تحلیلی بر مکان یابی شهرک های صنعتی شهرستان بستان آباد با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استاد گروه پژوهشی جغرافیا ، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانشیار گروه پژوهشی جغرافیا ، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 کارشناسی ارشد برنامه ریزی آمایش سرزمین ، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

هدف اصلی این پژوهش،تحلیلی بر مکان یابی شهرک های صنعتی شهرستان بستان آباد با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره می باشد.روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و برای جمع آوری داده ها و اطلاعات از مطالعات اسنادی، کتابخانه ای، پرسش نامه و سازمان های ذیربط استفاده شده است، به این منظور بعد از انتخاب معیارها و طبقه بندی آنها در چهار گروه، سوالات و پرسشنامه تدوین گردید،در مرحله بعد با نظرخواهی از20نفر از کارشناسان پرسش نامه ها جمع آوری و مورد استفاده قرار گرفته است. برای تلفیق معیارها و زیرمعیارها به منظور شناسایی و تعیین وزن آنها از مدلAHP در محیط نرم افزارExpert choice استفاده گردیده است، بعد با اعمال وزن ها به پهنه بندی اراضی شهرستان بستان آباد اقدام گردیده است، در ادامه با استفاده از مدلELECTRE پهنه های کاملاً مناسب بالای پنجاه هکتار با توجه به 16معیار مهم دخیل در مکان یابی بهینه شهرک های صنعتی، مورد ارزیابی و رتبه بندی قرار گرفته و مناسب ترین مکان ها در راستای ارزیابی مکان فعلی شهرک های صنعتی و مکان یابی مناسب آنها در شهرستان بستان آباد مورد شناسایی قرار گرفته است. با توجه به نتایجی که از پر کردن پرسش نامه توسط کارشناسان بدست آمد، بیشترین ارزش به معیارهای ژئومورفولوژی- زمین شناسی اختصاص یافته است.همچنین نتایج مقایسه پهنه های انتخاب شده با شهرک های صنعتی اجرا شده در شهرستان بستان آباد نشان دهنده این است که مکان یابی هیچ کدام از شهرک های صنعتی در شهرستان مورد مطالعه بر اساس اصول و ضوابط مکان یابی نبوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Locating Industrial Towns in Bostanabad City Using Multi-Criteria Decision-Making Methods

نویسندگان [English]

  • Fariba Karami 1
  • Abolfazel Ghanbari 2
  • Masoumeh Alirezaei 3
1 Professor, Department of Geography, Tabriz University, Tabriz, Iran
2 Associate Professor of Geography Research Department, Tabriz University, Tabriz, Iran
3 Master of Land Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The main purpose of this research is to analyze the location of industrial towns in Bostanabad city using multi-criteria decision-making methods. The research method is descriptive-analytic and to collect data and information from documentary studies, library, questionnaire And related organizations. For this purpose, after selecting the criteria and categorizing them in four groups, questions and questionnaires were prepared. In the next stage, with a survey of 20 experts and experts, questionnaires were collected and used. has taken. In order to identify the criteria and sub-criteria in order to identify and determine their weight, the AHP model was used in the Expert selection software. Then, applying the weights of the AHP model in the GIS environment, we applied the land zoning of Bostanabad province, using the model ELECTRE The most suitable areas of fifty hectares have been evaluated and ranked according to the 16 important criteria involved in the optimal location of industrial settlements, and the most suitable places to assess the current location of industrial settlements and their proper location in the city Bostanabad has been identified. According to the results obtained by the experts for filling the questionnaire, the highest value is assigned to the geomorphological-geological criteria. Also, the results of the comparison of the selected zones indicate that the location of any industrial city in the studied city Not based on principles and rules of location.

کلیدواژه‌ها [English]

  • location
  • industrial towns
  • Multi-criteria decision-making methods
  • Geographical information system
  • Bostanabad city
اداره کل هواشناسی استان آذربایجان شرقی، 1395.
پورمحمدی ، محمد رضا (1392). برنامه ریزی کاربری اراضی، سمت، تهران ، چاپ نهم.
حاجبی، شاهو ؛ سلیمانی ، غلامرضا ؛ رحیم پور، محمد (1395).مکان یابی شهرک های صنعتی با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره (مطالعه موردی : شهرک صنعتی شهرستان دیواندره در استان کردستان )، فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج ، سال دهم ، شماره 34 ، زمستان ، صص73-64 .
  حسین زاده دلیر، کریم ؛ صفری ، فاطمه (1391). تأثیر برنامه ریزی هوشمند بر انتظام فضایی شهر، مجله جغرافیا و توسعه شهری، شماره اول.
دفتر برنامه ریزی عمرانی وزارت کشور، مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری(1381). معیارها و ضوابط ساماندهی صنایع و خدمات شهری ، جلد اول مهندسان مشاور فرنهاد.
رحیمی ،آرش ؛ برنا،رضا (1395). کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در مکان یابی صنایع سنگین با استفاده از تکنیک  GIS(مطالعه موردی : بنادر امام خمینی و ماهشهر)، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای(جغرافیا)، سال ششم ، شمارۀ پیاپی 24 ، زمستان،صص128-115
رئیسی، مرضیه؛ سقانیان ،علیرضا (1389).مکان یابی صنایع با استفاده از معیارهای جغر افیایی(مطالعة موردی:  شعاع پنجاه کیلومتری شرق  اصفهان) ، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی ، شمارة 99، صص 134-115.
زلفی ،علی (1390). امکان سنجی تأثیرات اصول توسعه پایدار شهری در توسعه بهینه مناطق شهری با استفاده از روش های ارزیابی چند معیاره وGIS  ( بخش مرکزی منطقه آزاد ارس)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان.
زهره وندیان،کریم ؛ ابراهیمی ، فرشته (1392). ارائۀ مدل پیشنهادی برای مکان گزینی اماکن ورزشی با استفاده از تلفیق سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS)) و روش های تصمیم گیری چندمعیاره (MCDM) ، مجله مطالعات مدیریت ورزشی، شماره 21، صص 126- 111.
سالاری ،مسعود ؛ شریعت، سید محمود ؛ رحیمی ،راضیه ؛ دشتی ، سولماز (1397). ارزیابی توان سرزمین به منظور استقرار کاربری شهرک صنعتی با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره و AHP(مطالعه موردی: جزیره قشم )، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای(جغرافیا)، سال هشتم ، شمارۀ 3،تابستان ،صص315-303
 سازمان مدیریت و برنامه ریزی استانداری آذربایجان شرقی، سالنامه آماری استان ، سال1385 و1390 .
سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان شرقی، گروه مطالعات اقتصادی ، سال1385 ،1390، 1395
سازمان صنعت و معدن و تجارت استان آذر بایجان شرقی ، بخش آمار، 1395.
شاد،روزبه؛عبادی،حمید؛مسگری، محمدسعدی؛ وفائی نژاد، علیرضا (1388).طراحی و اجرای  GIS کاربردی جهت مکان یابی شهرک های صنعتی با استفاده از مدل های فازی، وزن های نشانگر و ژنتیک ، نشریه دانشکده فنی، شماره 4، صص430- 417.
شریفی پور ، رزیتا ؛ احمدیان،رضا؛دانه کار، افشین ( 1389).تعیین و اولویت بندی معیارهای مکان یابی شهر جدید پارس با استفاده از ارزیابی چند معیاره مکانی و کاربرد تحلیل سلسله مراتبی ، آمایش سرزمین ، سال دوم ، شماره دوم ، بهار و تابستان، صص65-51.
  شریفی ، پرویز (1381).شش دوره صنعتی شدن ایران در قرون نوزدهم و بیستم ، دنیای اقتصاد،ش 2708.
قره نژاد،حسن (1378).مقدمه ای بر جغرافیای صنعتی ایران – اصفهان،نشر جهاد دانشگاهی ،دانشگاه اصفهان.
قدسی پور، حسن(1387). فرایند تحلیل سلسله مراتبی،چاپ پنجم ،تهرن،انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر.
کدیور،علی اصغر؛ داوریار ، محمدعلی ؛ وفایی ، مهدی (1396) . شناسایی و امکان سنجی پهنه های مناسب برای ایجاد مراکز اقامتی گردشگری با استفاده از مدلAHP و GIS(مطالعه موردی : دهستان گلمکان شهرستان چناران) ، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای(جغرافیا)، سال هفتم، شمارۀ 2، بهار، صص132-111
کاپلینسکی، رافائل؛ کوپر، چارلز (1372). تکنولوژی و توسعه در سومین انقلاب صنعتی، ترجمة جمشید زنگنه ، تهران ، وزارت امور خارجه.
عزت پناه ، بختیار؛ بختیاری ، لیلی (1395). ارزیابی مکان گزینی شهرک های صنعتی از بعد سرمایه گذاری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی(مطالعه موردی: منطقه کاشان)، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال هفتم، شماره 27، زمستان ، صص 126-111
عبدلی،گیلدا؛ عباسی نژاد،حسین (1386). تجمع های صنعتی در توسعه صنعتی و منطقه ای ، مجله تحقیقات  جغرافیایی، شماره 8 ، صص 59-86.
مرکز آمار ایران ، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن  سال  1390.
مخدوم ، مجید (1390). شالوده آمایش سرزمین ، انتشارات دانشگاه تهران ،چاپ سیز دهم .
منوری، سید مسعود؛ طبیبیان ، سحر (1385) ؛تعیین عوامل زیست محیطی در مکان یابی شهرهای جدید در ایران ، علوم و تکنولوژی محیط زیست ، دوره هشتم، شماره ٣، صص 9-1.
مطیعی لنگرودی ، سید حسن (1380). اثرات اقتصادی اجتماعی شهرک های صنعتی در نواحی روستایی       (مطالعه موردی : شهرک صنعتی مشهد)،فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 16، شماره61، اصفهان،صص 38-21
  نتایج تفصیلی سرشماری های شهرستان های استان آذربایجان شرقی سال1390.
نصراللهی، زهرا؛صالحی قهفرخی ، فخرالسادات (1391).عوامل مؤثر بر مکان یابی شهرک های صنعتی با توجه به شاخص های توسعه پایدار و اولویت بندی آنها با استفاده از اعداد فازی مثلثی (مطالعه موردی: اراک)،  فصلنامه پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی،سال دوم، شماره 7 ،تابستان، صص123– 93.
وفائیان ، محمود (1374). مکانیک خاک ، انتشارات دانشگاه یزد.
وب سایت  شرکت شهرک های صنعتی ایران . www. Isipo.ir.
وزارت مسکن و شهرسازی (1373). طرح کالبدی ملی ، مطالعات صنعتی و فضا.   
Aliani H, Babaie Kafaki S, Saffari A, Monavari S.M. (2017). Land capability assessment to determine suitable tourism area using analytical network process (ANP). RS & GIS for Natural Resources 7(4),pp: 1-17
     Dey, P.K., & Ramcharan, E.K.,(2000). Analytic Hierarchy Process. Helps Select Site for limestone Quarry Expansion in Barbados",. Journal of Environmental Management: 88, pp:1384-1395
Fataei, E. Aalipour erdi, M. Farhadi, H. Mohammadian,M.(2015):Industrial State Site Selection Using MCDM Method and GIS in Germi, Ardabil, Iran.  Journal   of Industrial and Intelligent Information Vol. 3, No. 4, pp:324-329.
James,A.Lagro.Jr.(2008).Site Analysis A Contextual Approach to Sustainable Land Planning and Site Design.JohnWilley & Sons, Inc.Second edition . Hoboken , New Jersey. 371
Glasson, J.(1975). An Introduction to Regional Planning; Hutchinson, London.
Hyter.(2002).Dynamics of Industrial Location;http://www.sfu.ca/~hayter/ flespec .htm
Kapur, A.and Graedel,T.E.(2004).Industrial ecology. Encyclopedia of Energy,Vol. 3.
Khaliji,M.A.and Z.S.S Zarabadi. (2015).Assessment of Industrial Site Selection with Emphasis on MCDM models (case study: Tabriz province). Gazi Univertesi Gazi Egitim Fakultesi Dergisi,4, pp:1-10.
Malczewski,J.(1991).Spatial multicriteriadecision analysis,In:J.Ctill(Ed), Multiria decision making and Analysis:a geographic information scinces approach , Brook fild , VT : Ash gate publishing, pp:1-8.
Ruiz,M.C.E. Romero, M.A. Perez, andJ. Fernandez. (2011) . Development and Application ofaMulti-Criteria Spatial Decision Support System Planning Sustainable Industrial area in Northern Spain, Automation in Construction, 22, PP: 320-333.
Ruiz Puente,C.Diego,M.Ortiz,J.Hernando,M.Hernaez,P.(2007).The Development
of a New Methodology Based on GIS and Fuzzy Logic to Locate Sustainable Industrial Areas. 10th AGILE International Conference on Geographic Information Science. Aalborg University. Denmark.
Rikalovic,A. Cosic,I. Lazarevic,D.(2014). GIS Based Multi-Criteria Analysis for Industrial Site Selection, Procedia Engineering 69 pp: 1054 – 1063.
Ramanathan,R.(2001).A note on the use of the analytic hierarchy process for environmental impact assessment, Journal of Environmental Management ,63, 27–35, doi:10.1006/jema. 2001 . 0455 .
Solnes,J.(2003).EnvironmentalQualityIndexingOfLargeIndustrial Development Alternative Using AHP.Environmental Impact Assessment Review, 23, PP:283-303.
Saaty,T.L.(1980).The Analytic Hierarchy Process. New York,NY: Mc Graw-Hill.
Ulengin,F,Kabak,O,Onsel,S, Aktas, E. & Parker,B.R.(2011). The competitiveness of nations and implications for human development. Socio-Economic Planning Sciences, 45(1), pp:16–27
Watts, H. D.(1987). the Geography of Industrial Change, Essex Longman.
www.ostan-as.gov.ir .