ارزیابی اثرات اجتماعی ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی در شهرک‌های صنعتی بر نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: شهرک‌های صنعتی شهرستان گرگان)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

2 عضو هیئت علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهر ری، تهران، ایران

4 عضو هیئت علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

استقرار شهرک‌های صنعتی در روستاها به عنوان روشی برای رسیدن به اهداف توسعه، مورد توجه برنامه‌ریزان قرار گرفته است. بر این اساس صنعتی شدن می‌تواند نقش به سزایی در توسعه روستایی از طریق افزایش تولیدات روستایی، بهره‌وری، ایجاد فرصت‌های شغلی، تأمین نیازهای اساسی و ایجاد پیوند با دیگر بخش‌های اقتصادی ایفا نماید. از این رو تحقیق حاضر به دنبال پاسخ این سوال است که ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی در شهرک‌های صنعتی شهرستان گرگان چقدر توانسته بر بهبود شاخص‌های اجتماعی نواحی روستایی تأثیرگذار باشد. بر این اساس، 100 نفر از سرپرستان خانوار از 20 روستا به عنوان حجم نمونه انتخاب و به صورت تصادفی نمونه‌گیری شدند. ابزار سنجش در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته‌ای بود که روایی آن بر اساس نظرات تخصصی اساتید و پایایی آن با محاسبۀ ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. نتایج نشان داد، ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی در شهرک‌های صنعتی بر مؤلفه‌های اجتماعی نواحی روستایی در حد زیادی مورد ارزیابی قرار گرفته است و همچنین عامل افزایش مهاجرت از شهر به روستا با ضریب همبستگی 319/0 در سطح 99 درصد اطمینان با ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی در منطقه مورد مطالعه رابطة معنی‌داری داشته است. به بیان دیگر، ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی در مناطق روستایی با زمینه‌سازی فرصت‌های شغلی، موجب افزایش مهاجرت از شهر به روستاها گردیده است. بر اساس ضریب تعیین تعدیل شده، 3/9 درصد از تأثیرپذیری ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی مربوط به افزایش مهاجرت از شهر به روستا می‌باشد و بر اساس آن تبیین می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of social impacts of the creation and expansion of conversion and complementary industries in industrial towns on rural areas (case study: Industrial towns of Gorgan)

نویسندگان [English]

  • nasrin mokhayeri 1
  • Shohreh Taj 2
  • Alireza Estelaji 3
  • SeyedHasan MotieLangrodi 4
1 Ph.D. Student, Geography and Rural Planning, islamicazad university central tehran branch, Tehran, Iran
2 faculty member, Geography and Rural Planning, and Rural Planning, islamicazad university central tehran, Tehran, Iran
3 - faculty member, Geography and Rural Planning, Islamic azad universityYadegar-e-Emam branch, Shahre Rey, Tehran, Iran
4 faculty member, Geography and Rural Planning, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Establishment of industrial settlements in villages has been considered by planners as a way to achieve development goals. Accordingly, industrialization can play an important role in rural development by increasing rural productivity, productivity, creating job opportunities, meeting basic needs and connecting with other sectors of the economy. Therefore, the present research seeks to answer the question that the creation and expansion of conversion and complementary industries in industrial towns of Gorgan has been able to improve the social indicators of rural areas. Accordingly, 100 household caregivers from 20 villages were selected as sample size and randomly selected. The instrument of measurement in this research was a researcher-made questionnaire whose validity was based on the experts' opinions and its reliability was calculated by calculating the Cronbach's alpha coefficient. As the results showed, the creation and expansion of conversion industries in industrial cities has been largely evaluated on the social components of rural areas so, factor of increasing the migration from city to village with a correlation coefficient of 0.319 at 99% confidence level with the creation and expansion of conversion industries in the study area has a significant relationship. the creation and expansion of conversion industries in rural areas by providing job opportunities has increased the migration from the city to the villages. In other words, according to the adjusted coefficient of determination, 9.3 percent of the impact of the creation and expansion of conversion industries is on the increase of migration from city to village and is explained accordingly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Industrial Town
  • Village
  • Employment
  • Immigration
احمدی کلان. محمدرسول، درویشی. محمدرضا، و شیربیگی. حسن. ۱۳۹۴. بررسی اثرات شهرک­های صنعتی بر کیفیت زندگی ساکنان روستایی مطالعه موردی: شهرستان سرابله. دومین کنفرانس بین­المللی پژوهش­های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری: کوالالامپور-مالزی.
ازکیا.مصطفی،غفاری .غلامرضا،1383.توسعه روستایی با تاکید بر جامعه روستایی ایران ،تهران ،نشر نی.
افتخاری. عبدالرضا، و طاهرخانی. مهدی. 1381. استقرار صنعت در روستا و نقش آن در رفاه مناطق روستایی. فصلنامه مدرس، 6 (2): 23-1.
افراخته. حسن، و قاسمی سیانی. محمد. 1393. نقش نواحی صنعتی در توسعه روستایی (مطالعه موردی: ناحیه صنعتی کوهپایه در شهرستان اصفهان). مجله مسکن و محیط روستا، 23 (148): 98-79.
باباخانی، رحمان. 1381. نقش نواحی صنعتی در اشتغال و کاهش و مهاجرت­های روستایی (مطالعه موردی: ناحیه صنعتی لاسجرد). مجله پژوهش­های جغرافیایی، 43: 56-43.
باقریان جلودار، مصطفی؛ قربان پور لندی، زهرا؛ جوادی نیا، علی. 1395. بررسی اثرات اقتصادی اجتماعی شهرک های صنعتی در توسعه مناطق روستایی نمونه موردی شهرک های صنعتی شهرستان سوادکوه، دو فصلنامه مشارکت و توسعه اجتماعی، دوره 2، شماره 3، پاییز و زمستان.
برقی. حمید، تازیکی. رقیه، و طوسی. رمضان. 1393. اثرات اقتصادی شهرک­های صنعتی بر توسعه نواحی روستایی همجوار مورد: شهرک صنعتی آق قلا. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 3 (4): 144-129.
بوذرجمهری. خدیجه، شایان. حمید، و بهرامی. کیوان. 1394. بررسی اثرات اجتماعی و زیست محیطی شهرک­های صنعتی بر نواحی روستایی مطالعه موردی:‌ شهرک صنعتی چناران. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 5 (20): 96-81.
پاپلی یزدی. محمدحسین، ابراهیمی. محمد امیر. 1392. نظریه­های توسعه روستایی. انتشارات سمت: تهران.
 جمعه­پور، محمود. 1384. مقدمه­ای بر برنامه­ریزی روستایی، دیدگاه­ها و روش­ها. انتشارات سمت: تهران.
حمزه­ئی. مجید، شایان. حمید، و بوزرجمهری. خدیجه. 1393. ارزیابی اثرات اجتماعی شهرک­های صنعتی بر نواحی روستایی مورد: شهرک صنعتی خیام نیشابور. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 3 (3): 163-149.
خزائی قوژدی، علی. 1376. صنایع روستایی، تحولات و توسعه. فصلنامه روستا و توسعه، 2 و 3: 118-101.
رحیم­نیا، فریبرز. 1371. نقش صنایع روستایی در رشد و توسعه کشور. وزارت جهاد سازندگی، اداره طرح و برنامه صنایع روستایی: تهران.
سرورامینی. شبنم، اسدی. علی، و کلانتری. خلیل. 1389. بررسی اثرات شهرک صنعتی اشتهارد بر توسعه روستاهای همجوار. فصلنامه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 24 (2): 238-227.
شاهی. مهدی، مستی. رباب، و خاجوی. وحید. ۱۳۹۵. نقش شهرک­های صنعتی در توسعه اقتصادی واجتماعی روستاهای پیرامون (مطالعه موردی:روستاهای پیرامون شهرک صنعتی 2 اردبیل). دومین کنگره بین­المللی زمین، فضا و انرژی­های پاک با محوریت مدیریت منابع طبیعی، کشاورزی و توسعه پایدار: تهران.
 شایان. حمیدرضا، و شاهی اردبیلی. حکمت. 1386. نقش صنایع روستایی در توزیع بهینه درآمد: مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان مشهد. فصلنامه روستا و توسعه، 10 (2): 206-191.
شریف­النسبی، مرتضی. 1375. جایگاه صنعت برنامه­ریزی رشد و توسعه مناطق روستایی کشور. مرکز تحقیقات و بررسی مسایل روستایی: تهران.
 صحرائیان، سیدمهدی. 1380. اقتصاد ایران، ساماندهی صنایع کوچک، طرحی در بازسازی اقتصاد ایران. انتشارات معارف: تهران.
طاهرخانی، مهدی. 1379. صنعتی شدن روستا سنگ بنای استراتژی آینده روستایی. وزارت جهاد کشاورزی، معاونت عمران و صنایع روستایی.
 عبداللهی. عبدالله، ولائی. محمد، و انوری. آرزو. 1392. ارزیابی اثرات سرمایه اجتماعی در کاهش فقر روستایی مورد: روستای قپچاق، شهرستان میاندوآب. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 2 (4): 152-133.
قدیری معصوم. مجتبی، و عزمی. آئیژ. 1389. تحلیل اشتغال روستایی و بررسی عوامل مؤثر در آن. مجله چشم­انداز جغرافیایی، 4 (10): 120-101.
غلامی، محمد. 1390. اثرات و پیامدهای استقرار شهرک­های صنعتی لامرد در توسعه مناطق روستایی. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 1 (2): 62-51.
 قدیری معصوم. مجتبی، و قراگوزلو. هادی. 1391. نقش نواحی صنعتی در توسعه اقتصادی و اجتماعی سکونتگاه­های روستایی (مطالعه موردی ناحیه صنعتی خورآباد، استان قم). فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 1 (2): 14-1.
مشیری. سیدرحیم، و آذرباد. نسرین. 1386. پیامدهای استقرار نواحی صنعتی در مناطق روستایی: مطالعه موردی روستای کمرد در دهستان سیاهرود، شهرستان تهران. فصلنامه روستا و توسعه، 10 (3): 194-181.
مطیعی لنگروی،‌ سیدحسن. 1380. اثرات اقتصادی- اجتماعی شهرک­های صنعتی در نواحی روستائی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی مشهد). فصلنامه تحقیقات جغرافیائی، 16 (2): 38-21.
مطیعی لنگرودی. سیدحسن، طورانی. علی، و سلیمانگلی. رضا. 1390. ارزیابی پیامدهای فضایی استقرار شهرک­های صنعتی در نواحی روستایی (بخش مرکزی شهرستان مینودشت). مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 3(9): 58-37.
 مطیعی لنگرودی. سیدحسن، و نجفی کانی. علی اکبر. 1385. بررسی و ارزیابی اثرات شهرک­ها و نواحی صنعتی در توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق روستائی نمونه موردی: شهرستان بابل. مجله پژوهش­های جغرافیایی، 58: 165-147.
میرزاعلی. محمد، و عسگری. ابوالفضل. ۱۳۹۴. بررسی اثرات شهرک­های صنعتی بر نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی فراهان). دومین کنفرانس بین­المللی علوم جغرافیایی: شیراز.
Das, L., Annan, J.D., Hargreaves, J.C., and Emori, S. 2011. Centennial Scale Warming Over Japan: Are the Rural Stations Really Rural?. Atmos. Sci. Let., 12: 362–367.
Misra, R.P. 1985. Rural Industrialization in Third World Countries, Sterling Publishers, New Delhi.
Http://Www.Rural.Org/Publications/Reports.Html.
Parikh, A. 1996. Impact Of Rural Industrialization On Village Life: A Social Accounting Matrix Approach. Economic Development And Cultural Change, 44 (2): 351-377.
Prabha, M., Kumar, B., Goyal, S.K., Goyal, R.K., and Singh, S.R. 2015. Idian Agriculture and Rural Development Under Five Year Plans: An Appraisal. Agriways, 3(1): 41-47. 
Rinku, D., and Ashim, K.D. 2011. Industrial Clusters: An Approach For Rural Development In North East India. International Journal Of Trade, Economics And Finance, 2 (2): 161-165.
Rizwanul, I. 1994. Rural Industrialization: An Engine of Prosperity in Postform Rural China. World Development, 22 (11): 1643-1662.
Watanabe, K., Yachi, C., Nishibe, M., Michigami, S., Saito, Y., Eda, N., Yamazaki, N., and Hirai, T. 2009. Measurements of Atmospheric Hydroperoxides Over a Rural Site in Central Japan During Summers Using a Helicopter. Atmospheric Environment, 146:174-182.