اقلیم، جغرافیا و مخاطرات طبیعی در سازه‌های باستانی مطالعه موردی مدرسه غیاثیه خر گرد و مقایسه آن با بنای سلطانیه

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد، گروه تاریخ و باستان شناسی، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار پژوهشکده ی تحقیق و توسعه ی علوم انسانی سازمان سمت

4 استادیار، گروه باستان‌شناسی، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.

چکیده

مدرسه غیاثیة خر گرد در شهرستان خواف، شامل یک صحن بوده که چهار ایوان و حجره‌هایی در دو طبقه آن را احاطه کرده است. این بنا تقریباً 100 سال بعد از بنای سلطانیه و در سال‌های پایانی زندگی شاهرخ پسر تیمور (850 ه./1447 م) به اتمام رسید. بنای سلطانیه، بلندترین گنبد آجری جهان و بزرگ‌ترین بنای آرامگاهی دوران اسلامی در ایران است. هر دوی این سازه‌ها در مسیر جریانات جوی حاصل شده از عوارض جغرافیایی منطقه‌ی خود قرارگرفته‌اند که به‌عنوان مناطق مهم بادخیز کشور به شمار می‌آیند. در پژوهش حاضر ما قصد داریم تا آسیب‌ها و فرسایش‌های ناشی از وزش بادهای مخرب و همچنین شرایط جغرافیایی و اقلیمی بر روی این دو سازه را شناسایی کرده و به ارائه یک راهکار مناسب در این زمینه بپردازیم. روش تحقیق به‌کاررفته در این مقاله به‌صورت تحلیلی و توصیفی همراه با مطالعات آزمایشگاهی و کتابخانه‌ای بوده و همچنین روش و ابزار مورد استفاده در پژوهش؛ بررسی اسناد و مدارک مکتوب، مطالعات میدانی و آزمایشگاهی است. نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که انجام آزمایش‌های مربوط به تأثیرات دما، رطوبت و باد بر روی مصالح مدرسه غیاثیه و همچنین مقایسه این نتایج با اطلاعات کسب‌شده در ارتباط با سلطانیه، تأثیر اقلیم و جغرافیا را در فرسایش این دو بنا به خوبی نشان می‌دهد. موقعیت‌های مشترک مکانی تخریب در این دو بنا و عملکرد یکسان مصالح در هر یک از آن‌ها موضوع بحث اقلیم و جغرافیا را بر ایجاد این آسیب‌دیدگی‌ها و فرسودگی‌ها، بیش‌ازپیش تائید می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Climate, Geography and Natural Risk in Ancient Structures A Case Study of Ghyasieh Kharjerd School and Comparison with Soltanieh Monument

نویسندگان [English]

  • Seyede Fahime Mirhoseini 1
  • Reza Shabani 2
  • Mohammadreza Saeeidiharsini 3
  • Hayede Khamseh 4
1 ..PhD Student in Archeology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Professor, Department of History and Archeology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Associate Professor of Human Sciences Research and Development Institute of Samt Organization
4 Assistant Professor, Department of Archeology, Abhar Branch, Islamic Azad University, Abhar, Iran.
چکیده [English]

Ghiasieh donkey school in Khaf city includes a courtyard that is surrounded by four porches and rooms on two floors. This building was completed almost 100 years after the construction of Soltanieh and in the last years of the life of Shahrokh, son of Timur (850 AH / 1447 AD). Soltanieh is the tallest brick dome in the world and the largest tomb in the Islamic era in Iran. Both of these structures are located in the path of atmospheric currents resulting from the geographical features of their region, which are considered as important windy areas of the country. In the present study, we intend to identify the damages and erosions caused by destructive winds as well as the geographical and climatic conditions on these two structures and to provide a suitable solution in this field. The research method used in this article is analytical and descriptive along with laboratory and library studies and also the method and tools used in the research; Examination of written documents, field and laboratory studies. The results indicate that experiments related to the effects of temperature, humidity and wind on the materials of Ghiasieh school and also comparing these results with the information obtained in relation to Soltanieh, the effect of climate and geography in the erosion of these two buildings shows well. The common spatial locations of the demolition in these two buildings and the uniform performance of the materials in each of them further confirm the issue of climate and geography .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate and Geography
  • Ghiasieh Donkey School
  • Gonbad Soltanieh
  • Damage and Damage
  • Material Performance
بدیعی، کاظم(1378). جغرافیای مفصل ایران، جلد 1 و 2. تهران: نشر اقبال.
پیرنیا، محمد کریم (1378). مصالح ساختمانی (آژند، اندود، آمود) در بناهای کهن ایران. به کوشش زهره بزرگمهری. تهران: نشر سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه).
پیش یار، سارا؛ خسروی، حسن؛ و شکوهی، سحر (1393). آس باد الگویی از معماری بومی در استفاده از انرژی باد در منطقه خواف. فصلنامه علمی تخصصی انرژی‌های تجدید پذیر و نو. دوره دوم. شماره دوم پاییز و زمستان، ص 22-28.
صادقی، جعفر(1383). تاریخ سیستان. تهران، نشر مرکز.
ثبوتی، هوشنگ (1380). معماری گنبد سلطانیه در گذرگاه هنر. تهران: نشر پازینه.
جوادی، آسیه (1363). معماری گنبد سلطانیه «معماری ایران». تهران: انتشارات مجد.
خسروی، محمدرضا (1386). جغرافیای تاریخی ولایت زاوه. مشهد: انتشارات آستان قدس.
زمانیان، محمدتقی(1382). باد در سواحل ایران «مطالعه موردی بندرعباس». تهران: پروژه مطالعاتی وزارت راه و ترابری: سازمان هواشناسی کشور.
فرهنگ جغرافیای آبادی‌های کشور جمهوری اسلامی ایران (1369). بخش زنجان. جلد 25. تهران: سازمان جغرافیای نیروهای مسلح.
فروتنی، سام(1379). مصالح و ساختمان. تهران: نشر روزنه.
القاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن علی بن محمد بن ابی طاهر(1348). تاریخ الوجایتو. به اهتمام مهین همبلی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
کریمی، محمدعلی؛ فرزاد، فرید افشین (1381). «جزوه مصالح ساختمانی». (قسمت دوم: گچ، آجر، کاشی، پلاستیک و چوب). تهران: دانشگاه علم و صنعت.
لباف خانیکی، رجبعلی(1378). سیمای میراث فرهنگی خراسان. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
مخلصی، محمدعلی(1364). جغرافیای تاریخی سلطانیه. تهران: نشرمولف.
میرفتاح، علی‌اصغر(1370). شهرهای ایران، «سلطانیه». به کوشش محمد یوسف کیانی. تهران: جهاد دانشگاهی.
نادری، بقراط (1356). آس بادهای خواف. مجله هنر و مردم. دوره 15، شماره 177-178، ص‌ص 84 -85.
ویلبر، دونالد نیوتن(1346). معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان. ترجمه عبدالله فریار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
Bertin, J., J. & Smith, M.L. (1986). Aerodynamics' for Engineers. 2ed, Pentice Hall.
Devan Port, A, G. (1967). The Dependence of Wind Loads on Motorological Parameters. Canada : university of Toronto,.
O'Kane, B. (1976). The Madrasa Al-Ghiyās̱īyya at Khargird. Iran. 14, pp. 79-92
Simiu, E. (1978). Wind Effects on structures. 2Ed. Press: Pergamon.