بررسی مؤلفه‌های پدیدارشناختی یوهانی پالاسما در بستر جغرافیای تاریخی مکان (نمونه موردی: میدان حسن‌آباد)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری، گروه معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه معماری دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

نگرشِ کیفی به معماری و فضاهای کالبدی شهر به‌عنوان یک مقوله میان‌رشته‌ای عمدتاً محصول در کنار هم نشستن دانش‌ها و آگاهی­های برآمده از سایر تخصص‌ها است و بیانگر این موضوع است که اکنون دیگر معماری و طراحی شهر، تنها محصول کار فکری خلاقانه و دانش یک فرد یا یک گروه با تخصص یکسان همچون طراحی نیست.  با توجه به این‌که معماری و شهرسازی معاصر، با نتایجِ ناامیدکننده و غیر صمیمانه‌ای از حس زدایی ارتباط انسان با واقعیت پیش می­رود، تأکید بیش‌ازاندازه بر ابعاد ذهنی و مفهومی، به نابودی ماهیت فیزیکی و حسی معماری می­انجامد. لذا در توجه به مقوله کیفیت مکان، حضور انسان در فضا، دریافت‌های حسی او، تجربه او از فضا، خیال‌پردازی‌ها و تخیل او، پیش ذهنیت‌ها و پیش‌فرض‌های او و حتی افسانه‌ها و اسطوره‌های ذهنی­اش مطرح است. ازآنجایی‌که تنها راه ارتباط انسان با جهان خارج، از طریق حواس رخ می‌دهد، پرسش از سازوکارهای توجه به حواس انسان در ادراک محیط ساخته‌شده فضای زیستی، مهم تلقی می­گردد. گفتمان پدیدارشناسانه برآمده از یک تجربه معمارانه است که به پتانسیل‌های مکان در توجه هم‌زمان به ذهن و بدن مخاطب بستگی دارد که به تجربه آگاهانه معنا بخش منجر خواهد شد. پدیدارشناسی در معماری از دیدگاه یوهانی پالاسما که از تأثیرگذارترین نظریه‌پردازان در این حوزه محسوب می­شود به معنای نگاهی عمیق به مکان از طریق آگاهی‌ای است که آن را  از طریق مشارکت همه‌ی حواس در فرآیند ادراک، مرکزیت تن در دریافت محیط تجربه می‌کند. این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که اندیشه‌های پالاسما در تجربه مکان بر اساس چه مؤلفه‌هایی شکل می­گیرد؟ و آیا خوانش این مؤلفه‌ها در تجربه حضور در یک میدان شهری(حسن‌آباد) قابل روایت است؟ برای پاسخ به این سؤال از روش پدیدارشناسی و بر اساس الگوی ماکس ون منن و همچنین با روش کدگذاری آزاد، محوری و گزینشی استفاده‌شده است که بر اساس آن از طریق مشاهده و مصاحبه نیمه ساختاریافته و باز با 30 نفر از مشارکت‌کننده‌ها انجام‌شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اولویت ادراک حسی، هسته مرکزی تجربه ما و فهم ما از جهان است تا تجربه‌ای ژرف از فضا و زمان و معنای معمارانه را کسب کند تا گسترش معماری ابژه گرا به معماری حاصل از کیفیات تجربیِ حاصل از بدن و سیستم های حسی­اش تبدیل شود. نتیجه این پژوهش حاکی از آن است که مؤلفه‌هایی همچون ادراک بدنمند، اتمسفر فضا، خیال متجسد و ادراک هاپتیکی در شکل‌گیری مؤلفه‌های پدیدار شناختی تجربه مکان در میدان حسن‌آباد نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the phenomenological components of Juhani Pallasmaa in the context of the historical geography of the place (Case study: Hassan Abad Square)

نویسندگان [English]

  • Darya Nosratpour 1
  • Mojtaba Ansari 2
  • Hassan Ali Pourmand 3
1 PhD Researcher, Department of Architecture, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Qualitative approach to architecture and physical spaces of the city as an interdisciplinary category is mainly the product of the combination of knowledge and awareness of other specialties and indicates that now the architecture and design of the city is the only product of creative intellectual work and knowledge of one person. Or a group with the same specialization as design. Given that contemporary architecture and urban planning proceed with disappointing and insincere results from the desensitization of human connection with reality, overemphasis on mental and conceptual dimensions leads to the destruction of the physical and sensory nature of architecture. Therefore, according to the category of quality of place, human presence in space, his sensory perceptions, his experience of space, his fantasies and imagination, his preconceptions and assumptions, and even his mental myths and legends. Since the only way of human communication with the outside world occurs through the senses, the question of the mechanisms of attention to the human senses is considered important in the perception of the constructed environment of the biological space. Phenomenological discourse arises from an architectural experience that depends on the potential of the place in simultaneously paying attention to the mind and body of the audience, which will lead to a meaningful conscious experience. Phenomenology in architecture, from the point of view of Johann Palasma, one of the most influential theorists in this field, means a deep look at place through consciousness, which experiences the centrality of the body in receiving the environment through the participation of all the senses in the process of perception. This research seeks to answer the question on what components are Plasma's ideas formed in the experience of place? And can reading these components be narrated in the experience of being in an urban square (Hassanabad)? To answer this question, the phenomenological method based on the Max Van Menen model has been used, as well as the free, axial and selective coding method, which has been done through semi-structured observation and interviews with 30 participants. Findings show that the priority of sensory perception is the core of our experience and our understanding of the world to gain deep experiences of space and time and architectural meaning to extend object-oriented architecture to architecture resulting from the experimental qualities of the body and sensory systems. ‌Let it turn. The results of this study indicate that components such as bodily perception, space atmosphere, embodied imagination and haptic perception play a decisive role in the formation of phenomenological components of place experience in Hassanabad Square.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Phenomenology
  • Multisensory Perception
  • Juhani Palasmal
  • Urban Square
  • Hassanabad Square

مراجع

آندو، تادائو (1395)، شعر فضا، ترجمه محمدرضا شیرازی، تهران: انتشارات فکرنو
ابراهیمی اصل، حسن و دیگران(1396)، شناخت مؤلفه پارلاکس و ریشه یابی آن در فلسفه طراحی استیون هال، تهران: نشریه باغ نظر،سال چهاردهم، شماره 50،ص68
اکبری، علی، نیرومند شیشوان، مهدیه(1398)، جایگاه تجربه زیستی از منظر فلسفه بدن در فرایند طراحی و خلق مکان، تهران: نشریه پژوهش های فلسفی، شماره 26.ص47
اسمیت، دیوید وودراف­(1393)، پدیدارشناسی، ترجمه مسعود علیا، تهران:  انتشارات ققنوس، چاپ دوم
بانی مسعود، امیر(1388)، معماری معاصر ایران. تهران، نشر هنر معماری قرن.چاپ اول
بصیری، مصطفی، زینالی عظیم، علی(1398)، تاثیر مبلمان شهری بر کیفیت محیط زیست شهری(مطالعه موردی: محدوده خیابان امام تبریز از میدان ساعت تا آبرسان)، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)، سال نهم، شماره سوم، صص248-229
پاکزاد، جهانشاه، بزرگ، حمیده(1393)، الفبای روانشناسی محیط برای طراحان، تهران: انتشارات آرمانشهر.
پالاسما، یوهانی­(1392)، دست متفکر، حکمت وجود متجسد در معماری، ترجمه علی اکبری، تهران: انتشارات پرهام
پالاسما،یوهانی،1393، چشمان پوست، ترجمه رامین قدس، تهران: نشر پرهام نقش
پالاسما، یوهانی(1395)، خیال مجسم، تخیل و خیال پردازی در معماری، ترجمه علی اکبری، تهران: انتشارات پرهام نقش.
پرتوی، پروین(1394)، پدیدارشناسی مکان، تهران:  انتشارات فرهنگستان هنر
پورجعفر، محمدرضا، پورمند، حسنعلی و دیگران(1390)، پدیدارشناسی هویت و مکان در بافت های تاریخی، نشریه شهر ایرانی اسلامی، شماره سوم،صص 20-11
جانسون، مارک ال(1396)، معنای مجسم معماری، ذهن در معماری، ترجمه رضا امیررحیمی، تهران: نشر معمار
جانسون، مارک ال(1396)، زیبایی شناسی فهم انسان معنای بدن، ترجمه جهانشاه میرزابیگی، تهران:  انتشارات آگاه
حیدری، شاهین(1394)، درآمدی بر روش تحقیق در معماری، تهران: انتشارات فکر نو
خیمنز، کارلوس(1385)، لوییز باراخان از زبان کارلوس خیمنز، ترجمه نرگس مروجی، تهران:  مجله آبادی، شماره 51
دووینیمون، فردریک(1393)،  بدن اگاهی، ترجمه مریم خدادادی، تهران: انتشارات ققنوس
رابینسون، سارا، پالاسما، یوهانی(1396)، ذهن در معماری، ترجمه رضا امیررحیمی، تهران:  انتشارات معمار
رنجبر،احسان، پورجعفر،محمود رضا، انصاری مجتبی، بمانیان، محمود رضا(1391)، در جستجوی رمز پایداری در میادین شهری در بافت تاریخی بوشهر،رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
ساکالوفسکی، رابرت(1384)، حیث التفاتی چیست و چرا مهم است؟، ترجمه احمد امامی، تهران: مجله ذهن، شماره 34-35،ص59
سبزه کار، اسما(1396)، مرلوپونتی و تحلیل آثار نقاشی، تهران: انتشارات هرمس، چاپ اول
سید برنجی، سیده کهربا، حبیبی، سید محسن، طبیبیان، منوچهر، بحرینی، سید حسین(1399)، بررسی نقش بناهای تاریخی در بازآفرینی پایدار و ارتقاء هویت شهری(مورد پژوهی: میدان مرکزی و تاریخی رشت)، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)، سال دهم، شماره چهارم، صص15-1
سهرابی، مژگان، اردلانی، حسین(1395)، ارزیابی زیباسازی میدان حسن آباد تهران، اولین کنفرانس ملی معماری اسلامی، میراث شهری و توسعه پایدار، تهران
شار، آدام(1397)، هایدگر برای معماران، ترجمه مرتضی نیک فطرت، تهران: انتشارات فکرنو
شاهچراغی،آزاده، بندرآباد، علیرضا(1394)، محاط در محیط، کاربرد روان شناسی محیطی در معماری و شهرسازی، تهران:  انتشارات جهاد دانشگاهی.
شیرازی، محمدرضا(1389)، معماری حواس و پدیدارشناسی ظریف یوهانی پالاسما، تهران: انتشارات رخ داد نو
شیرازی، محمدرضا،1389، پدیدارشناسی در عمل آموختن از تحلیل پدیدارشناختی پالاسما از ویلا مه یرا، مجله آرمانشهر، شماره 4
شولتز، کریستین نوربرگ(1388)، روح مکان، ترجمه محمدرضا شیرازی، تهران،  انتشارات رخ داد نو
صافیان،محمد جواد(1394)، ساختن و سکنی گزیدن جزء جدانشدنی هستی آدمی، تهران: مجله اطلاعات حکمت و معرفت، شماره 5،پیاپی 112،صص20-19
صفری شیخ علی کلایه، بهاره، ترابی، زهره(1400)، میادین شهری به عنوان فضای عمومی در زندگی اجتماعی و ارائه راهبردهایی به منظور ارتقاء تعامل اجتماعی،، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)، سال یازدهم، شماره سه، صص361-349
صیاد، امیر حسین و همکاران(1398)، فضامندی و بدن آگاهی: بازخوانش مفهوم فضا در تجربه معماری نمونه موردی، موزه هنرهای معاصر تهران: نشریه علمی باغ نظر، شماره 75،ص76
ضیمران، محمد، ارشاد، محمد رضا(1393)، اندیشه های فلسفی در پایان هزاره دوم، تهران:  نشر هرمس
عسگری، رضا(1397)، مساله معنا در معماری، تهران: مجله معمار، شماره 108،صص13-6
غریب پور، افرا(1389)، مفهوم عملکرد در اندیشه لویی کان، تهران: نشریه صفه، شماره 51،ص33
فلامکی، محمد منصور­(1393)، ریشه‌ها و گرایش‌های نظری معماری، تهران: انتشارات فضا، چاپ پنجم
فیضی، سعیده، درسخوان، رسول، ستاری ساربانقلی، حسن(1397)، ارزیابی کیفیت بصری و ذهنی منظر شهری ائل گلی شهر تبریز(ورودی خیابان ائل گلی تا میدان خیام)، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)،  سال نهم، شماره دهم، صص475-459
قهرمانی، محمدباقر و دیگران(1393)، تن یافتگی تماشاگر در فضای هاپتیکی فیلم، تهران:  نشریه هنرهای زیبا، دوره 19، شماره 2،ص57
کلیف موتین، تانر اوچ، استیون تایزدل(بی تا)، طراحی شهری ( نقش و نگار؛ آرایه ها )، ترجمه حسنعلی پورمند،چاپ دوم ،تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
ماتیوس، اریک(1387)، درآمدی به اندیشه های مرلوپونتی، ترجمه رمضان برخوردار، تهران:  انتشارات گام نو
معظمی، منوچهر(1386)، گسست­های فرهنگی در معماری معاصر ایران، تهران:  نشریه معماری شهرسازی.شماره 86
منصوریان، یزدان(1394)، مجله اطلاعات حکمت و معرفت،سال دهم، شماره 6،پیاپی113، کفتگو با منیره پنچ تنی. تهران: اطلاعات.
میتروویچ، برانکو­(1396)، فلسفه برای معماران، ترجمه احسان حنیف، تهران:  انتشارات فکرنو
نگین تاجی صمد، انصاری، مجتبی، پورمند، حسن علی(بی تا)، تبیین نسبت رابطه انسان و مکان در فرآیند طراحی معماری با رویکرد پدیدارشناسی، تهران: نشریه هنرهای زیبا، دوره 22،شماره 4.
نواب، الهام، حاجی بابایی، فاطمه(1395)، پدیدارشناسی با تمرکز بر روش شناسی ون منن، تهران: انتشارات رفیع
وروزبرازجانی، ویدا و جوادی، محمدرضا(1395)، بازیابی سازمان فضایی باغ شهر فوی قزوین از منظر پدیدارشناسی هرمنوتیک، تهران: انتشارات یادآوران.
Creswell, J, W. (2007). Qualitative inquiry and research design: choosing among five approaches. Thousand oaks, ca; sage publications.
De marrais, K. & Tisdale, K. (2002), What Happens When Researchers aianquire Into Difficult Emotions? Reflection on Women Anger Through Qualitative Interview, Joutnal of Education
Gosling, D. (1996). Gordon Cullen: Vision of Design. Britain: Academy Editions.
Hale, Jonathan (2017) Merleau-Ponty for Architect. London: Routledge
Heidegger, M. (1977) The Age of the World Picture, in: Heidegger, M. TheQuestions Concerning Technology and Other Essays, Harper & Row (New York), 1977, P 134.- Ingold, Tim (2000)
Hiss, Tony .The Experience of Place: A New Way of Looking at and Dealing With Our Changing Cities and Countryside, New York: Random House, Inc., 1991.
Holl Steven. Parallax. New York, NY: Princeton Architectural Press, 2000. Print
Merlau-Ponty,Maurice.1964.Phenomenology of Perception. Translated by Colin Smith.London:Routledge.
Moran, D. & Mooney, T(2002) The Phenomenology Reader, London, New York, routledge.
Otero-Pilos, Jorge (2010) Architecture s Historical Turn: Phenomenology and the Riseo of the Postmodern, Minneapolis: University of Minnesota Press
Otero-Pilos, Jorge (2012) Architectural Phenomenology and the Rise of the Postmodern, in C.Greig Crysler, Stephen Cairns, and Hilde Heynen(eds) The SAGE Handbook of Architectural Theory, London: Sage,pp. 136-151
Polkinghornm, D. E, (1989). phenomenological research methods. In R. S. Valle & S. Halling (Eds), Existential-phenomenological perspectives in psychology. P.p: 41-60. New York: Plenum Press.
Robert Pogue Harrison, Gardens: An Essay on the Human Condition, Chicago and London: The University of Chicago Press, 2008, 130.
Seamon, David (2013), Lived Bodies, Place and Phenomenology, Journal of Human Rights and the Environment 4: 143-166
Seamon, David (2017), Lived Bodies, Place and Phenomenology, Journal of Human Rights and the Environment 4: 143-166
Seamon,D. (2005). Phenomenology, Place, Environment and Architecture:  A Reviw of the Literature( internet), Available from: http://www.arch.ksu.edu/seamon/articles/2000_phenomenology_review.htm
Sixmith, Judith A. and Andrew J.Sixmith, Emperical Phenomenology: Principles and Method, Quality and Quantity, 21,1978,pp 313-333
Van Manen, M, (2014), Phenomenology of Practice: Meaning-Giving Methods in Phenomenological Research and Writing, California: Walnut Creek.
Yanowa, Dvora & Schwartz-shea, Peregrine(2006), Interpretaion and Method, Emperical Research Methods and The Interpretive Turn, By M.E, SHARPE London Inc psychologist, 32(2).115-123
Zumthor, Peter. Atmospheres: ArchitecturaI Envimnments -Surrounding Objects, Boston. Berlin, Basel: Birkhauser, 2006, 13.
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 11، شماره 45
دی 1400
صفحه 793-774

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار