اصول برنامه‌ریزی ‌پسماندهای جامد شهری مبتنی بر مراحل پنجگانه با تأکید بر شهر آستارا (غرب استان گیلان)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا، آستارا، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا، آستارا، ایران.

3 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، رشت، ایران.

چکیده

‌‌پسماندهای شهری امروزه یکی از موضوعات مهم در حوزه مسائل شهری است و برنامه‌ریزی در این حوزه نیازمند فرهنگ سازی در سطح جامعه و استفاده از روش‌های نوین برای کاهش اثرات مخرب زیست‌محیطی است. با توجه به گسترش فعالیت‌های انسانی و تولید گونه های متنوع پسماند، محدوده برنامه‌ریزی پسماندهای شهری بسیار گسترده و متغییر است و موفقیت در این عرصه نیازمند پژوهش‌های علمی است. برنامه ریزی پسماندهای شهری نیازمند همکاری و مشارکت شهروندان و مسئولین زیربط است و عدم مسئولیت پذیری یکی از این دو خسارات جبران ناپذیر زیست محیطی را به دنبال دارد و پایداری شهری را با چالش های جدی مواجه می سازد. هدف از اصول برنامه ریزی پسماندهای شهری تامین سلامت و امنیت جامعه و همچنین حفظ محیط زیست شهری است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی ضمن تحلیل وضعیت موجود برنامه‌ریزی پسماند شهر آستارا با استفاده از مدل تحلیلی SWOT به بررسی نقاط ضعف و قوت و فرصت‌ها و تهدید‌های برنامه ریزی پسماند شهر با بهره گیری از روش میدانی پرداخته شده است؛ به این صورت که از ابزارهای مشاهده، پرسشنامه و مصاحبه با کارشناسان استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که برنامه ریزی پسماند در شهر آستارا از اصول علمی برخوردار نیست و در بخش های مختلف از مراحل پنجگانه آن ضعف‌های اساسی وجود دارد. بنابراین در این پژوهش ضمن شناسایی نقاط ضعف، قوت، فرصت‌ها و تهدیدهای برنامه ریزی پسماند در شهر آستارا پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principles of planning Urban Solid municipal waste based on five stages With emphasis on the city of Astara (west of Gilan province)

نویسندگان [English]

  • ramin hajiamiri 1
  • Ramin Hajiamiri 2
  • hosein asghari 2
  • teimor amar 3
1 PhD student in Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, Astara Branch, Astara, Iran.
2 Assistant Professor of Geography, Islamic Azad University, Astara Branch, Astara, Iran.
3 Associate Professor, Department of Geography and Rural Planning, Islamic Azad University, Rasht Branch, Rasht, Iran.
چکیده [English]

Urban waste is one of the most important issues in the field of urban issues today, and planning in this field requires culture-building at the community level and the use of new methods to reduce the destructive effects of the environment. Due to the expansion of human activities and the production of various types of waste, the scope of urban waste planning is very wide and variable, and success in this area requires scientific research. Urban waste planning requires the cooperation and participation of citizens and relevant authorities, and irresponsibility leads to one of these two irreparable environmental damage and poses serious challenges to urban sustainability. The purpose of urban waste planning principles is to ensure the health and safety of the community as well as to preserve the urban environment. In this research, using descriptive-analytical method, while analyzing the current situation of waste planning in Astara city, using SWOT analytical model, the strengths and weaknesses, opportunities and threats of waste planning in the city have been investigated using the field method; In this way, observation tools, questionnaires and interviews with experts have been used. The results of the research show that waste planning in the city of Astara does not have scientific principles and there are fundamental weaknesses in different parts of its five stages. Therefore, in this study, while identifying the weaknesses, strengths, opportunities and threats of waste planning in the city of Astara, suggestions have been made to improve the situation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Waste planning "
  • Urban Solid Waste "
  • Five steps "
  • City of Astara "
  • "
  • SWOT analysis
خسروی‌ مقدم، علی، شایان ‌نیا، سیداحمد، موحدی، محمدمهدی، عزیزی، خسرو.(1399). ارائه الگوی مدیریت پسماند با استفاده از الگوریتم کوانتومی. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا(برنامه‌ریزی منطقه‌ای). سال دهم. شماره3.
قلی‌زاده، نقی، متانی، مهرداد، باقرزاده، محمدرضا، قلی‌پور‌کنعانی، یوسف.(1399). نقش راهبردی رسانه‌ها در‌ تبیین متغیرهای جغرافیای طبیعی-انسانی در مدیریت پسماند شهر تهران. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا(برنامه‌ریزی‌منطقه‌ای). سال دهم. شماره3.
ابطحی، مهرنوش و همکاران.(1394). بررسی میزان آگاهی، آموزش و مشارکت عمومی در مدیریت پسماند: مطالعه موردی در شهر تهران. فصلنامه بهداشت در عرصه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. دانشکده بهداشت.
افضلی، رسول، رزگار، حمزه پور، کریمی، صادق، پوراحمد، احمد.(1395). بررسی قوانین موجود و عملکرد سازمان‌های متولی در مدیریت بهینه پسماندهای شهری (مورد مطالعه: کلانشهر تهران). نشریه برنامه‌ریزی منطقه‌ای. دوره 6. شماره 24.
بوارد، لطف‌الله، ایلانلو، مریم.(1398). مدیریت مواد زائد جامد شهری با استفاده از مدل SWOT مطالعه موردی: منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی شهرستان ماهشهر. نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی. سال23. شماره 70. زمستان 1398.  
پاپلی‌یزدی، محمد حسین، وثوقی، فاطمه.(1383). ساماندهی صنایع بازیافت مواد زاید جامد در شهر مشهد لزوم ایجاد شهرک بازیافت. مجله جغرافیا و توسعه. بهار و تابستان ١٣٨3.
پیوسته‌گر، یعقوب، انصاری، حسین.(1396). بررسی و ارزیابی عوامل اجتماعی مؤثر بر کاهش سرانه تولید پسماند خانگی (نمونه موردی: مناطق 3 و 10 شهرداری تهران).  مجله علوم و تکنولوژی محیط‌زیست.
حاتمی، امیر مصطفی، معماریان فرد، مهسا، صبور، محمدرضا.(1395). بررسی تفکیک و جداسازی پسماند در مناطق 22 گانه شهر تهران با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی. مجله علوم و فنون نقشه برداری. دوره 6. شماره 3.
حاضری، مهین، سرایی، محمد حسین.(1398). تبیین و ارزیابی شاخص‌های مؤثر بر ارتقای کارایی سیستم مدیریت پسماند مطالعه موردی: شهر یزد. فصلنامه شهر پایدار. دورۀ 2. شمارۀ 2.
حجازی، سیداسداله، همتی، فریبا.(1395). مکان‌یابی بهینه دفن زباله روستای لیقوان با استفاده از مدل فرآیند تحلیل شبکه (ANP‌‌). نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال20. شماره 56. تابستان 1395.  
حیدری، حمیدرضا.(1396). مدیریت جامع پسماند شهر زنجان: چالش‌ها و راه کارها. پایان نامه کارشناسی ارشد منتشر نشده. دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه تبریز. تبریز. ایران.
رنجبر، ابوالفضل، حکیم پور، فرشاد، میریعقوب زاده، میرحسین، شریف نژاد، جواد، پیری، عیسی، بابایی، الی ناز.(1393). پهنه‌بندی و مکان‌یابی دفن پسماندهای شهری مطالعه موردی: شهر تبریز. نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی. سال18. شماره 47. بهار 1393.  
زرقی، امیر‌علی، رحمانی‌زاده، حسین.(1397).‌ ارزیابی اقتصادی صنعت بازیافت پسماند. هشتمین کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار. عمران و بازآفرینی شهری. قم.
سرایی، محمد حسین، جمشیدی، زهرا، آهنگری، نوید.(1395). اولویت‌بندی شاخص‌های مدیریت مواد زاید جامد شهری در راستای توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهر بوکان)، مجله اقتصاد و مدیریت شهری.
شجاعی، محمد‌علی.(1394). تدوین مدل بهینه سیستم‌های مدیریت پسماند شهری با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی شهر تهران. رساله دکتری رشته جغرافیا برنامه‌ریزی شهری منتشر نشده. پژوهشگاه مهندسی بحرانهای طبیعی شاخص پژوه. تهران. ایران.
عباسی، اصغر‌، تاجفر، ناصر‌، نگهدارپنیرانی، لیلا.(1398). ارتقاء کیفیت ارائه خدمات در شهرداری‌ها با تأکید بر مدیریت پسماند در شهرها مورد مطالعه: اسلامشهر. ششمین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری و پنجمین نمایشگاه تخصصی انبوه سازان مسکن و ساختمان استان تهران. تهران.
عبدلی، محمدعلی، مهردادی، ناصر ، رضازاده، مجتبی.(1393). سیستم مدیریت پسماند در نوار ساحلی استان مازندران. مجله محیط‌شناسی. دورة 40 . شمارة 4 . صفحة 873 – 86.
عنابستانی, علی اکبر, علیزاده, لیدا. (1399). ارزیابی استراتژیک زیست محیطی پسماندهای ناشی از کشتارگاه صنعتی شهر سبزوار. مهندسی جغرافیایی سرزمین. 4(8). 391-403.
غلامرضایی، ثمین.(1395). نقش بازارچه مرزی در توسعه گردشگری (مطالعه موردی شهرستان آستارا). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری منتشر نشده. دانشگاه آزاد تهران مرکز. تهران. ایران.
محمدپور، تیمور.(۱۳۹۵). مدیریت پسماند شهری و راه‌های توسعه پایدار با برنامه‌ریزی شهری. نخستین همایش ملی علوم اسلامی حقوق و مدیریت. قم. دانشگاه جامع علمی کاربردی استانداری قم.
معتمدی‌مهر، اکبر، مطیع‌دوست‌کومله، ابوذر.(1394). برنامه‌ریزی راهبری پارک بازارها با استفاده از مدل SWOT مطالعه موردی: شهر لنگرود. مجله مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی. سال دهم. شماره 30.
نادری، مصطفی، معرب، یاسر، امیری، محمدجواد.(1396). ارزیابی سناریوهای چرخه حیات در استراتژیهای مدیریت پسماند شهر ماهدشت. فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیا. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر. دوره 17. شماره 58.
نصرالهی، سجاد، علیمردانی، شریفی، محمد، تقی‌زاده یزد، محمد رضا.(1395).  مقایسه اثرات زیست‌محیطی سناریوهای مختلف پردازش و دفع پسماند جامد شهری به کمک روش LCA (مطالعه موردی: شهرستان تهران). فصلنامه سلامت و محیط‌زیست.
یزدانی، محمدحسن، غفاری‌گیلانده، عطا، غلامی، عبدالوهاب.(1394). ‌مدل‌سازی چیدمان مکانی‌فضایی واحدهای‌بازیافت پلاستیک (مطالعه‌ موردی:‌استان فارس). فصلنامه علمی‌پژوهشی فضای جغرافیا. دانشگاه آزاد‌اسلامی واحد اهر. دوره‌15. شماره 51.
Abarca-Guerrero, L., Maas, G., & Hogland, W. (2015): Solid waste management challenges for cities in developing countries. Revista Tecnología en Marcha, 28(2), 141-168.
Arbulú, I., Lozano, J., & Palmer, J. R. M. (2013): Municipal solid waste generation in mature destinations: An IPAT-type model for Mallorca. Economía agraria y recursos naturales, 13(1), 69-93.
Berkun,M,. Aras,E. and Nemlioglu,S .2005: Disposal of solid waste in Istanbul and along the Black Sea coast of Turkey. Waste Management Journal. 25:847-855.
Kanat. G, (2010): municipal solid-waste management in Istanbul, elsevier science, waste management, 30(8-9):1737-45.
Kaseva ME, Mbuligwe SE, Kassenga G. (2002): Recycling Inorganic Domestic Solid Wastes: Results from a Pilot Study in Dares Salaam City, Tanzania. Resources, Conservation and Recycling.
Moh, Y. & Latifah, Abd Manaf. (2017): Solid waste management transformation and future challenges of source separation and recycling practice in Malaysia. Resources, Conservation and Recycling, Vol.116, pp.1-14.
Tadesse, T., Ruijs, A., Hagos, F., 2008. Household waste disposal in Mekelle city. Northern Ethiopia Journal of Waste Management 28, 2003–2012.
Xiao, Xuemei Bai, Zhiyun Ouyang, Hua Zheng, Fangfang Xing, (2007), the composition, trend and impact of urban.