مدل‌سازی مکان‌‌‌یابی پارک‌های شهری با استفاده از مدل فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) در محیط GIS (مطالعه موردی: شهر بندر امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران

چکیده

چکیده
پارک‌های شهری به عنوان یکی از مهمترین فضاهای عمومی- خدماتی شهر نقش بسزایی در ارتقای شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی نواحی شهری دارند. این مقاله تحت عنوان مدل‌سازی مکان‌‌‌یابی پارک‌های شهری با استفاده از مدل فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) در محیط GIS (مطالعه موردی: شهر بندر امام خمینی (ره)) می باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی است. هدف اصلی پژوهش مکان یابی بهینه برای پارک های شهری بندرامام خمینی(ره)می باشد که جهت تجزیه وتحلیل شاخص ها از روش های تصمیم گیری چند معیارهGIS و فرایندتحلیل شبکه ای (ANP)استفاده شده است. در این پژوهش معیارها در چهار خوشه‌ مطلوبیت، آسایش، جمعیتی و همجواری تنظیم شدند که خوشه مطلوبیت با وزن 097/0 ، کمترین و خوشه جمعیت با ارزش (468/0) بالاترین خوشه را به خود اختصاص داده است همچنین در محیط ArcGIS، ابعاد زمین‌های بایر محدوده مورد مطالعه که می‌بایست برای پارک‌های آتی برنامه‌ریزی شوند در پنج طبقه‌ی نامناسب، ضعیف، متوسط، مناسب و بسیار مناسب تقسیم‌بندی و ارزش گذاری شدند. نتایج تحقیق نشان داده که بیشتر کاربری‌های مسکونی و آموزشی نسبت به پارک‌های محله‌ای در شهر بندر امام خمینی از سازگاری بیشتری برخوردارند که 38 درصد از پارک‌ها در رده‌ تناسب بالا، 43 درصد دارای تناسب متوسط و 19 درصد جزو تناسب پایین می‌باشد و بهترین مکان‌ها جهت مکانیابی توسعه پارک های شهری در بندر امام خمینی اراضی بایر جنوبی و شرقی شهر می‌باشد.
کلید واژه: پارک‌، مکانیابی،GIS ،ANP ، شهر بندر امام خمینی (ره)

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Modeling of locating urban parks using the model of Analytic Network Process (ANP) in GIS (Case Study: city of Bandar Imam)

نویسندگان [English]

  • sabei heydarmanesh 1
  • sadegh besharatifar 2
1 Department geography and urban planning, Islamic Azad University Mahshahr
2 Department geography and city planning mahshahr Islamic Azad University, mahshahr, Iran. l
چکیده [English]

Abstract
Urban parks as one of the most important public-service spaces of the city play a significant role in promoting the social, cultural, economic and environmental conditions of urban areas. This article aims at locating parks in Imam Khomeini port. This applied research is examined by descriptive-analytic method. In order to analyze the indices, GIS-multi-criteria decision making methods and Analytic Network Process (ANP) have been used. In this research, the criteria were adjusted in four clusters of desirability, comfort, demographic and neighborhood. The results showed that the desirability cluster with the weight of 0.097 and population cluster with the value of 0.468 are the clusters with lowest and highest values, respectively. Also, in the ArcGIS environment, the dimensions of the useless land of the studied areas that should be planned for future parks were categorized and ranked in five classes: inappropriate, weak, medium, appropriate and very appropriate. The results of the study showed that most residential and educational uses against to the local parks are more compatible in Imam Khomeini port. In addition, 38, 43 and 19 percent of the parks have high, medium and low suitability. The results also revealed that the best location for the development of the urban parks is southern and eastern useless land of the city.
Keywords: Park, locating, GIS, ANP, Imam Khomeini port.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Park
  • locating
  • GIS
  • ANP
  • Imam Khomeini port
اسماعیلی، اکبر. 1381، بررسی و تحلیل کاربری فضای سبز (پارک­های درون شهری) از دیدگاه برنامه­ریزی شهری (نمونه موردی مناطق 1و 8 شهرداری تبریز)، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما علی مسگری، دانشگاه تربیت مدرس.
 احمدی، عاطفه؛ موحد، علی؛ شجاعیان، علی. ارائه الگوی بهینه مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده از GIS و روش AHP (منطقه مورد مطالعه: منطقه 7 شهرداری اهواز)1390.
امیری، حمیدرضا. 1392، تلفیق روش ANP و TOPSIS فازی در محیط  GISبه منظور بررسی توزیع بهینه پارک‌های درون شهری (مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری بندرعباس)، پایان­نامه کارشناسی ارشد، گروه سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، استاد راهنما، علی نوحه گر، دانشگاه هرمزگان.
 الماس پور، فرهاد، 1380، کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و تحلیل شبکه در مکان­یابی داروخانه­ها، منطقه مورد مطالعه: منطقه 6 تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، راهنما، ابوالفضل مشکینی، دانشگاه تربیت مدرس.     
پرهیزکار، اکبر، 1386، الگوی مناسب مکان گزینی مراکز خدمات شهری با تحقیق در مدل­های GIS شهری، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما حسین شکوهی، دانشگاه مدرس.
پوراحمد، احمد، حبیبی، کیومرث، 1380، مکانیابی محل دفن زاید جامد شهری با استفاده از تلفیق منطق فازی و مدل تحلیل سلسله مراتبی در محیط  GISمجموعه مقالات کنفرانس محیط زیست و توسعه پایدار.
پورابراهیم، شراره. 1385. اهمیت فضای سبز در محیط زیست شهری، مجله سنبله، سال هفتم، شماره13.
 جمشیدزاده، ابراهیم. 1378. مدیریت خدمات شهری و موانع پیش رو، ماهنامه شوراها، شمار23.
 حسینیان، محمد، شهرام؛ آل‌شیخ، علی‌اصغر؛ شلیبی، میثم. مکان‌یابی بهینه کاربری اراضی شهری با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی(نمونه موردی: فضای سبز شهر یاسوج)، همایش ژئوماتیک 1386.
رحمانی، محمدجواد، 1382، بررسی روند تصمیم­گیری در مکان­یابی پارک­ها و فضای سبز عمومی و تاثیرات ایمنی آنها، مجله سبزینه شرق، سال سوم، شماره6.
سرور، رحیم، 1383، استفاده از روش ای.اچ.پی در مکانیابی جغرافیایی، مورد مطالعه: شهر میاندواب، مجله پژوهش­های جغرافیایی، شماره49.
شیری، اسماعیل، 1390، ارائه الگوی مکان­یابی بهینه فضای سبز شهری با استفاده از GIS مورد نمونه: پارک­های شهر زنجان، پایان نامه کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما، خلیل کلانتری، دانشگاه زنجان.
فاضل‌نیا، غریب؛ کیانی، اکبر؛ محمودیان، حشمت الله، 1390، مکان‌یابی و اولویت‌بندی پارک‌های شهری با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی TOPSIS و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعه موردی: شهر الشتر)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، زمستان 1390، شماره 78، صص 152-137.
 قربانی، رسول. 1386. تحلیل فضایی توزیع پارک‌های شهری تبریز و نارسائی‌های موجود در آن، طرح تحقیقاتی، دانشگاه تبریز.
قربانی، رسول، 1387، ارزیابی کمبود در مناطق شهری تبریز با استفاده از روش سرانه/پارک وروش بافرینگ، نشریه علمی-پژوهشی معماری و شهرسازی، سال هفدهم، شماره47.
 لقایی، حسنعلی، 1392، برنامه‌ریزی و طراحی فضای سبز شهری؛ فصلنامه علمی، آموزش فضای سبز، انتشارات سازمان پارک­ها و فضای سبز تهران.
محمدی، جواد. 1381. تحلیل پراکندگی فضایی و مکان­یابی فضای سبز شهری در منطقه دو شهرداری تبریز، پایان نامه کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما، زهره فنی، دانشگاه شهید بهشتی.
محمدی، مهدی؛ پرهیزگار، علی اکبر، 1388، تحلیل توزیع فضایی و مکان‌گزینی پارک‌های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعه موردی: منطقه 2 شهر زاهدان)، فصلنامه مدیریت شهری، بهار 1388، شماره 23.
Richard L.church2002 ,"Geographical Information systems and location science, computer & operations Research 2
Yang Marlon, (2003), "Suitability Analysis of Urban Green Space System Based on GIS", International Institute for GeoinformationScience and Earth Observation Enschede, pp100.
Manlum Y,2003.suitability Analysis of urxan green space system Based an GIS,MSC Thesis,ITC,the Netherlands p101.
chiesura A.2004.The The Role of urban park for the Sustainable city, landscape and
urban planning 4 locate land rob plan.p202.