تحلیل فضایی روند خشکسالی و محاسبه میزان بارش قابل اعتماد در استان

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی آب و هواشناسی، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

در پژوهش حاضر به منظور تعیین روند خشکسالی و محاسبۀ میزان بارش قابل اعتماد در خوزستان داده های بارش سالانه 11 ایستگاه استان طی دوره زمانی 25 ساله (2017-1993) انتخاب گردید. در ادامه به کمک نرم افزار SPSS ابتدا مشخصات آماری بارش ایستگاهها (میانگین، میانگین هندسی، انحراف معیار، ضریب تغییرات خشکسالی و ترسالی شاخصهای سه گانه (DRI,PNPI, ZSIAP) برای تمامی ایستگاهها تعیین گردید. سپس براساس آستانه‌های بارشی حاصل، سالهای رخداد خشکسالی، نرمال و ترسالی ایستگاهها برای هر یک از شاخصها محاسبه گردید. نتایج نشان داد که ضمن مقایسه مقادیر محاسباتی متناظر شاخصهای یاد شده، شاخص بارش استاندارد شده (ZSIAP) با اطمینان و قابلیت بیشتر، مناسبتر تشخیص داده شد. بررسیها آشکار نمود که با گذر از سال 2007 و ورود به دهه پایانی دوره آماری نه تنها شدت و تکرار خشکسالی ها افزایش یافته است بلکه تعدد و تنوع ایستگاههای دارای خشکسالی نیز بیشتر شده است به گونه‌ای که اکثر ایستگاهها بویژه جنوب غربی خشکسالی‌های بیشتری را تجربه کرده‌اند. روندیابی خشکسالی با بهره گیری از آزمون من-کندال نشان داد که در بازه زمانی مطالعاتی، ایستگاههای بستان، بهبهان، شوشتر و دزفول فاقد روند بوده‌اند. ایستگاههای امیدیه، ایذه، مسجد سلیمان، ماهشهر، آبادان، رامهرمز، اهواز روند منفی داشته‌اند یعنی شدت خشکسالی در این مناطق افزایش یافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial analysis of drought trend and calculation of reliable rainfall in Khuzestan province

نویسندگان [English]

  • Mandana Amani 1
  • reza borna 2
  • Manijeh Zouhorian 3
1 PhD Student in Meteorology, Department of Geography, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
2 Associate Professor, Department of Geography, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
3 Assistant Professor, Department of Geography, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

In this study, in order to determine the drought trend and calculate the reliable precipitation in Khuzestan, the data of annual precipitation of 11 stations in the province during the period of 25 years (2017-1993) was selected. In the next step, SPSS software was used to determine the statistical characteristics of precipitation stations (mean, geometric mean, standard deviation, coefficient of drought and drought variation of triple indices (DRI, PNPI, ZSIAP) for all stations. Then, based on the rainfall thresholds, the yearly, dry, normal, and wetting periods of the stations were calculated for each of the indices. The results showed that, comparing the corresponding computational values of the mentioned indices, the standardized precipitation index (ZSIAP) was more appropriately identified with greater reliability and reliability. Studies have revealed that, since 2007 and the entry into the final decade of the statistical period, not only the severity and frequency of droughts has increased, but also the multiplicity and diversity of drought stations have increased, so that most stations, especially the southwest, have more droughts have experienced. Drought regression using the Man-Kendall test showed that during the study period, Bostan, Behbahan, Shooshtar and Dezful stations have not been trendy. Omidieh, Izeh, Masjed Soleiman, Mahshahr, Abadan, Ramhormoz, Ahwaz have had a negative trend - the severity of droughts in these areas has increased.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khuzestan Province
  • Drought
  • Indicators Drought
  • Man- Kendal
اربابی سبزواری، آزاده (1389)، تحلیل اثر خشکسالی با روش درون یابی شاخص z نرمال بارندگی در سامانه سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در منطقه کاشان جغرافیای طبیعی، صص:105-124.
بذر افشان، جواد (1381)، مطالعه تطبیقی برخی شاخص‌های خشکسالی هواشناسی در چند نمونه اقلیمی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد هواشناسی کشاورزی، دانشگاه تهران، دانشکده کشاورزی.
بیک دلی، آتوسا (1387)، تعیین آستانه خشکسالی و محاسبه میزان بارش قابل اعتماد ایستگاه‌های محدوده غرب استان گیلان، همایش منطقه‌ایبحران آب و خشکسالی، دانشگاه آزاد رشت ۳۰ و۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۷.
جهانبخش اصل، سعید و قویدل رحیمی، یوسف (1381)، تحلیل توزیع فضایی دوره‌های مرطوب وخشک ایستگاه‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه، فضای جغرافیایی، شماره 5: ص 27 – 17
رضیئی، طیب و همکاران (1382)، پایش پدیده خشکسالی در ایران مرکزی با استفاده شاخص SPI، سومین کنفرانس منطقه‌ای و اولین کنفرانس ملی تغییر اقلیم، اصفهان، مهر و آبان 82.
رمضانی گورابی، بهمن(1384)، بررسی پدیده خشکسالی با استفاده از شاخص درصد نرمال بارندگی در نواحی مرکزی گیلان، مجله بیابان، جلد10، شماره 2، ص 249- 256.
زاهدی، مجید و قویدل رحیمی، یوسف (1381)، شناخت، طبقه‌بندی و پیش بینی خشکسالی با استفاده از روش سری‌های زمانی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 59: ص 34.
سیف، زهرا و معروفی، صفر(1388)، ارزیابی و تحلیل روند خشکسالی و شاخص‌های آن در شهر شاهرود همایش ملی بحران آب در کشاورزی و منابع طبیعی.
عیوضی معصومه, مساعدی ابوالفضل(1390)، پایش و تحلیل مکانی خشکسالی هواشناسی در سطح استان گلستان با استفاده از روش‌های زمین آماری، مجله مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران) شماره 64(1):65-78.
قدرتی، علیرضا (1389)، بررسی خشکسالی در استان گیلان با استفاده از نمایه استاندارد شده بارش کاربرد آن در کم آبی و کشاورزی، دومین کنفرانس سراسری مدیریت جامع منابع آب، کرمان.
Palmer, W. C., 1965: Meteorological drought. Office of Climatology, Research Paper 45, U.S. Weather Bureau, 58 pp.
WMO.,2004: Hydrological aspects of drought. Studies and Reports in Hydrology, No. 39, UNESCO-WMO, Geneva, Switzerland, 149 pp