واکاوی تاب آوری مادی های شهر اصفهان در برابر سیلاب های شهری

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

3 گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

سیلاب یکی از مخاطرات طبیعی است که خسارات زیادی را در شهرها به بار می آورد. تاب آوری از جمله راهکارهای کاهش اثرات مخاطرات طبیعی می باشد. در این پژوهش تاب آوری مادی های شهر اصفهان در برابر سیلاب های شهری بررسی شد. ابتدا لایه های Gis 15 منطقه شهر اصفهان و مادی ها تهیه و مشکلات هر منطقه استخراج شد. سپس تحلیل عاملی بر روی آنها انجام و عامل های مؤثر بر مادی ها شناسایی شدند. پرسشنامه مربوطه جهت ارزیابی مشکلات مادی ها توسط 35 نفر از کارشناسان تکمیل و آزمون های مرتبط بر روی آنها انجام شد. طبق نتایج در مجموع 4 عامل بیش از 90 درصد از واریانس داده ها را تبیین می کند. عامل اول با 51/50 درصد به نام اصلاح شیب، عامل دوم با 45/18 درصد به نام بازگشایی مادی، عامل سوم با 14/13 درصد به نام نظافت مادی، عامل چهارم با 2/8 درصد به نام لایروبی نامگذاری شدند. نتایج آزمون t نشان داد با توجه به میانگین جامعه 3 در هر سه معیار اجتماعی، کالبدی و مدیریتی- نهادی وضعیت مادی های اصفهان در حد مطلوبی می باشد. در میانگین جامعه 5 هر سه معیار مادی های اصفهان از شرایط مطلوب فاصله دارد. با توجه به اینکه به ترتیب مادی های مناطق 15، 6، 12 و 10 دارای کمترین مشکلات می باشند می توان بیان نمود این مناطق از بالاترین تاب آوری و مادی های مناطق 9، 8، 1 و 13 که از بیشترین مشکلات برخوردار می باشند از کمترین تاب آوری برخوردار می باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Material Resilience of Isfahan Against Urban Floods

نویسندگان [English]

  • hosein salehi 1
  • Ahmad Khadem Al-Husseini 2
  • Amir Gandomkar 3
  • Alireza Abbassi 3
1 PhD student in Geography and Urban Planning,, Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 Associate Professor, Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
3 Department of Geography,, Najafabad Branch, Islamic Azad Universiy, Najafabad, Iran
چکیده [English]

Floods are one of the natural hazards that cause a lot of damage in cities. Resilience is one of the ways to reduce the effects of natural hazards. In this study, the material resilience of Isfahan against urban floods was investigated. First, Gis layers of 15 areas of Isfahan city and materials were prepared and the problems of each area were extracted. Then factor analysis was performed on them and the factors affecting the materials were identified. The relevant questionnaire was completed by 35 experts to assess material problems and related tests were performed on them. According to the results, a total of 4 factors explain more than 90% of the variance of the data. The first factor with 50.51% was called slope correction, the second factor with 18.45% was called material reopening, the third factor with 13.14% was called material cleaning, and the fourth factor with 8.2% was named as dredging. The results of t-test showed that according to the average of community 3 in all three social, physical and managerial-institutional criteria, the material situation of Isfahan is at a desirable level. In the community of 5, all three material criteria of Isfahan are far from the desired conditions. Considering that the materials of regions 15, 6, 12 and 10 have the least problems, respectively, it can be said that these regions have the highest resilience and the materials of regions 9, 8, 1 and 13 have the most problems. They have the least resilience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Factor Analysis
  • Resilience
  • Urban Flood
  • Material
بردی آنامرادنژاد، رحیم، آروین، محمود، فرهادی خواه، حسین، 1399، بررسی توان تاب آوری مناطق در برابر مخاطرات (مطالعه موردی استان کهکیلویه و بویراحمد)، جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، سال دهم، شماره 2، صص 296-282. 
پاشازاده، اصغر، یزدانی، محمدحسن، 1399، شناسایی پیشران های کلیدی در تاب آوری شهر اردبیل، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، سال دهم، شماره 2، صص 129-111.
پورحسن زاده، محمدحسین، احمدی، قادر، 1399، سنجش و ارزیابی تاب آوری کلانشهر شیراز با رویکرد کاهش حطرپذیری در برابر مخاطرات طبیعی، جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، سال دهم، شماره 2، صص 14-1.
پورشریفی، جواد، طبیبیان، منوچهر، مسعود، محمد، طغیانی، شیرین، 1400، سنجش تاب آوری کالبدی شهر قزوین در برابر زلزله با رویکرد ساختگاه طبیعی شهر، جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، سال دوازدهم، شماره 1، صص 114-91.
دلاکه، حسن، ثمره محسن بیگی، حسین، شاهیوندی، احمد، 1396، سنجش میزان تاب آوری اجتماعی در مناطق شهری اصفهان، جامعه شناسی نهادهای اجتماعی، شماره 4، جلد 9، صص 252-227.
رفیعیان، مجتبی، رضایی، محمدرضا، عسگری، علی، پرهیزگار، اکبر و سیاوش شایان، 1390 ،تبیین مفهومی تاب- آوری و شاخص سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع محور، فصلنامه برنامهریزی و آمایش فضا، دوره 15، شماره ی 4 زمستان 1372
زیاری، کرامت الله، پوراحمد، احمد، فرهودی، رحمت اله، معمارزاده، محمدرضا، 1399، سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی مناطق شهری در برابر سوانح )مطالعة موردی: جزیرة کیش(، پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، دورة 8، شمارة 2، صص 278-259.
حسین زاده سیدرضا، جهادی طرقی مهناز، 1386، اثرات گسترش شهر مشهد بر الگوی زهکشی طبیعی و تشدید سیلابهای شهری، پژوهشهای جغرافیایی، دوره 39، شماره 61، صص 159-145.  
حسین زاده ی دلیر، کریم و محمدیان، مهرداد و سرداری، رویا،1398،مروری بر مفهوم تاب آوری شهری، مطالعات طراحی شهری و پژوهش‌های شهری، دوره: 2، شماره: 6
خالدی، شهریار، قهرودی، منیژه، فرهمند، قاسم، 1398، سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری مناطق شهری در برابر سیلابهای شهری )مطالعه موردی: شهر ارومیه(، فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی، سال اول، شماره دوم، صص 15-1.
خسروی، فرامرز ،1389، نقش فضای سبز و مبلمان شهری در کیفیت زندگی شهروندان شهر اصفهان، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
سپهر، عادل؛ کاویان، راحیل؛ 1393. طبقه‌بندی تحمل‌پذیری مناطق شهری کلان‌شهر مشهد به مخاطرات محیطی با استفاده از برنامه‌ریزی خطی تعامل تناوبی سیموس (SIMUS). جغرافیا و مخاطرات محیطی. سال سوم. شماره نهم. صص 141-.125
شایان، محسن، پایدار، ابوذر، بازوند، سجاد، 1396، تحلیل تأثیرات ارتقای شاخص های تاب آوری بر پایداری سکونتگاه های روستایی در مقابل سیلاب (مورد مطالعه: نواحی روستایی شهرستان زرین دشت)، مدیریت مخاطرات محیطی، دوره 4، شماره 2، صص 121-103.
شفقی، سیروس، 1381، جغرافیای اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان، ص 678.
شکری فیروزجاه، پری، 1397، سنجش میزان تاب آوری شهرها در برابر مخاطرات طبیعی )مطالعه موردی: شهر بابل(، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات برنامه ریزی - سکونتگاههای انسانی، دوره 13 ، شماره 3 )پیاپی 44 (، صص 678-633.
شکری فیروز جاه، پری، 1396، تحلیل فضایی میزان تاب آوری مناطق شهر بابل در برابر مخاطرات محیطی، نشریه برنامه ریزی توسعه کالبدس، سال دوم، شماره 2، صص 44-27.
شریف زادگاه، محمدحسین، رمضانی، راضیه، 1399، سنجش میزان تاب‌آوری و چگونگی توزیع آن در محلات شهر تهران، صفه، دوره 30، شماره 2 - شماره پیاپی 2، صص 110-91.
عقیلی، نجمه، لشکری پور، غلامرضا، حافظی مقدس، ناصر، 1397، پهنه بندی خطر سیلاب با استفاده از GISو AHPدر حوضه آبخیز گلورد نکا، اولین کنفرانس ملی نقش مهندسی عمران در کاهش مخاطرات،کرمانشاه،،،https://civilica.com/doc/869778
عبداله، بهار، ذبیحی، حسین، سعیده زرآبادی، زهرا سادات، 1399، ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی در نواحی شهری با بهره گیری از روش الکتره (نمونه موردی منطقه 5 تهران)، جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، سال دهم، شماره 2، صص 1129-1125.
غضنفرپور، حسین , صداقت کیش، مرضیه, سلیمانی دامنه، مجتبی, صباحی گراغانی، یاسر، 1398، سنجش واکنش مدیران شهری در رویارویی با مخاطره محیطی سیل با تأکید بر تاب آوری (مطالعه موردی: شهر جیرفت)، جغرافیا و پایداری محیط (پژوهشنامه جغرافیایی)،  دوره  9، شماره  30،  صص 127-107.  
کلانتری، صدیقه, محمدی، محمود، 1392، تدوین راهکارهایی برای ساماندهی و احیای مادی های بافت قدیم شهر اصفهان)، نشریه مرمت و معماری ایران (مرمت آثار و بافت های تاریخی فرهنگی)، شماره 5، صص 15-32
لنگرنشین، علی، ارغوان، عباس، کرکه آبادی، زینب، 1398، سنجش شاخص کالبدی محیطی تاب آوری در بافت های شهری تهران)مطالعه موردی محلات تجریش، جنت آباد شمالی و فردوسی شهر تهران( در راستای ارائه مدلی بومی برای تاب آوری کلان شهرهای ایران، جغرافیا )برنامه ریزی منطقه ای(، سال نهم، شماره 2، صص 692-669.
میراسدالهی، شمسی سادات، متولی، صدرالدین، جانباز قبادی، غلامرضا، 1399، تحلیل تاب آوری سکونتگاه های شهری در برابر سیلاب با تاکید بر شاخص های اقتصادی و اجتماعی(مطالعه موردی : شهر گرگان(، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیستم، شماره 59 ، صص 155-137.
محمدی، مهدی، احدنژاد، محسن، 1400، تحلیل تاب آوری فیزیکی کالبدی نواحی شهری در برابر زلزله با ارایه سناریو (مورد مطالعه شهر زنجان)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیست و یکم، شماره 60 ، صص 85-65.
نظم فر، حسین، پاشازاده، اصغر، 1397، ارزیابی تاب آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی. مطالعه موردی: شهر اردبیل، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال شهتم، شماره 27، صص 116-101.
نوروزی، اکرم، سرور، رحیم، مهدوی، مسعود، 1396، سنجش مؤلفه های مؤثر اجتماعی در تاب آوری منطقه 12 شهر تهران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال سی و دوم، شماره چهارم، صص 104-86.
نوروزی، وحید، عباسپور، مجید، احمدی، آیدا، 1399، ارایه الگوی ارزیابی تاب آوری در مدیریت جامع کلانشهر تاب آور، جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، سال دهم، شماره 2، صص 1050-1029.
Agudelo Vera, C.M. Leduc, W.R.W.A. Mels, A.R.  Rijnaarts, H.H.M, 2012, Harvesting urban resources towards more resilient cities,  Environmental TechnologyLandscape Architecture and Spatial Planning WIMEK.
Berkes, F., J. Colding, and C. Folke. 2003. Navigating social-ecological systems: Building resilience for complexity and change. Cambridge University Press, Cambridge, UK.
da Silva, Jo, Kernaghan, Sam, Luque, Andres, 2012,  A systems approach to meeting the challenges of urban climate change, International Journal of Urban Sustainable Development 4(2).
Liao, kuei-hsien, 2012, A Theory on Urban Resilience to Floods—A Basis for Alternative Planning Practices,  Ecology and Society 17(4): 48.
León‚ J. and Ainuddin, S., Routray, J. K. (2012) Earthquake hazards and community resilience in Baluchistan, Natural Hazards, 63 (2), pp. 909-937.
March, A., 2014. Urban morphology as a tool for supporting tsunami rapid resilience: A case study of Talcahuano, Chile‚ Habitat International, July 2014, v. 43, p. 250-262.
Marom.W.A.CMAY. (2014). Mapping and measuring social vulnerabilities of coastal areas of Bangkok and periphery. Proceedings of the resilient cities 2014 congress. Bonn.Germany pp. 29-31. http://resilient-cities.lcle.org/
Martinelli, D., Gian Paolo, C. and Vesna,T., Stephen, M. 2014. Analysis of Economic Resiliency of Communities Affected By Natural Disasters: The Bay Area Case Study. 4th International Conference on Building Resilience, Building Resilience,Economics and Finance, 18: 959–968.DOI: 10,1016/S2212-5671(14)01023-5.
Paton, D., Johnston, D. (2017) Disaster Resilience: An Integrated Approach, Charles C. Thomas.
Uta Wehn a, Maria Rusca a, Jaap Evers a, Vitavesca Lanfranchi b,(2015). Participation in flood risk management and the potential of citizen observatories: A governance analysis, environmental science & policy, 48: 225 – 236.