ارزیابی و رتبه‌بندی شاخص‌های تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان ایذه-بخش دهدز)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

3 دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه پیام نور

4 دانشیار گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

چکیده

تاب‌آوری و کاهش خطرپذیری بلایا باید بخشی از طراحی سکونتگاه‌های روستایی و استراتژی‌های دستیابی به توسعه پایدار باشد. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی و رتبه‌بندی شاخص‌های تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی بخش دهدز شهرستان ایذه می‌باشد. روش مطالعه توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری مورد پژوهش شامل کلیه سرپرستان خانوار نقاط روستایی بالای 20 خانوار بخش دهدز به تعداد 3003 نفرمی باشند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران به تعداد 341 نفر به شیوه تصادفی در دسترس انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه دارای 60 سوال در چهار متغیر تاب‌آوری محیطی - طبیعی، تاب‌آوری اقتصادی -اجتماعی و تاب‌آوری نهادی - مدیریتی، تاب‌آوری کالبدی – فضایی می‌باشد که روایی آن صوری به تائید اساتید مربوطه رسیده و پایایی آن نیز بر اساس آلفای کرونباخ به میزان 86/0 مورد تائید واقع شده است. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آزمونهای تی تست، پیرسون و فریدمن با نرم‌افزار SPSS22 استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشانگر آن است که شاخص محیطی-طبیعی، شاخص کالبدی-فضایی، شاخص نهادی-مدیریتی و شاخص اقتصادی-اجتماعی در وضعیت مطلوبی قرار داشته‌اند. در این میان وضعیت شاخص محیطی-طبیعی با توجه به میانگین بیشتر در وضعیت بهتر و شاخص نهادی-مدیریتی با میانگین کمتر در وضعیت کمتر مطلوب قرار دارد. بر این مبنا می‌توان بیان داشت که شاخص محیطی-طبیعی و شرایط محیط پیرامون با توجه به تجربه به دست آمده توسط روستائیان توانسته است نقش اساسی را در تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی ایفا کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

47Evaluation and ranking of resilience indicators of rural settlements (Case study: Izeh city-Dehdez district)

نویسندگان [English]

  • Hojat allah Khosravi Mal Amiri 1
  • Hossein Solimani 2
  • Ramin ghafari 3
1 PhD Student in Geography and Rural Planning, Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 Assistant Professor, Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
3 Associate Professor, Department of Geography, Payame Noor University
چکیده [English]

Disaster resilience and mitigation should be part of rural settlement design and sustainable development strategies.The purpose of this study is to evaluate and rank the resilience indicators of rural settlements in Dehdez district of Izeh city.The study method is descriptive-analytical.The statistical population of the study includes all heads of households in rural areas of more than 20 households in Dehdez district of 3003 people.The sample size was selected based on Cochran's formula to 341 randomly available people. The research tool is a questionnaire with 60 questions in four variables of environmental-natural resilience, economic-social resilience and institutional-managerial resilience, physical-spatial resilience.Its formal validity has been confirmed by the relevant professors and its reliability has been confirmed based on Cronbach's alpha at the rate of 0.86.T-test, Pearson and Friedman tests with SPSS22 software were used to analyze the data.The results show that the environmental-natural index, physical-spatial index, institutional-managerial index and socio-economic index are in good condition.Among these, the status of the environmental-natural index is in a better condition due to the higher average and the institutional-managerial index is in a less favorable condition with a lower average.Based on this, it can be said that the environmental-natural index and the surrounding environmental conditions, according to the experience gained by the villagers, have been able to play a key role in the resilience of rural settlements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resilience
  • Rural Settlements
  • Dehdez District
امیری، مجتبی؛ اسدی، محمودرضا و راغب، فاطمه (1390). بررسی وضعیت فرسودگی شغلی در میان کارکنان بانک و ارائه راه‌کارهای بهبود وضعیت آن. مدیریت بازرگانی. 3(7)، صص56-37.
امینی، فهیمه؛ فرح بخش، کیومرث و نیکوزاده کردمیرزا، عزت الله (1391). بررسی مقایسه‌ای بین رضایت از زندگی، تاب‌آوری و فرسودگی شغلی پرستاران بخش‌های ویژه و سایر بخش‌ها. فصلنامه مدیریت پرستاری، 1(1)، صص 17-9.
برقی، حمید؛ و همکاران(۱۳۹۶). سنجش تاب‌آوری محیطی روستاهای در معرض خطر زلزله مطالعه موردی: دهستان معجزات در شهرستان زنجان)، پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، سال ششم، شماره 17، صص 97-81.
پوراحمد, احمد؛ کیومرث ملکی؛ علی فتحی و بهناز پورخداداد (۱۳۹۵). پدافند غیرعامل و نگرشی بر تاب‌آوری جوامع شهری در مواجهه با بحرآن‌ها و مخاطرات محیطی، کنفرانس پدافند غیرعامل و توسعه پایدار، تهران، وزارت کشور.
تقیلو، علی اکبر و فرشاد رحمانی ( ۱۳۹۷). ارزیابی تاب‌آوری اقتصاد روستایی مطالعه موردی: دهستان چشمه سرا (شهرستان شوط)، دومین کنفرانس ملی پژوهشهای نوین در مهندسی کشاورزی، محیط زیست و منابع طبیعی، کرج، دانشگاه جامع علمی کاربردی سازمان همیاری شهرداری‌ها.
توانا، مصطفی و مینا صوفی نیستانی (۱۳۹۵). ارزیابی میزان تاب‌آوری در بافت فرسوده شهری نمونه مورد مطالعه: محله سیروس تهران، اولین همایش سراسری مباحث کلیدی در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی ایران، گرگان، گروه آموزش و پژوهش شرکت مهندسی باروگستر پارس، دانشگاه فرهنگیان استان گلستان.
رفیعیان، مجتبی؛ رضایی، محمدرضا؛ عسگری، علی؛ پرهیزکار، اکبر؛ شایان، سیاوش (1390). تبیین مفهومی تاب‌آوری و شاخص سازی آن در مدیریت، سوانح اجتماع محور، برنامه‌ریزی و آمایش فضامدرس علوم انسانی، 15(4)، صص 19-41.
زارعی، بتول و حسن لاجوردی (۱۳۹۶). بررسی رابطه بین سطح تاب‌آوری اقتصاد ایران با توزیع درآمد، دهمین کنفرانس بین المللی اقتصاد و مدیریت، رشت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
شیخ الاسلامی، علیرضا و طاهره بیات (۱۳۹۵). بررس ی تابآوری محله‌های شهر در مقابل مخاطرات محیطی و زلزله مطالعه ی موردی: محله 2 ی ناحیه 1 ی شهر ازنا، دومین کنگره بین المللی زمین، فضا و انرژی‌های پاک با محوریت مدیریت منابع طبیعی، کشاورزی و توسعه پایدار، تهران، شرکت کیان طرح دانش.
طالشی، مصطفی؛ مصطفی جعفری و سیدجعفر سیداخلاقی (۱۳۹۶). تدوین و بومی سازی شاخص‌های تاب‌آوری روستایی در برابر ریزگرد (مطالعه موردی: کانون ریزگرد جنوب شرقی اهواز)، چهارمین همایش ملی فرسایش بادی و طوفان‌های گردو غبار، یزد، انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران - پژوهشکده مناطق خشک و بیابانی دانشگاه یزد.
طاهریان، پریسا و همکاران (۱۳۹۶). ارزیابی و تحلیل ابعاد تاب‌آوری شری با رویکرد مخاطرات طبیعی (مورد مطالعه: شهر شهرکرد)، اولین کنفرانس بین المللی و هشتمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد، شورای اسلامی شهر مشهد- دانشگاه فردوسی مشهد- شهرداری و مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد.
عابدی سروستانی، احمد (1385). جایگاه ترویج در توسعه با تاکید بر مشارکت، فصلنامه روستا و توسعه، سال 9، شماره 1.
عظیمی آملی، جلال و همکاران (۱۳۹۶). سنجش میزان تاب‌آوری اجتماعی- اقتصادی (مطالعه موردی: منطقه یک قزوین)، کنگره ملی مدیریت و برنامه‌ریزی شهری نوین، تهران، دبیرخانه دایمی کنفرانس.
مدرومی، امیر و همکاران (۱۳۹۶). ارزیابی و تحلیل مولفه‌های تاب‌آوری اجتماعی و اقتصادی در شهر ارومی، کنگره ملی مدیریت و برنامه‌ریزی شهری نوین، تهران، دبیرخانه دایمی کنفرانس.
موسی پور میاندهی، پری و علیرضا استعلاجی (1389). تحلیلی بر سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی شهرستان بندر انزلی با تأکید بر مدل متغیرهای استاندار شده، فصلنامه جغرافیای سرزمین، سال هفتم، دوره 7، شماره 26، صص 135-119.
Affleck, M. A. (2006): Burnout among bibliographical instruction librarians. LISR. 18, 165-183.
ARUP (2012): Visions of a Resilient rural. Available at: http://publications. arup.com. [Accessed: June 2015].
Barran, G. Yildis, B, M. Inci, F. Ongor, M. Ceran, A. (2010): Analysis of Burnout levels of teacher, Procedia Social and Behavioral Sciences. 9, 975-980.
Caouto, J. S. (2011): Stress and Burnout in library service. Phoenix, Arizona: The Oryx Press.
Chang, E.C. Maydeu-Olivares, A.Y. & D’Zurilla, T.J. (2017): Optimism and pessimism as partially independent contructs: Relations to positive and negative affectivity and psychological wellbeing. Personality and Individual Differences, 23, 433-440
Conner, K.M. & Davidson, J.R.T. (2013): Development of a new resilience scale: The Conner-Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Depression and Anxiety, 18, 76-82.
Frankenberger, T. R. Sutter, P. Teshome, A. Aberra, A. Tefera, M. Tefera, A. Taffesse, A. Ejigsemahu, Y. (2007): Ethiopia: The path to self- resiliency. Vol I. Final report. Available at.
Suarez, M. Baggethun, E. G. Benayas, J. Tilbury, U. (2016): Towards an rural.Resilience Index: A Case Study in 50 Spanish Cities. Sustainability 2016, 8,
774. doi: 10.3390/su8080774. from www.mdpi.com/journal/sustainability.