolises.ir/files/metropolises-ir/Pdf/Book/.
مهدوی، افسون و مریم توسن (1395) سنجش و ارزیابی میزان تاب­آوری کالبدی بافت فرسوده شهری در برابر زلزله (نمونه موردی: محله ناصریه شهر کرمان)، دومین همایش ملی فرهنگ، گردشگری و هویت شهری، 20 دی ماه 1395،  موسسه علمی پژوهشی مهر اندیشان ارفع، کرمان، صص. 9-1.
میرجلیلی، سیدحسین (1395) تبیین مفاهیم مقاومت، تاب­آوری و آسیب­پذیری اقتصادی، مجموعه مقالات اولین همایش اقتصاد مقاومتی، بررسی برنامه­ها و متون، تیرماه 1395، صص 39-19.
والش، فروما (1391) تقویت تاب­آوری خانواده (گذر از سختی­های زندگی)، مترجمان: محسن دهقانی، محبوبه خواجه رسولی، سمیه محمدی، مریم عباسی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانژه.
Suarez, M., Gomez-Baggethun, E., Benayas, J., Tilbury, D. (2016). Towards an urban resilience Index: a case study in 50 Spanish cities. Sustainability, 8(8), 774.
Gunderson, L ‚ (2010) ‚ Ecological and human community resilience in response to natural disasters. Ecology and Society 15(2): 18-29. Available from http://www.ecologyandsociety.org /vol15/iss2/art18.
León‚ J., March‚ A. (2014)‚ Urban morphology as a tool for supporting tsunami rapid resilience: A case study of Talcahuano, Chile‚ Habitat International‚ V 43, July 2014, Pp 262–250.
Pimm. S. L., (1984). The complexity and stability of ecosystems, Nature 307, 26, Pp.321-326.
Maguire, B. & P. C.Hagen, (2007). Disasters and communities: understanding social resilience, the Australian Journal of Emergency Management, Vol.22, Pp.16-20.
Holling, C. S., (2004). From complex regions to complex worlds, Ecology and Society9, 1, Pp.11. http//www.ecology and society.org/vol9/issl/artll/.
Folke, C., (2006). Resilience: the emergence of a perspective for social ecological systems analyses, Global Environmental Chenge 16, 3, Pp. 253-267.
Rose, A. (2004). Defining and Measuring Economic Resilience to Disasters. Disaster Prevention and Management, 13 (4), 307-314.