شناسایی راهبردهای توسعۀ اکوتوریسم جامعه بنیاد در جزیرۀ قشم از نگاه فعالان بوم‏گردی با استفاده از مدل استراتژیک SOAR

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا دانشگاه هرمزگان

2 دانش ‏آموختۀ کارشناسی ارشد برنامه‏ریزی اکوتوریسم دانشگاه هرمزگان

چکیده

پایداری اکوتوریسم مستلزم مشارکت همه‌جانبۀ جامعۀ میزبان در پروژه‏های اکوتوریسم است. اکوتوریسم جامعه بنیاد رویکردی است که در آن جامعۀ محلی به مثابه بانی و مروج توسعۀ بوم‏گردی عمل می‏کند و مشارکت همه‏جانبه‏ای در توسعۀ اکوتوریسم دارد. هدف این پژوهش شناسایی راهبردهای توسعۀ اکوتوریسم جامعه بنیاد جزیرۀ قشم از نگاه فعالان بوم‏گردی است. روش پژوهش توصیفی – پیمایشی و کاربردی است که با استفاده از مطالعات کتابخانه‏ای و مطالعات میدانی (پرسشنامه و مصاحبه) انجام گرفته و نتایج حاصله از تحلیل SWOT برای شناسایی قوت‏ها و ضعف‏ها، فرصت‏ها و تهدیدها و از مدل استراتژیک SOAR برای تدوین استراتژی توسعه و تشریح قوت‏ها، فرصت‏ها، آرمان‏ها و نتایج استفاده شده است. مهمترین راهبرد حاصل از تحلیل SWOT، راهبرد بازنگری (محافظه‏کارانه) است که باید از مزیت‏هایی که در فرصت‏ها نهفته است در جهت جبران نقاط ضعف استفاده شود. همچنین در اولویت‏بندی راهبردهای ارائه شده در مدل SOAR، اولویت اول به برگزاری جلسات سالانۀ یا فصلی به منظور سنجش گردشگری، ارائۀ راهبردهای نو و برنامه‏ریزی دقیق جهت شناسایی پتانسیل‏های مختلف گردشگری جزیره با تبلیغات مناسب بود. بنابراین بر اساس هر دو مدل ارائه شده، توسعۀ اکوتوریسم جامعه بنیاد در جزیرۀ قشم، به کارآمدی نظام مدیریتی نیاز دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying community-based ecotourism development strategies in Qeshm Island from the perspective of ecosystem activists: A SOAR strategic model approach

نویسندگان [English]

  • Mahdi Mirzadekouhshahi 1
  • Mona Rostami 2
1 Assistant Professor, Department of Geography, Hormozgan University
2 Graduated from Hormozgan University's Master's Degree in Ecotourism Planning
چکیده [English]

Sustainability Ecotourism requires comprehensive participation of the host community in ecotourism projects. Community-based ecotourism is an approach in which the local community acts as the founder and promoter of ecotourism and comprehensively participates in its development. The purpose of this research is to identify community-based ecotourism development strategies in Qeshm Island from the perspective of ecotourism activists. This study used a descriptive-survey and applied research method using library studies and field studies (questionnaire and interview). It also used SWOT analysis to identify strengths, weaknesses, opportunities and threats as well as the SOAR strategic model to develop a strategy for the development and description of strengths, opportunities, aspirations and results. The most important strategy resulting from SWOT analysis is a (conservative) review strategy that makes use of the advantages that lie in opportunities in order to compensate for the weaknesses. Among the SOAR model strategies, the first priority was organizing annual or seasonal meetings to measure tourism and providing new strategies and making accurate planning to identify the various capabilities of Qeshm Island in tourism with appropriate advertising. Therefore, based on both models, the development of community-based ecotourism in Qeshm Island requires an efficient management system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ecotourism
  • local community
  • community based ecotourism
  • Qeshm Island
  • SOAR
احمدی، عباداله و اعتمادی، آیدا (1390). نقش گردشگری در توسعۀ پایدار، اولین همایش بین‏المللی مدیریت گردشگری و توسعۀ پایدار. محل برگزاری: دانشگاه آزاد مرودشت.
امین بیدختی، علی‏اکبر، جعفری، سکینه و فرهادی، وحیدرضا (1393). رابطۀ تعلق اجتماعی و مشارکت اجتماعی با توسعۀ گردشگری پایدار: نقش میانجی اثرات ادراک شده. فصلنامۀ علمی – پژوهشی مطالعات مدیریت گردشگری سال هشتم – شمارۀ 26 – تابستان 1393، صص 1 – 23.
ای. واندا، جورج، مایر، هدر و رید، دانلد جی (1391). توسعه گردشگری روستایی (محلی گرایی و تغییرات فرهنگی). ترجمه محمد رضا رضوانی، مهدی رمضان زاده لسبویی و محمد امین خراسانی، انتشارات مهکامه، چاپ اول.
برقی، حمید، حسام‏پور، محمد دهقان، طوسی، رمضان و جمینی، داود (1391). برنامه‏ریزی توسعۀ پایدار گردشگری در منطقۀ خلیج‏فارس (مطالعه موردی: جزیرۀ قشم). مجلۀ علمی – پژوهشی برنامه‏ریزی فضایی، سال دوم، شمارۀ سوم، (پیاپی 7)، زمستان 1391، صص 75 – 94.
خاوریان گرمسیر، امیررضا، ژاکلین‏ ام استاورس و علیا، مهدی (1392). برنامه‏ریزی راهبردی توسعۀ گردشگری شهری با استفاده از مدل استراتژیک SOAR (نمونه موردی شهر تفت). مدرس علوم انسانی – برنامه‏ریزی و آمایش فضا، شمارۀ 3، صص 127-143.
درام، اندی و مور، آلن (1387). توسعه بوم گردی راهنمای مدیران و برنامه ریزان حفاظت محیط زیست. ترجمه محسن کلانتری و قدیر شکرالله زاده، انتشارات دانش.
رحیمی، داریوش و رنجبر دستنانی، محمود (1391). ارزیابی و اولویت‌بندی جاذبه‌های اکوتوریسم: روستای هدف گردشگری استان چهارمحال بختیاری. مطالعات پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای سال چهارم، شماره چهاردهم، پاییز 1391.
رستمی، منا (1396). بررسی موانع فراروی پیاده‏سازی اکوتوریسم جامعه بنیاد در دهستان سیاهو. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا، دانشگاه هرمزگان.
رضایی، محمدرضا، خاوریان گرمسیر، امیررضا و غفورزاده، مجتبی (1395). توسعۀ صنعت در استان یزد با استفاده از چارچوب استراتژیک SOAR و ماتریس ANSOFF. فصلنامۀ برنامه‏ریزی منطقه‏ای، سال 6، شمارۀ پیاپی 21، بهار 1395، صص 45 – 56.
رضوانی، محمدرضا، بدری، سیدعلی، ترابی، ذبیح‏الله و هاجری، بهرام (1395). شناسایی راهکارهای توسعۀ روستایی با استفاده از چارچوب مشارکتی SOAR مورد: روستای میغان. فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، سال پنجم، شمارۀ 4، زمستان 1395، پیاپی 18، صص 27 – 43.
ضرغام بروجنی، حمید، رسولی، نسترن و کهزادی، سالار (1390). نقش مشارکت جامعۀ محلی برای دستیابی به توسعۀ پایدار گردشگری در کشورهای در حال توسعه. همایش گردشگری و توسعۀ پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، 22 و 23 تیرماه 1390.
طالب، مهدی و نجفی اصل، زهره (1398). آموزه‏هایی از روند مشارکت روستایی در ایران، پژوهش‏های روستایی. تابستان 1398، شمارۀ 2، صص 27 – 48.
عنابستانی، علی‏اکبر، شایان، حمید، جلالیان، حمید و خسروبیگی، رضا (1391). تحلیل عوامل ساختاری مؤثر بر مشارکت روستاییان توسعه نواحی روستایی ایجرود مطالعۀ موردی شهرستان – استان زنجان. نشریۀ تحقیقات کاربردی جغرافیایی، شمارۀ 24، صص 25 – 45.
فاضل بخششی، فرشته (1387). گردشگری جامعه محور راهکاری جهت توسعۀ پایدار گردشگری در ایران. مجموعه مقالات سمینار تغییرات محیطی توسعۀ گردشگری پایدار و کاهش فقر، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول.
فلاح‏تبار، نصرالله (1395). جایگاه اکوتوریسم در توسعۀ پایدار شهر قشم با بهره‏گیری از مدل swot. فصلنامۀ علمی – پژوهشی جغرافیا (برنامه‏ریزی منطقه‏ای)، سال هفتم، شمارۀ یک، زمستان 1395، صص 29 – 42.
کاظمی، مهدی (1382). بررسی آثار اقتصادی و فرهنگی توسعه جهانگردی از دیدگاه ساکنین. فصلنامه مطالعات گردشگری، شماره3، ص16-1.
کرمی، مهرداد (1391). سنجش پایداری گردشگری از نگاه جوامع محلی: مطالعه موردی شهر نیاسر. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال دوازدهم، شماره 25، تابستان 1391.
میرزادۀ کوهشاهی، مهدی، رستمی، منا و غفاری، پروانه (1397). تأثیر اقامتگاه‏های بوم‏گردی بر ارتقاء سطح زندگی جامعۀ محلی فرصتی جهت توسعۀ پایدار (مطالعه موردی: روستاهای جزیرۀ قشم). دومین همایش ملی میراث فرهنگی و توسعۀ پایدار.
نوحه‏گر، احمد، حسین‏زاده، محمد مهدی و پراسته، اسما (1388). ارزیابی قابلیت‏های طبیعت‏گردی جزیرۀ قشم با بهره‏گیری از مدل مدیریت استراتژی SWOT. فصلنامۀ جغرافیا و توسعه، شمارۀ 15، پاییز 1388، صص 151 – 172.
Aref. F., Redzuan. M & Gill .S. (2010b). Dimensions of Community Capacity Building: A review of its Implications in Tourism Development. Journal of American Science, vol.6, No. 1,pp:170-180.
Bith, B. (2011). Community-based ecotourism and empowerment of indigenous people: the case of Yeak Laom community development, Cambodia (Doctoral dissertation, Lincoln University).
Cater, E. (2006). Ecotourism as a western construct. Journal of Ecotourism, 5(1-2), 23-39.
Cole, S. (2006). Cultural tourism, community participation and empowerment. Cultural tourism in a changing world: Politics, participation and (re) presentation, 89-103.
Peeters, L. W., & Ateljevic, I. (2017). Women empowerment entrepreneurship nexus in tourism: Processes of social innovation. In Tourism and Entrepreneurship (pp. 94-109). Routledge.
published in the Taylor & Francis e-Library,.
Sail, R. M. & Abu-Samah, A. (2010). Community Development through Community Capacity Building: A Social Science Perspective. Journal of American Science,Vol. 6,No.2.pp.68-76.
Scheyvens, R. (1999). Ecotourism and the empowerment of local communities. Tourism management, 20(2), 245-249.
Sharpley, R. And Telfer, David J., (2002), “Tourism & Development, Concepts & Issuses”. Clevedon: Channel View Publications.
Sharpley, R. And Telfer, David J., (2008), “Tourism & development in the developing world”,
Suansri, P. (2003). Community based tourism handbook. Responsible Ecological Social Tour-REST.
Tosun, C. (2000). Limits to community participation in the tourism development process in developing countries. Tourism management, 21(6), 613-633.
Wang, C. C. (2016). Political challenges in community-based ecotourism. Journal of Sustainable Tourism, (24) 11, 1555-1568.
Wang, H., Yang, Z., Chen, L., Yang, J., & Li, R. (2010). Minority Community Participation in Tourism: a Case of Kanas Tuva villages in Xinjiang, China. Tourism Management, 31(6): 759-764.
Yan-li, GUI, Yan-gang, FANG & Ji-sheng, LIU, COMMUNITY-BASED ECOTOURISM IN NATURE RESERVE OF CHINA, pp. 276-282, 2004.
Zhang, H., & Lei, S. L. (2012). A structural model of residents’ intention to participate in ecotourism: The case of a wetland community. Tourism Management, (33) 4, 925.