بررسی شاخصه های علمی فرهنگی هویتی موثر در برنامه ریزی و شکل گیری شهر اسلامی نمونه موردی: تهران دوران معاصر

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار جغرافیای روستایی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

در این تحقیق سعی بر آن شده است که احکام مرتبط با شکل گیری شهرها بصورت موردی و از نگاه سنت ، سیره و جریانات فرهنگی و اجتماعی در شهر تهران بررسی گردد، از این رو برای رسیدن به این هدف دو پرسش مطرح می گردد: 1 – چهارچوب های نظری فرآیند برنامه ریزی شهر اسلامی در تهران معاصر شامل چه شاخصه های علمی فرهنگی و هویتی می باشد ؟ 2 –کدامیک از شاخصه های برنامه ریزی شهر اسلامی در تهران معاصر نقش موثر تری را ایفا می کند ؟روش تحقیق در پژوهش حاضر عمدتا از نوع توصیفی – تحلیلی است ، در گام دوم مطالعات عمدتا بصورت میدانی می باشد، در این بخش جهت بررسی روایی و پایایی شاخصه های استخرجی اولیه پرسشنامه هایی که از مطالعات مبانی نظری و ادبیات موضوع تدوین شده از طریق کارشناسان و متخصص مرتبط با این حوزه مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. نتایج حاصل از پژوهش حاضر بیانگر آن است که شاخصه هایی چون خوانایی و پویایی، وحدت و یکپارچگی، توجه به عناصر آب و گیاهان، درونگرایی و محرمیت، توجه به مصالح بوم آورد و بهره گیری از فرهنگ دینی آیینی و فرهنگ بومی همواره نقش موثری در شکل گیری و برنامه ریزی شهر اسلامی ایفا نموده است. همچنین شاخصه پویایی و خوانایی حائز نقش موثرتری در برنامه ریزی شهر اسلامی نسبت به سایر شاخصه ها در تهران معاصر بوده است. کلمات کلیدی: برنامه ریزی، شهر اسلامی، شاخصه های علمی فرهنگی و هویتی، پویایی و خوانایی، وحدت

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of the scientific, cultural and identical parameters affecting the urban planning and the formation of Islamic cities , Case Study: Tehran in Modern Era

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Tehrani 1
  • Majid vali Shareeatpanahi 2
  • farideh asadian 3
1 PhD student in Geography and Urban Planning, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Rural Geography, Imam Khomeini Memorial Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Geography, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This research seeks to investigate the rules for forming the cities in a case study regarding the tradition, methods as well as social and cultural flows in Tehran city. Thus, two questions were discussed to reach this purpose: 1. Which scientific, cultural and identity parameters include theoretical frameworks of the planning process of Islamic city in Tehran? 2. Which parameters of Islamic city planning play a more effective role in modern Tehran? Research method of this study can be considered in two parts. the analytical and descriptive studies. In the second step, there was a field trial studying the reliability and validity of parameters. Finally , the questionnaires were used to survey the users of urban spaces.To reach an exact study field, Tehran city was considered the place of study as well as the place and culture variables of people were controlled and the gender separation and age were adjusted to reach a comprehensive conclusion of study. The results of the current research represent some parameters, including legibility and dynamics, unity and integrity, considering water and plants elements, introversion and confidentiality, considering indigenous materials, utilizing the religious, native and domestic culture have played an effective role in forming and planning Islamic city. Moreover, the dynamic and legibility parameters have played a more effective role in planning Islamic city than other parameters in modern Tehran. Keywords: planning, Islamic city, identity, cultural and scientific parameters, dynamic and legibility, unity

کلیدواژه‌ها [English]

  • planning
  • Islamic city
  • identity
  • cultural and scientific parameters
  • dynamic and legibility
  • unity

مراجع

ادیب زاده، بهمن، 1392، تصویر شهر مطلوب اسلامی در دیدگاه امام علی به روایت نهج البلاغه، مجموعه مقالات پژوهشی طراحی الگوهای معماری اسلامی ایرانی، جهاد دانشگاهی قم
اشرف، احمد. (1353). ویژگی‌های تاریخی شهرنشینی در ایران دوره اسلامی. نامه علوم اجتماعی دوره قدیم (4)، 49-7
اکبری، زینب، 1390، معماری مدرس علوم دینی قاجار شهر تهران، نشر انتشارات آرمان شهر
باقری، اشرف السادات، 1386، شهرهای قلمرو فرهنگ اسلامی، تهران، انتشارات امیر کبیر
پورجعفر، محمدرضا، قدسیه سامانی، و علی پورجعفر. 1391 . فرهنگ مشترک معماری بازارهای ایران و تر یکه، در کنفرانس بین المللی جاده ابریشم، ژاپن.
ذاکر زاده، امیر حسین، 1373، سرگذشت تهران، تهران انتشارات قلم
ربانی، رسول (1389)، جامعه شناسی شهری، انتشارات دانشگاه اصفهان، اصفهان.
ستاری، ساربانقلی، حسن، 1390، اصول مدیریت شهری و شهرسازی رسول اکرم (ص) در مدینه النبی، نشریه معرفت، شماره 171، صص 11-24
سجاد زاده، حسن، موسوی، سیده الهام، ابعاد چیستی شناسی و هستی شناسی شهر اسلامی از منظر متون اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی – اسلامی، بهار 93
شاطریان، محسن، اشنویی، امیر، گنجی پور، محمود، 1393، طبیعت و شهر در تعالیم و فرهنگ اسلامی، نشر مرسل
فرجام، رسول؛‌هادی سلیمانی مقدم و اسماعیل چاوشی (1390)، «مفهوم اجتماعی شهر از منظر متون و تعالیم اسامی »، فصل نامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره 2، صص 27 – 40.
کریمیان، حسن (1384)، ضرورت بهره گیری از تئوری‌های جدید در تحلیل ساختار فضایی بافت‌های کهن»، مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دوره 56، شماره 172 صص 111 – 121
مؤمنی، مصطفی (1373)، «شهر شرق اسامی»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، صص 15 – 46.
نقی زاده، محمد، 1387، شهر و معماری بومی، تجلیات و عینیات، انتشارات مانی
نقی زاده، محمد (1388)، «طرح کلی برنامه جامع احیای شهر اسلامی»، کتاب ماه هنر، دی، صص 4- 13 .
نهج البلاغه (1373)، ترجمه و شرح حاج سید علینقی فیض الاسلام، انتشارات زرین، تهران. 
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 10، شماره 39
شهریور 1399
صفحه 641-651

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار