همکاریهای منطقه ای ایران با همسایگان غربی بر مبنای دیپلماسی آب ( مطالعه موردی: عراق و ترکیه)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 جغرافیای سیاسی، دانشکده ادبیات تهران مرکز، دانشگاه آزاد ، تهران، ایران

2 گروه جغرافیا، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 گروه جغرافیا، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

چکیده

محدودیت منابع آب شیرین در جهان و افزایش روزافزون مصرف آن موجب شده که آب به عرصه رقابت در میان کشورها درآید. بنابراین موضوع چگونگی تقسیم آب در رودخانههای فرامرزی و همچنین بهرهبرداری از آبهای مشترک نیاز به نوعی از کنش دارد تا تعاملات و روابط را جایگزین رقابت کند. بدین جهت دیپلماسی یکی از مهمترین و کمهزینهترین ابزارهای سیاست خارجی و تعامل میان دولتها است که میتواند نقش مهمی در کاهش تنش و حل مناقشههای مرتبط با آب ایفا کند. هدف از این پژوهش، همکاریهای منطقه ای بین ایران ( ترکیه و عراق) بر مبنای دیپلماسی آب میباشد که طبق قوانین بین المللی و با توجه به معاهدات و قراردادها و همچنین مذاکرات دو و یا چندجانبه دیپلماسی آب میتواند به عنوان یک ابزار در جهت اهدافی مانند حسن همجواری، منافع مشترک و رشد اقتصادی نقش مهمی در همگرایی و تعاملات منطقه ای ایجاد کند. روش تحقیق با تکیه بر منابع کتابخانه ای و همچنین رویکرد توصیفی و تحلیلی و نرم افزار تحلیل آماری spss میباشد که نتایج بدست آمده حاصل از این تحقیق نشان میدهد که با داشتن دیپلماسی فعال و کارآمد و همچنین با مدیریت جامع و دقیق میتوان تعاملات و همکاریها را استحکام بخشید و از تنشها و منازعات در آینده جلوگیری کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Regional Cooperation Between Iran and Western Neighbors based on Water Diplomacy (Case Study: Iraq and Turkey)

نویسندگان [English]

  • samira samei 1
  • Mohammad Akhbari 2
  • gholamhasan heydari 3
1 Political Geography, Faculty of Literature Tehran Center, Azad University, Tehran, Iran
2 Department of Geography, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Department of Geography, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The limitations in fresh waters worldwide and the daily increasing growth in water consumption have caused water to be turned into an arena of competition between the countries. Thus, the quality of water apportionment in the transregional rivers as well as exploitation of the common waters need a sort of action enabling the replacement of the interactions and relations with competition. Due to the same reason, diplomacy is one of the most important and less costly means of foreign policy and interaction between the states and it can play an important role for reducing the tensions and solving the water-related disputes. The present study aims at regional cooperation between Iran, Turkey and Iraq based on water diplomacy. According to the international regulations and considering the obligations and contracts as well as the bi- or multilateral negotiations, water diplomacy can play an important role in line with goals like sense of adjacency, common interests and economic growth for regional convergence and interactions. The study has been conducted based on library research with a descriptive-analytical approach and takes advantage of SPSS analytical software. The results indicated that possession of an active and effective diplomacy and using a comprehensive and exact management enables the solidarization of the interactions and collaborations and prevention of the future tensions and disputes

کلیدواژه‌ها [English]

  • water diplomacy
  • SPSS statistical analysis
  • regional cooperation
  • hydropolitics
اخباری، ابوالفضل؛ اخباری، محمد؛ اسماعیل پورروشن، علی اصغر؛ رنجبر، محسن؛ باهک، بتول، 1399، تبیین نقش هیدروپلیتیک بر سیاست خارجی افغانستان و ایران ( 2015 الی 2019)، فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، سال دوازدهم، شماره 3، ص 217
پاپلی یزدی، محمدحسین؛وثوقی، فاطمه،1390، نگاهی به دیپلماسی آب ایران، مشهد، نشر پاپلی.
جوادی، ربابه، 1399، دیپلماسی آب و مدیریت پایدار منابع آبی در منطقه بین­النهرین( حوضه دجله      و فرات) ، موسسه آینده پژوهی جهان اسلام، شماره 45
دهشیری، محمدرضا؛ حکمت­آرا، حامد،1397، دیپلماسی آب ایران در قبال همسایگان، فصلنامه سیاست­های راهبردی کلان، شماره 4، دوره 6. صص 610
ذکی، یاشار؛ دلشادزاد، جلیل؛ کریمی، بایرام، 1394،بررسی و تحلیل هیدروپلیتیک روخانه­های مرزی با تاکید بر رودخانه مرزی ارس،  فصلنامه جغرافیای نظامی و امنیتی، سال اول، شماره 1.
زرینپور، قاسم،1392،تاثیر هیدروپلیتیک رودهای دجله و فرات بر روابط منطقه ای عراق، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
عبدالملکی، حسن؛ عابدینی، محسن؛ بیات دان، اسماعیل،1398، بینادهای ژئونپلیتیک بی­ثباتی سیاسی کشور عراق، فصلنامه برنامه ریزی منطقه­ای، سال نهم، شماره 4،صص 784-783
عراقچی، سید عباس،1393، دیپلماسی آب، از منازعه تا همکاری، فصلنامه سیاست جهانی، شماره 4، دوره 3. صص 96-98
عراقچی، سیدعباس، 1394، دیپلماسی­آب­های فرامرزی و نظام بین­الملل، تهران، وزارت امورخارجه.
عطاری، جلال؛ آوریده، فریبا،1396، بررسی تحلیل قراردادهای آب­های مرزی ایران با همسایگان، مطالعات حقوق انرژی، شماره 2، دوره 3. ص 303
قربانی­سپهر، آرش؛ جان­پرور،محسن؛ میرشکاری، محمدرضا، 1396، نگرش واقع­گرایانه به هیدروپلیتیک جنوب غرب آسیا،  ، همایش دیپلماسی آب و فرصت­های هیدروپلیتیک غرب آسیا. دانشگاه خوارزمی تهران.
قریشی، سیده زهرا؛ میان آبادی، حجت؛ موسوی، مسعود، 1398، نقش قدرت در دیپلماسی آب، تحقیقات منابع آب ایران، سال یازدهم، شماره 2، ص 243
کاویانی­راد، مراد، 1397،طرح مفهوم امنیت زیست­محیطی: بایسته­ها و رویکردها، امنیت زیست­محیطی ایران، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی. ص26-29
متقی، افشین؛ ربیعی، حسین؛ محمدعلی­پور، فریده، امیدی، مسعود، 1398، واکاوی و آسیب­شناسی مدیریت منابع آب در ایران( نمونه پژوهشی: استان زنجان) فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال نهم، شماره 4، ص 94
محمدی پور، سعید؛ اخباری، محمد؛ حمزه، فرهاد، 1398، ارائه الگوی همگرایی منطقه ای فیمابین کشورهای ایران، عراق و ترکیه با تاکید بر ساختار ژئوپلیتیکی منطقه، فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال یازدهم، شماره 4، ص 144
محمدی، حمیدرضا؛ میرزایئ­پور،طاهره؛ حسین­پور، پویان،1391، تحلیل فضایی هیدروپلیتیک حوضه دجله و فرات، فصلنامه انجمن جغرافیایی ایران، سال دهم، شماره،35. صص 231-233
مختاری هشی، حسین، 1392، هیدروپلیتیک ایران؛ جغرافیای بحران آب در افق سال 1404، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال نهم ، شماره 3. صص 52-53
موغلی، مرضیه ؛ زاهدی، اسعد، 1395،هیدروپلیتیک اروندرود، بر اساس اسناد تاریخی و پژوهش­های جغرافیایی، تهران، نشر انتخاب.
میان آبادی، حجت؛ امینی، اعظم، 1398، درهم تنیدگی آب، سیاست و محیط زیست در حوضه آبریز دجله و فرات، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال پانزدهم، شماره 2، ص 54
نامی، محمد حسن؛ محمدپور، علی،1389، بررسی هیدروپلیتیکی حوضه­های غرب کشور، ( نمونه زاب، سیروان و الوند)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 14، دوره 8..
نیرومندفرد، فریبا و شهیدی، علی ، 1397، هیدروپلیتیک ایران و عراق و بهینه کردن مصرف آب­های مشترک مرزی، فصلنامه سیاست جهانی، شماره 2، دوره 7. ص 236
Bayazit ,M , Avci, I ,2010, Water Resources of Turkey: Potential, Planning, Development and Management , International Journal of Water Resources Development. Volume 13, 1997 - Issue 4
Hefny, M. A. (2009, January). Water diplomacy in a changing world: adapting to new paradigm shifts, and the need for new innovative tools. Med Agenda: Medac Series in Mediterranean IR and Diplomacy.
Klimes, M, Elizabeth A, 2019, Water and Security in the Middle East – Opportunities and Challenges for Water Diplomacy, chapter  16, P 1.
Schaik ,H, Patrick H,2013,  Rens de Man and Joop de Schuter, The Case for Water Diplomacy, Water Security and Peace Conference Proceedings, P3-5.
Whitaker J., Varghese A. 2010, The Tigris-Euphrates River Basin: A Science Diplomacy Opportunity , United States Institute of Peacepe, AceBrIeF