پراکندگی جغرافیایی سکونت گاه های مهاجران عرب در ایران قرن نخست هجری

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه الزهرا

چکیده

عبدالملک بن مروان، پنجمین خلیفه اموی، هنگامی که به خلافت رسید، چند واقعه مهم سیاسی و اقتصادی به وقوع پیوست که موجب استقرار دوباره حکومت امویان گشت. رقیب سیاسی وی در این زمان، عبدالله بن زبیر بود که ادعای خلافت بر مسلمانان را داشت و از مکه بر عراق و برخی از ایالات شرقی فرمان می راند. شورش های پی در پی خوارج و پیوستن ایرانیان به گروه های خارجی و همراهی آنان، در کنار آن شورش ابن اشعث و همراهی ایرانیان و موالی با وی از وقایع مهم سیاسی و اجتماعی دوران عبدالملک هستند. بنابراین، هدف پژوهش، تبیین تغییرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران در زمان خلافت عبدالملک بن مروان (65- 86 ق.) است. این پژوهش در جهت پاسخگویی به این سوال که در خلافت عبدالملک بن مروان چه تغییرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در ایران به وقوع پیوسته است؟ از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و مبانی نظری جغرافیای تاریخی بهره برد که به شیوه کتابخانه ای و اسنادی انجام شد. پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات این نتیجه به دست آمد: مهمترین تغییرات سیاسی، انتخاب حجاج بن یوسف ثقفی به عنوان عامل عراق و شرق و از بین بردن زبیریان رقیب سیاسی مروانیان و همچنین نبردهای طولانی با خوارج و کشتار بسیاری از آنان است. عمده ترین تغییرات اقتصادی، ضرب سکه عربی- اسلامی و گرفتن مالیات ارضی از تمام اراض زراعی و همچنین گرفتن جزیه از نومسلمانان است. و درباره تغییر اجتمایی باید گفت همچنان در ایالات مختلف ایران زردشتیان بسیاری زندگی می کردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geographical distribution of Arab settlements in Iran in the first century AH

نویسندگان [English]

  • Hossein Farhoudi 1
  • Mehrnaz Behroozi 2
  • Leila Khanahmadi 3
1 PhD Student in History, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor of History, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor of History, Al-Zahra University
چکیده [English]

Abdul Malik ibn Marwan, the fifth Umayyad caliph, had several important political and economic events when he came to the caliphate, which led to the re-establishment of the Umayyad rule. His political rival at the time was Abdullah ibn Zubayr, who claimed caliphate over the Muslims and ruled from Mecca over Iraq and some eastern states. The successive revolts of the Kharijites and the Iranians joining foreign groups and accompanying them, along with the revolt of Ibn Ash'ath and the accompanying of the Iranians and Mawlawi with him, are important political and social events of the time of Abdul Malik. Therefore, the purpose of this study is to explain the political, social and economic changes in Iran during the caliphate of Abdul Malik bin Marwan (65-86 AH). This study aims to answer the question of what political, social and economic changes have taken place in Iran during the caliphate of Abdul Malik bin Marwan? He used the method of descriptive-analytical research and theoretical foundations of historical geography, which was done in a library and documentary manner. After analyzing the information, this result was obtained: The most important political changes are the selection of Hajjaj bin Yusuf Saghafi as the agent of Iraq and the East and the elimination of Zubairians, the political rival of the Marwanis, as well as long battles with the Kharijites and the killing of many of them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geographical distribution
  • settlements of Arab immigrants
  • Iran
  • first century AH
قرآن مجید.
امام علی (ع)، نهج‎البلاغه
آزاد ارمکی، تقی(1391). مشروعیت سیاسی و ساختار قدرت در حکومت سلجوقیان، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، سال چهارم، پاییز و زمستان 1391.
ابراهیمی، لیلا، (1391) تحلیل گفتمان اندیشه سیاسی ائرانشهری در سیاستنامه براساس نظریه تئون ون دایک، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کردستان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
ابـن خلدون، عبدالرحمن (١٣٦٦)، مقدمه، ترجمه مـحمد پروین گـنابادی، تـهران: انتشارات علمی و فرهنگی .
ابن نـدیم، (1988)، تـحقیق رضا تجدد بن علی بن العابدین المازندرانی، دار المسیرة، الطبعة الثالثة.
افشار، مریم (1392). معیارهای اخلاقی حاکمان و شهریاران در قابوسنامه و سیاستنامه براساس جمهوری افلاطون، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
اکبری، مریم، (1393) عدالت و دادرسی در تاریخ بیهقی و سیاستنامه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمانشاه.
براون، ادوارد، (1367)، تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى‏، ترجمه فتح‌الله مجتبائى و غلام‌ حسین صـدرى افـشار، ج1، تـهران: ‏مروارید‏.
برتلس، یوگنی ادواردویچ (1375)، تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی، چاپ اول، تهران: انتشارات هیرمند
بلک، آنتونی‌ (١٣٨5‌)، تاریخ‌ اندیشه سیاسی اسلام: از عـصر پیامـبر تـا امروز، ترجمه محمد حسین وقار، تهران: انتشارات اطلاعات‌.
بناکتى، ابو سلیمان داود بن ابى‌الفضل محمد، (1348)، ‏روضةاولى الالباب فی معرفةالتواریخ والانـساب (تـاریخ بناکتى)، به تحقیق و تصحیح جعفر شعار، تهران: انجمن آثار ملى.‏
بویل، جان اندرو، (1380) تاریخ ایران از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی ایلخانان، به همت دانشگاه کمبریج، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
بهار، محمدتقی (1370‌). سبک‌ شناسی‌، دورۀ 4 جلدی، تهران‌: امیر‌ کبیر.
بیهقی، ابوالفضل، (1376). تـاریخ بـیهقی (تاریخ مسعودی)، به تصحیح علی‌اکبر فیاض، انتشارات دانشگاه‌ فردوسی‌، مشهد.
------------، (1350).تاریخ بیهقی به تصحیح دکتر مـحمد‌ فـیاض‌، مـشهد: دانشگاه فردوسی.
تنکابنی، حمید، (1383) درآمدی بر دیوان‌سالاری در ایران، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-----------، (1394) دیوانسالاری سلجوقی، پایگاه اطلاع‌رسانی راسخون.
شـعار، جعفر و نرگس‌ روان‌پور‌، (1374)، گزیده‌ای‌ از سـیاست‌نامه و قـابوس‌نامه، تـهران: دانشگاه پیام نور تـهران.
صـفا، ذبیح اللّه، (1372). دور نمایی از فرهنگ ایرانی و اثر جهانی آن‌، تهران: هیرمند.
----------، (1356)، خلاصه‌ی تاریخ سـیاسی، اجـتماعی و فرهنگی‌ ایران؛ از آغاز تا پایان عهد صفوی، تهران: امیرکبیر.
----------، (1378‌)، تاریخ ادبیات در ایران، جلد دوم‏، تـهران: فـردوس.
----------، (١٣٦٣). گنجینه سخن . تهران: انتشارات امیرکبیر.
طباطبایی، سـیدجواد، (1382)، زوال انـدیشه‌ سـیاسی‌ در ایـران، تـهران، کـویر.
-----------------، (1375‌)، خواجه‌ نظام الملک‌، تهران‌: طرح‌ نو.
-----------------، (1393‌)، درآمدی فلسفی برتاریخ اندیشه سیاسی در ایران، چاپ یازدهم، تهران: کویر
فتحی، مهدی، (1390)؛ فرهنگ شهروندی در ادبیات فارسی؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
----------، (1397) فرهنگ شهروندی، چاپ اول، تهران: پیام بهاران
فیرحی، داوود، (1382)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نی.
قالیباف، محمد باقر(1391) حکومت محلی، یا استراتژی توزیع فضایی قدرت سیاسی در ایران، چاپ ششم، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
کانپوری، عبدالرزاق(1350). زندگانی خواجه نظام‌الملک، تـرجمه سیّدمصطفی طباطبایی‌، مجلّه‌ ماهانه نور، تهران.
کسایی، نور الله، (1375). مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن، تهران: امیر کبیر.
کسایی، نور الله، (1373).« صعود و رکود علم و فرهنگ در تمدن اسلامی »، نامۀ فرهنگ، شمارۀ 13، صص 140-149.
کلاسنر، کارلا، (1363). دیوانسالاری در عهد سلجوقی، ترجمه یعقوب آژند، تهران: امیر کبیر.
معینی، منصوره، و دیگران، (1394) اصول مدیریت بر اساس الگوی ایرانی-اسلامی با تکیه بر نظرات خواجه نظام‎الملک، فصلنامه مدیریت اسلامی، سال 23، شماره1، تهران: دانشگاه امام حسین(ع)
نظام الملک، ابوعـلی حـسن بـن علی، (1334) سیاست‌نامه، تصحیح محمد قزوینی، تهران: طهوری‌.
--------------------------، (1344) سیاست‌نامه، تصحیح محمد قزوینی، چاپ دوم، تهران: کتابفروشی زوار.
--------------------------، (1364). سـیاستنامه (سیرالملوک)، بـه کوشش جعفر‌ شعار‌، تهران: کتابهای جیبی.
--------------- ----------، (1347) سیرالملوک (سیاستنامه)، به تصحیح هیوبرت دارک، چاپ دوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
نظری، علی اشرف، (1395) واقعگرایی سیاسی در آینه سیاستنامه‎نویسی، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 304، تابستان 1395
وحیدا، فریدون(1394). جامعه‌ شناسی در ادبیات فارسی، چاپ دوم، تهران: نشر سمت.
یوسفی‌، محمد‌ رضا؛ کلاهدوزان، اکبر (١٣٩٣). بـرگزیده تـاریخ ادبـیات ایران . اصفهان: راه کمال با همکاری دانشگاه علوم پزشکی‌ اصفهان‌.