تحلیلی بر تأثیرات مناطق آزاد تجاری بر توسعه‌ی فعالیت‌های گردشگری و اقتصاد منطقه‌ای (مطالعه موردی: منطقه آزاد ارس)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

2 عضو هیئت علمی گروه شهرسازی و معماری، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

3 عضو هیئت علمی گروه برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

امروزه شکل‌گیری مناطق آزاد تجاری با مکانیزم تأثیرگذار اقتصادی علاوه بر توسعه‌ی فعالیت‌های توریستی، فعالیت‌های اقتصادی منطقه را نیز دستخوش تغییرات اساسی کرده است. با توجه به اهمیت موضوع، هدف اصلی این تحقیق، ارزیابی اثرات منطقه آزاد ارس بر توسعه‌ی فعالیت‌های گردشگری و در راستای آن اقتصاد منطقه می‌باشد. روش تحقیق در مطالعه‌ی حاضر نظری - کاربردی با ماهیت توصیفی – تحلیلی می‌باشد که برای جمع‌آوری اطلاعات از روش اسنادی – میدانی (پیمایشی) و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیل معادلات ساختاری در نرم‌افزار Amos استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق مسئولان، مدیران و نخبگان شهری می‌باشد که 200 نفر با استفاده از روش گلوله برفی به عنوان حجم نمونه انتخاب شده‌اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که شکل‌گیری منطقه آزاد ارس تأثیرات مثبتی بر توسعه‌ی فعالیت‌های گردشگری از طریق جذب سرمایه و ایجاد زیرساخت‌ها و امکانات تفریحی و اقامتگاهی داشته است. همچنین توسعه‌ی فعالیت‌های گردشگری در منطقه آزاد ارس نیز تأثیرات مثبتی بر اقتصاد منطقه گذاشته است که در این بین بیشترین تأثیرگذاری آن بر مؤلفه‌های اشتغال‌زایی؛ جذب سرمایه‌ی داخلی و خارجی؛ افزایش درآمدهای مالیاتی از محل فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با گردشگری؛ افزایش درآمد ارزی به ترتیب با ضرایب 74/0، 71/0، 63/0 و 57/0 بوده است. از طرفی توسعه‌ی فعالیت‌های گردشگری منطقه نتوانسته است تأثیر درخور توجهی در کاهش نابرابری درآمدی و افزایش سطح رفاه خانوارها داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An analysis of the effects of free trade zones on the development of tourism activities and regional economic (Case Study: Aras Free Zone)

نویسندگان [English]

  • hasan ghasabi 1
  • Ali Azar 2
  • ali panahi 3
1 Ph.D. Student of Geography and Urban Planning, Marand Branch, Islamic Azad University, Marand,Iran
2 Faculty member, Department of Urban Planning and Architecture, Maragheh Branch, Islamic Azad University, Maragheh, Iran
3 Faculty member of Urban Planning Department, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Formation of free trade zones with an effective economic mechanism, in addition to the development of tourist activities, has undergone major changes in the region's economic activities. Considering the importance of the subject, the main objective of this research is to evaluate the effects of the Aras Free Zone on the development of tourism activities and in line with that of the region's economy. The method of research in this study is a theoretical-practical and with descriptive-analytical nature. Data gathering was done by documentary-field survey method and was used to analyze the information by structural analysis method using Amos software. The statistical population of the research is officials, managers and urban elites. 200 people have been selected using snowball method as sample size. The results of the research indicate that the formation of the Aras Free Zone has had a positive impact on the development of tourism activities through attracting capital and creating infrastructure and recreational facilities. Also, the development of tourism activities in the Aras Free Zone has had a positive impact on the economy of the region, with the greatest impact on job creation, attracting domestic and foreign capital, increasing tax revenues from the economic activities related to tourism, increasing foreign exchange earnings, respectively the coefficients were 0.74, 0.71, 0.63 and 0.57. On the other hand, the development of tourism activities in the region has not been able to have a significant impact on reducing inequality of income and increasing the welfare of households.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Free trade zones
  • tourism
  • regional economy
  • Aras Free Zone
آذر، علی. (1384). گردشگری شهری و روستایی با تأکید بر توانمندی‌های استان آذربایجان شرقی، مجموعه مقالات همایش ظرفیت‌های اقتصادی ایران با تأکید بر وضعیت گردشگری ایران در بستر جهانی شدن، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
آقاجانی، حسنعلی؛ علیزاده، رمضان. (1384). ارائه‌ی مدلی به منظور ایجاد همکاری­های بین سازمانی میان سازمان‌های متولی و مرتبط با صنعت توریسم در استان مازندران، مجموعه مقالات اولین همایش سراسری نقش صنعت گردشگری در توسعه‌ی مازندران، چاپ اول، تهران: نشر رنسانس.
ابونوری، عباسعلی؛ اکبری، زهرا. (1391)، طبقه‌بندی عوامل مؤثر بر شاخص‌های اقتصادی گردشگری خارجی مطالعه موردی: کشورهای منتخب، فصلنامه جغرافیا و توسعه، سال دوازدهم، شماره 34، صص 56-33.
تولایی، سیمین. (1385). مروری بر صنعت گردشگری، چاپ اول، تهران: نشر دانشگاه تربیت معلم.
خاوریان گرمسیر، امیررضا؛ استاورس، ژاکلین ام؛ علیان، مهدی. (1392). برنامه‌ریزی راهبردی توسعه‌ی گردشگری شهری با استفاده از مدل استراتژیک SOAR (نمونه موردی شهر تفت)، فصلنامه مدرس علوم انسانی- برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره هفدهم، شماره 3، صص 128- 143.
راسخی، سعید؛ محمدی، ثریا. (1396). اثر گردشگری بر توزیع درآمد برای کشورهای دی هشت، فصلنامه مجلس و راهبرد، دوره 24، شماره 90، صص 336 – 310.
رحمانی، بیژن؛ مجیدی خامنه، بتول. (1388). عوامل مؤثر بر مشارکت زنان در حفظ محیط زیست شهری با تأکید بر نگرش اکوفمینیستی مطالعه موردی: مناطق 6 و 8 شهرداری شهر تهران، فصلنامه آمایش محیط، دوره 2، شماره 7، صص 38-15.
رهنورد. فرج­الله. (1389). عوامل مؤثر بر عملکرد مناطق آزاد تجاری صنعتی ایران، فرایند مدیریت و توسعه، شماره 74، صص 45-59.
شریف‌زاده، ابوالقاسم؛ رادنژاد، همایون. (1387). توسعه پایدار و گردشگری روستایی، ماهنامه اقتصاد جهاد، شماره 250و 251، صص 21-38.
شکویی، حسین. (1387). دیدگاه‌های نو در جغرافیایی شهری ( جلد اول)، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات سمت.
گل‌زاده، ملیحه و همکاران (1393). توانمندی‌های گردشگری ورزشی منطقه آزاد ارس و ارائه راهکارهای موثر بر رشد و توسعه آن بر اساس مدل SWOT، فصلنامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، سال چهاردهم، شماره 48، صص 223-236.
لوندوش جنکانلو، محمد. (1396). تأثیر مناطق آزاد تجاری بر توسعه‌ی کالبدی شهری (نمونه موردی: شهر ماکو)، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند، استاد راهنما: جواد شریف‌نژاد.
هاشمی، مناف؛ حسین­پور، سیدعلی. (1389). بازبینی و ارزیابی اثرات گردش­پذیری روستایی در رویکرد فراتحلیل، مجله مدیریت شهری، شماره 26، صص 224-207.
هوشمند، مقصود. (1394). تحلیلی بر گونه‌شناسی گردشگری شهری منطقه آزاد ارس، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، پردیس بین‌المللی ارس دانشگاه تبریز، استاد راهنما: رحیم حیدری چیانه.
یزدانی زنگنه، مریم؛ خسروی‌پور، بهمن؛ غنیان، منصور. (1388). راهبردهای توسعه‌ی پایدار اشتغال در بخش گردشگری روستایی، ماهنامه کار و جامعه، شماره 109، صص، 108-101.
Bartik, T. J. (1991). Who benefits from state and local economic development policies? Books from Upjohn Press.
Choi, C. & A. Sirakaya. (2006). Sustainability Indicator for Managing Community Tourism, Tourism Management, Vol. 27, Pp. 1274-1289.
Lanza, Myriam, 2003, Analyzing Heritage Resource for Urban Tourism in European Cities, in: Contemporary Issues in Tourism Development. Routledge.
Masse, P. (2001). Trade, Employment and Wages: A Review of the iterature, Human Resources Development Canada.
Niavand, A., Salarzehi, H., Nabi-Shahiki-Tash, N. (2014). A Study of Strategic Role of Chabahar Free Zone on Tourism Industry Development Using SWOT Model in Iran, International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences , Vol. 4, No. 2, pp. 522-567.
Oila, M., K. Mrrtines & L. Gabriel. (2012). Tourism Management in Urban Region: Brazile Vest Urban Region, Journal of Sustainable Tourism, Vol. 29, Pp. 567- 569.
Oxford Dictionary, 1970.
Popescu, Ruxandra Irina and Corbos, Răzvan-Andrei (2010), The Role Of Urban Tourism In The Strategical Development Of Brasov Area, Journal of Theoretical and Empirical Researches in Urban Management, Vol 7, pp 69-85.
Rossana G.(2007), Tourism and the City: Opportunity for Regeneration, An International Multidisciplinary Journal of Tourism , Vol. 2, No. 2 (November 2007): pp. 95-111.
Shams, M, Saffari Raad, A, Ghasemi, A (2015), An analysis on urban tourism by SWOT model (Case Study: Boushehr City), Journal of Scientific Research and Development 2 (6): 298-305.
Sobirov, B. (2018). The concept of the tourist economic zone. Case of Uzbekistan, WSN, No. 98, pp. 34-45.
Stabler, M. J., Sinclair, A. and Papatheodorou, M. T. (2010). The economics of tourism. Abingdon: Routledge.
Stokes, R., 2004, A Framework for the Analysis of Events Tourism knowledge Networks, Hospitality and Tourism Management, Vol. 11, Pp. 108-123,.
UNWTO (2007), Tourism Highlights 2007 Edition, Available in “www.unwto.co.
Webster Dictionary, 1973.
Williams, A. and Shaw, G. (Eds.). (1991). Tourism and economic development: Western European experiences. London: Belhaven Press.
World Tourism Organization. (2004). Indicators of Sustainable Development for Tourism Destinations, A Guidebook, World Tourism Organization, Madrid.