بررسی پیکره‌بندی فضایی بازارهای سنتی شهرها بر اساس تکنیک چیدمان فضا (نمونه موردی: بازار سنتی شهر قزوین)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجو دکتری، گروه معماری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

2 استادیار رشته معماری، بخش هنر و معماری، دانشگاه پیام نور، تهران

3 معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

چکیده

بازار به عنوان کانون اصلی اقتصادی و اجتماعی شهر سنتی ایرانی با تغییرات و دگرگونی‌های مختلفی مواجه بوده است، اما امروزه به عنوان یک فضای اجتماع محور نیز مدنظر قرار گرفته می‌شود. پیکره‌بندی فضایی که به نحوه‌ چیده شدن فضاها در کنار یکدیگر و ارتباط متقابل آن‌ها با هم می‌پردازد در ارتقا کیفیت و کارکرد فضاهای معماری و شهری اثرگذار است. از این‌رو بررسی پیکره‌بندی فضایی بازارهای سنتی شهرها بر اساس تکنیک چیدمان فضا به عنوان یک فضای اجتماع محور که دارای سرزندگی هستند هدف اصلی پژوهش می‌باشد که در بازار سنتی قزوین به مورد ارزیابی قرار گرفته شده است.تحقیق حاضر بر اساس ماهیت و قلمرو موضوعی در حوزه تحقیقات کاربردی_توسعه-ای است و از نظر روش انجام تحقیق ترکیب روش شبیه‌سازی و توصیفی_تبینی می‌باشد. پس از گردآوری داده ها و اطلاعات نیز برای تجزیه‌وتحلیل آن‌ها از نرم افزار depth map و تئوری چیدمان فضا برای شناخت تاثیر پیکره‌بندی فضایی_کالبدی مطالعه موردی بهره برده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که راسته‌ی بازار بدلیل دارا بودن سیستم محوری، خطوط دید طولانی دارای هم پیوندی بالا می‌باشد در نتیجه پیکره‌بندی تقویت و تعاملات اجتماع ارتقا می‌یابد. همچنین در با گذاشتن چهار سوق در محل تقاطع دو راسته بازار اصلی به نوعی فضای مقعر حاصل از تقاطع را تبدیل به فضای محدب نموده و موجب افزایش کارکرد اجتماعی بازار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of spatial configuration of traditional cities bazaars based on space syntax (Case study: Qazvin traditional bazaar)

نویسندگان [English]

  • Mitra Beyg Mohammadi 1
  • Maryam Charkhchian 2
  • Jamaleddin Soheili 3
1 PhD Student, Department of Architecture, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran.
2 Department of Art and Architecture, Payam Noor University, Tehran
3 Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.
چکیده [English]

Bazaar, as the main economic and social center of the traditional Iranian city, has undergone various changes and transformations, but today it is also considered as a community-oriented space. Spatial configuration, which deals with how spaces are arranged next to each other and their interrelationships with each other, is effective in improving the quality and function of architectural and urban spaces. Therefore, the main purpose of this research was to study the spatial configuration of traditional markets in cities based on the technique of arranging space as a community-oriented space that has vitality, which has been evaluated in the traditional market of Qazvin. The present research was applied-developmental research based on the nature and subject matter as well as being combination of simulation and descriptive-explanatory methods based on research method. After collecting data and information, depth map and space syntax theory had been used to analyze them to understand the effect of spatial-physical configuration of the case study. The results indicated that the market order due to having a pivotal system, long lines of view are highly interconnected, thus enhancing the configuration and enhancing community interactions. Also, by placing four souks at the intersection of the two rows of the main market, it transforms the concave space resulting from the intersection into a convex space and increases the social function of the market.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spatial configuration
  • traditional bazaar
  • space syntax
  • Qazvin traditional bazaar
  1. عباس زادگان، مصطفی، بیدرام، رسول، مختارزاده، صفورا(1391)، نگاهی ساختاری به اصلاح شبکه معابر در بافت‌های فرسوده جهت حل مشکل نفوذپذیری و انزوای فضایی این محلات؛ نمونه موردی: بافت‌های فرسوده شهر مشهد. مدیریت شهری و روستایی. ۱۰ (۳۰): ۱۶۳-۱۷۸.
  2. سجادزاده، حسن، ایزدی، محمد، سعید، حقی، محمدرضا­(1395)، رابطه پیکره بندی فضایی و متغیرهای محیطی در سکونتگاه های غیررسمی، نمونه مطالعاتی: محله حصار شهر همدان، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 3:21، 15-26.
  3. -بحرینی، سید حسین، تقابن، سوده­(1390)، آزمون کاربرد روش چیدمان فضا در طراحی فضاهای سنتی شهری. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 3(4)، 5-18.
  4. سیادتان، سعید رضا، پورجعفر، محمد رضا(1393)، آزمون کاربرد گراف توجیهی در معماری ایرانی-اسلامی نمونه های موردی: خانۀ رسولیان یزد، خان های در ماسوله(. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی، ۴ (۳): ۲۷-۳۹.
  5. علیتاجر، سعید، سعادتی وقار، پوریا، رباطی، محمد بشیر، حیدری، احمد(1397)، نقش پیکره‌بندی فضایی در اجتماع پذیری سکونتگاه‌های غیر رسمی نمونه موردی: محله‌های حصار و دیزج شهر همدان، فصلنامه مطالعات شهری، 7:26، 57-72.
  6. مدنی، رامین، پوردیهیمی، شهرام، موسوی نیا، سیده فاطمه، صالح صدق پور، بهرام­(1396)، پیکره‌بندی فضایی، ادراک تراکم و تعاملات اجتماعی در محیط‌های مسکونی: ارائۀ یک مدل علّی (نمونه موردی: مجتمع‌های مسکونی شهر مشهد). نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی،1:22، 41-52.
  7. گلشن‌همدانی، حامد(1398)، تبیین رابطه پیکره ­بندی فضایی و تعاملات اجتماعی در طرح­بندی محیط­های مسکونی معاصر؛ کوی نارمک، کوی یوسف­آباد و شهرک غرب. رساله دکتری، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران.
  8. فلامکی، محمد منصور و مسعودی، عباس و فلاحت نژادماهانی، مژده،(1392)، بررسی مشارکت و جایگاه آن درتحقق پذیری طرح های احیاء بافت های باارزش تاریخی،همایش ملی معماری، فرهنگ و مدیریت شهری،کرج.
  9. فلامکی، محمدمنصور. (1390). پیشینه ها و روزهای مدرنیته. هنر سو، 1: 11-20.
  10. کیانی، یوسف­(1364)، بازار در شهر های ایرانی از مجموعه شهر های ایران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  11. عباس زادگان، مصطفی­(1381)، روش چیدمان فضا در فرایند طراحی شهری، فصلنامه مدیریت شهری، 64-75.
  12. یزدانفر، عباس؛ موسوی، مهناز؛ هانیه زرگر دقیق، (1388). تحلیل ساختار فضایی شهر تبریز در محدوده بارو با استفاده از تکنیک اسپیس سینتکس، تهران: در راه و ساختمان، 67:72-77.
  13. ریسمانچیان، امید؛ بل، سایمون­(1389)، شناخت کاربردی روش چیدمان فضا در درک پیکره بندی فضایی شهرها. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 43: 49-56.
  14. فرزام شاد، مصطفی­(1386)، مبانی برنامه ریزی و طراحی مراکز تجاری. کتابخانه مرکزی دانشگاه علم و صنعت ایران.
  15. رجبی، آزیتا­(1385)، ریخت‌شناسی بازار. انتشارات آگاه. تهران.
  1. -Zerouati, W., & Bellal, T. (2020). Evaluating the impact of mass housings' in between spaces' spatial configuration on users' social interaction. Frontiers of Architectural Research, 9(1), 34-53.
  2. -Hillier, B., & Vaughan, L, (2007), the city as one thing. Progress in Planning, 67(3), 205-230.
  3. -Sıramkaya, S. B. (2017). Mekan konfigürasyonunun sosyal etkileşime olan etkisinin fakülte binalarında sentaktik analizi (Doctoral dissertation, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
  4. -Ridwana, R., Prayitno, B., & Hatmoko, A. U. (2018). The Relationship Between Spatial Configuration and Social Interaction in High-Rise Flats: A Case Study On The Jatinegara Barat in Jakarta. In SHS Web of Conferences (Vol. 41, p. 07003). EDP Sciences.
  5. Hillier, B, (2005), the Art of Place and the Science of Space. World Architecture, Beijing, Special Issue on Space Syntax: 96-102.
  6. Hillier, B, (2007), Space Is The Machine: A Configurationally Theory of Architecture, Space Syntax, 4 Huguenot Place, Heneage Street, London, E1 5LN, United Kingdom.
  7. Hillier, B., Penn, A, Hanson, J., Grajews ki, T., & Xu, j. (1993). Natural Movement: or, configuration and attraction in urban pedestrian Movement Environment and Planning B: planning and design, 20, pp 66-29.
  8. -Dalton, R. C., Hölscher, C., & Turner, A. (2012). Understanding space: the nascent synthesis of cognition and the syntax of spatial morphologies.