نقش متغیرهای جغرافیایی در بحران های ژئوپلیتیکی ایران

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.

2 استادیار جغرافیای طبیعی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

3 دانشیار جغرافیای سیاسی و گردشگری، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.

4 استاد جغرافیای سیاسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

وضعیت جغرافیایی یک کشور چه از لحاظ موقعیت آن کشور بر روی کره زمین و چه از لحاظ فاصله آن کشور تا آب‌های آزاد و ارتباط آن با کشورهای مجاور، در تدوین استراتژی‌های کشور در شرایط عادی و البته بحرانی حائز اهمیت است. بحران پیشامدی است که به صورت ناگهانی و گاهی فزاینده رخ می‌دهد و به وضعیتی خطرناک و ناپایدار برای فرد، گروه یا جامعه می‌انجامد. بحران‌ها سرچشمه‌ها و انواع مختلف دارند اما بحران ژئوپلیتیکی عبارت است از منازعه و کشمکش کشورها و گروه‌های متشکل سیاسی‌- فضایی و بازیگران سیاسی بر سر کنترل و تصرف یک یا چند ارزش و عامل جغرافیایی. هدف اصلی این مقاله عبارت است از تحلیل و بررسی نقش متغیرهای جغرافیایی در بحران­های ژئوپلیتیکی ایران. سؤال اصلی مقاله این است که متغیرهای جغرافیایی به ویژه تغییرات آب و هوایی و خشک‌سالی چه نقشی بحران­های ژئوپلیتیکی ایران دارند؟ فرضیه­ای را که برای در صدد اثبات صدق و کذب آن هستیم این است که متغیرهای جغرافیایی به ویژه تغییرات آب و هوایی و خشک‌سالی ازآنجا که باعث نزاع بر سر منابع کمیاب می­شوند در بحران­های ژئوپلیتیکی ایران نقش دارند. روش این مقاله توصیفی تحلیلی است که در آن سعی خواهد شد با استفاده از مقالات علمی و پژوهشی و نیز سایر اسناد و مدارک مکتوب و دیجیتال به تحلیل موضوع پژوهش پرداخته شود. نتایج مقاله نشان می­دهد که بحران‌های ژئوپلیتیکی که بعضاً حاصل تلاش برای تسلط بیشتر بر منابع کمیاب جغرافیایی هستند اغلب به دلیل آن ‌که این منابع در بعضی مناطق دچار بحران طبیعی می‌شوند به وقوع می‌پیوندد و بنابراین بحرانی جغرافیایی به بحرانی ژئوپلیتیک تبدیل می­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Geographical Variables in Iran's Geopolitical Crisis

نویسندگان [English]

  • Gholamreza Ashouri 1
  • Davoud Hassan Abadi 2
  • heidar lotfi 3
  • Ezatollah Ezzati 4
1 PhD Student of Political Geography, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
2 Assistant Professor of Natural Geography, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran
3 Associate Professor, Department of Geography, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
4 Political Science Geography, Tehran Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The geographical position of a country in terms of its position on earth and in terms of its distance to the open waters and its relevance to neighboring countries is important in formulating country strategies under normal and, of course, critical conditions. It is an event crisis that occurs suddenly and sometimes incrementally and it leads to a dangerous and unstable situation for the individual, group or community.Crises have different origins and types But the geopolitical crisis is the conflict between states and political-spatial groups and political actors over the control and seizure of one or more geographical values and factors.The main purpose of this article is analysis of the role of geographical variables in geopolitical crises in Iran. The main question of the paper is that What role do geographical variables, especially climate change and drought, play in Iran's geopolitical crises?The hypothesis we are trying to prove is true and false Geographical variables, especially climate change and drought, are causing geopolitical crises in Iran because of scarce resources. The methodology of this paper is descriptive-analytical will try to analyze the research topic using scientific and research papers as well as other written and digital documents. The results of the paper show that Geopolitical crises, which are sometimes the result of efforts to dominate geographical scarce resources, are often due to natural disasters in some areas.It happens, and therefore, a geographical crisis becomes a geopolitical crisis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Crisis
  • Geopolitics
  • Iran
  • Geopolitical Crisis
اعظمی، هادی­(١٣٨٥)، وزن ژئوپلیتیکی و نظام قدرت منطقه‌ای (بررسی موردی: جنوب‌ غرب‌ آسیا)، فصلنامه ژئوپلیتـیک، سال دوم، شماره سوم و چهارم.
افتخاری، اصغر(1378)، بنیادهای فـرهنگی مـدیریت استراتژیک و مقوله‌ی ناامنی، فصلنامه‌ی مطالعات راهبردی، ش 3.
افتخاری، اصغر(1385)، کالبدشناسی تهدید، تـهران: دانشگاه امام حـسین(ع).
بـوزان، بـاری(1378)، مردم دولت‌ها‌ و هـراس‌، ترجمه علی عبدالله خانی، تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات راهبردی.
تهامی، سید مجتبی(1382)، امنیت ملّی‌، داکترین‌ سیاست‌های‌ دفاعی و امنیتی، تهران، دانـشگاه عـالی دفـاع ملّی، ج،1.
تهامی، سـید مجتبی(١٣٨٢)، امنیت‌ ملی‌، داکترین و سیاست‌های‌ دفاعی‌ و امنیتی‌، تهران، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری‌ اسلامی‌ ایران.
حافظ نیا، محمدرضا(1385)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: مؤسسه‌ی چاپ و انتشارات آستان‌ قدس‌ رضوی.
حافظ نیا، محمدرضا (١٣٧٩)، مـبانی مطالعات سیاسی‌ _اجتماعی‌، قم، سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور.
حافظ نیا، محمدرضا (١٣٨١‌)، جغرافیای سیاسی ایران، تهران‌، سـمت‌.
حافظ نیا، محمدرضا (١٣٨٥‌)، اصول‌ و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد، پاپلی.
حافظ نیا، محمدرضا‌ و احمدی‌ پور، زهرا و بدیعی، مرجان(١٣٧٨‌)، تحلیل‌ مبانی‌ جغرافیایی قدرت ملی‌ جمهوری‌ اسلامی ایران (پروژه تحقیقی‌)، فصل‌ اول، مبانی نظری، تـهران، دانـشگاه تربیت مدرس
حافظ نیا، محمدرضا(١٣٨٦)، قدرت و منافع ملی، تهران، نشر انتخاب.
حشمت زاده، محمدباقر(1379)­، ایران و نفت، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
دیوید‌، فرد‌. آر(1382)­، مدیریت استراتژیک، ترجمه پارسائیان/اعرابی، تهران: دفـتر پژوهش‌های فرهنگی.
روشندل، جلیل(١٣٧٤)، امنیت ملی و نظام‌ بین‌الملل، تهران، سمت.
رهنمودهای‌ اقتصادی‌ در کلام امام خمینی(1374)، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های‌ بازرگانی‌، تهران‌، ج 2.
سیف زاده، سید حسین(1380)­، اصول و روابط‌ بین‌الملل‌(الف و ب)، میزان، تهران 1380.
سیف زاده، سید حسین (١٣٧٨)، اصـول روابـط بین‌الملل‌ تهران. نشر: دادگستر، جلد ١.
شامبوگ، متیو­(1378)­، تهدیدهای فرامرزی، ترجمه مجتبی عطار زاده، فصلنامه مطالعات‌ راهبردی‌، ش 3.
طاهری‌ موسوی‌، معصومه(١٣٨٧‌) ‌، جغرافیا‌ و استراتژی ملی ایران‌، تهران‌، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
عباس شوازی، علی(١٣٨٧)، رابطه جغرافیا و امنیت با تأکید بر نقش‌ و کـار‌ ویژهـ‌ نـیروی انتظامی، فصلنامه دانش انتظامی، سـال نـهم‌، شـماره‌ چهارم‌.
عبد اله خانی، علی(1383)، نظریه‌های امنیت، انتشارات ابرار‌ معاصر‌ تـهران، ج،1.
عـزتی عزت‌الله‌(1380)، ژئوپلیتیک در‌ قرن‌ بیست‌ و یکم، تهران: سمت.
عزتی‌، عزت‌الله (1370)، اصول سـیاست خـارجی و روابط بین‌الملل، تهران، سمت.
عزتی‌، عزت‌الله (١٣٧١)، ژئوپلیتیک، تهران. سمت.
عزتی‌، عزت‌الله (١٣٧٧)، ژئوپلیتیک، تهران. انتشارات سمت.
عزتی‌، عزت‌الله (١٣٨٠)، ژئوپلیتیک در قرن بیست و یکم، تهران، سمت.
عزتی‌، عزت‌الله(١٣٨٣)، ژئواستراتژی، تهران. سمت.
عندلیب، علیرضا(1382)‌، تأثیر‌ تحولات آینده عراق بر تعاملات مرزی مناطق غرب ایران، تهران: فصلنامه‌ی جغرافیای نظامی‌ و امنیتی‌، سال اول پیش شماره 4.
قوام‌، عـبدالعلی(1383)، سـیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، تهران، سمت.
کاتم، ریچارد(1378)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین‌، تهران‌، انتشارات کویر.
کاظمی، علی‌اصغر(1369)، نقش قـدرت در جـامعه و روابـط بین‌الملل، تهران، نشر قومس.
کاظمی، علی‌اصغر(1373)، روابط بین‌الملل در تئوری و عمل، تهران‌، نشر‌ قومس.
کالینز، جان ام(1370)­‌، استراتژی بزرگ‌(اصول‌ و رویه‌ها)، ترجمه کـورش‌ بـایندر، وزارت امـور خـارجه‌، دفتر‌ مطالعات سیاسی و بین‌المللی تهران.
کالینز، جی. ام (1370)، استراتژی بزرگ (اصول و رویه‌ها)، ترجمه کورش بایندر، تهران، دفتر مـطالعات سـیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه‌.
کامران، حسن و ذکی، قربانعلی و جعفری‌، فرهاد(1384) ‌، اثرات سـاختار تـوپوگرافیک بر جغرافیای سیاسی ایران، فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، سال سوم، شماره ٦ و ٧.
کرباسی، عبدالرضا و قدیانی، نعیمه(1388)، گاز‌ طـبیعی‌ و خـودرو، نـشریه صنعت خودرو‌، شماره‌ ١٣٥.
کریمی پور، یدالله(1379)، مقدمه‌ای بر ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید)، کرج، انـتشارات جـهاد دانـشگاهی واحد دانشگاه تربیت معلم تهران.
کـمسیون امـنیت‌ ملی‌ آمریکا، استراتژی امنیت ملی آمریکا‌ در‌ قرن 21(1380)، ترجمه جلال دهمشگی و دیگران، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر‌.
مجتهدزاده، پیروز‌(1379)­، ایده‌های‌ ژئوپلیتیک و واقعیت ایرانی، تهران: نشر نی.
مجتهدزاده، پیروز(1385)، کشورها و مرزها در‌ منطقه‌ ژئوپلیتیک خلیج فارس، ترجمه حـمید رضـا مـلک محمدی نوری، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
مختاری هشی، حسین و نصرتی، حمیدرضا(1389)، امـنیت انـرژی و موقعیت ژئوانرژی ایران، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال‌ ششم، شماره‌ دوم.
مظفری، هانیه و رئیس السادات، سید حمید رضـا(1388)، تأثیر عـوامل فیزیکی (باد و دما) بر ژئوپلیتیک‌ منطقه خلیج فارس، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شـماره سـوم.
معین، محمد(1382)­، فرهنگ‌ فارسی‌ معین، نشر‌ سی‌ گـل‌، تـهران، ج،1
ملکوتیان‌، مصطفی‌(1383)، مقدمه‌ای بر جغرافیای سیاسی و اهمیت استراتژیک ایران، مجله دانشکده حقوق و علوم سـیاسی دانـشگاه تـهران، شماره ‌‌٦٣‌.
مورگنتا، هانس(1384)، سیاست میان ملت‌ها، ترجمه حمیرا مشیر زاده، تهران، دفتر‌ مطالعات‌ سیاسی‌ و بین‌المللی.
مینایی‌، مهدی(1381)­، مقدمه‌ای بـر جـغرافیای سیاسی ایران، تهران: ‌دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
مـیر حیدر، دره (1357)، اصـول و مـبانی جـغرافیای سیاسی، تهران، امیر کبیر‌.
مـیر حیدر، دره (1357)، مبانی‌ جغرافیای سیاسی، تهران، سمت.
میر حیدر، دره‌ (1367)­، جغرافیای سیاسی طرح‌های تفکیک تردد در خلیج فـارس و تـنگه هـرمز، فصلنامه سیاست خارجی، شماره ٤.
مـیر حیدر، دره (1381)­، مبانی جغرافیای سیاسی، تهران، سمت.
مینایی، مهدی(1381)، مقدمه‌ای بر جغرافیای سیاسی ایران، تهران، دفـتر مـطالعات سیاسی و بین‌المللی‌ وزارت امور خارجه.
نبوی، سید عباس(1379)، فلسفه قدرت، تهران، انتشارات سمت.
نوروزی نژاد، محمد­(1383)، فرهنگ‌ استراتژی‌، تهران: ‌انتشارات‌ سنا‌.
هـاگت، پیتر(1376)، جـغرافیای ترکیبی نو، شاپور گودرزی‌نژاد‌، تهران، سمت، ج 2.