الگویابی طراحی مساجد در معماری معاصر با بررسی مساجد تاریخی شهر شوشتر

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

2 گروه معماری ، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران

3 دانشیار مدعو ، گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی ، اهواز، ایران

4 دانشیارگروه معماری ،دانشگاه شهید بهشتی، تهران ،ایران

چکیده

از زمان شکل گیری اسلام و گسترش آن در قلمرو وسیع جغرافیایی در طول زمان، مهم‌ترین ساختمان یا بنای مورد توجه در هر شهر اسلامی، مسجد بوده است، که نمادی از وحدت ملت‌های مسلمان بوده است. معماران در هر سرزمینی اسلامی تلاش کرده‌اند، شاخص‌ترین هنر خود را در قالب معماری اسلامی در بناهای مساجد پیاده نمایند. اهمیت مساجد موجب شد، هر دوره‌ای  تاریخی از نظر ساخت دارای یک سبک خاص خود باشند. در دوران معاصر، با پیدایش سبک‌های مدرن و نوگرا در طراحی بناها موجب شده است، علیرغم تجربه‌ای  معماری مسجد در اسلام و ایران شکافی از نظر مسجد آرمانی- مسجدی که غایت مطلوب اسلام است- فاصله‌ای  قابل توجهی به وجود آید و گونه‌ها و الگوهای ایده پردازانه بسیا زیاد شده و از سنت‌های  خاصی که گذشته بر ساخت مساجد حاکم بوده، نمی‌توان مساجد را واجد هیچ خصوصیت شکلی مشخصی دانست. این مقاله در پی آنست، با بررسی مساجد تاریخی شهر شوشتر در جهت بازشناسی طراحی مسجد بر اساس الگوهای سنتی و تاریخی در طراحی مساجد معاصر بپردازد. پرسش های پژوهش عبارت اند از: الگوهای سنتی و تاریخی در مساجد شهر شوشتر چگونه می‌باشد؟ ساختار شکلی و فضایی در مساجد شهر شوشتر در دوره‌های مختلف چگونه می‌باشد؟ چگونه می‌توان براساس معماری مساجد شوشتر الگوی برای مساجد معاصر پیشنهاد نمود؟ فرآیند استنتاج از سه مرحله تشکیل شده است: بررسی مساجد موجود در شهر شوشتر و دسته بندی و انتخاب مساجد از نظر تاریخی، ساختاری و شکلی؛ طبقه بندی داده‌های کمی و تحلیل آن ها؛ نتیجه‌گیری می‌باشد. براساس مبانی تحقیق، روش مورد استفاده جهت انجام تحقیق از راهکارهای ترکیبی استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات، ترکیبی از مطالعات کتابخانه‌ای و مراجعه میدانی است. برای رسیدن به پرسش های پژوهش با استفاده از یک روش کمی و کیفی در مقایسه بین مساجد تاریخی شهر شوشتر از نظر ساختاری و شکلی مورد استفاده قرار گرفته است. سپس بنابر نتایج بدست آمده، الگوی طراحی آنها شناسایی و تبیین شده است. براساس بررسی‌های انجام گرفته در جهت الگوی برای مساجد معاصر بر اساس بررسی و بازشناسی معماری مساجد تاریخی شوشتر می‌توان مساجد را با استفاده از الگوهای معماری سنتی با اقلیم شهر شوشتر منطبق نمود و همچنین ساختار شکلی و فضای مساجد در دوره‌های مختلف دستخوش تحولات گوناگون بوده و هر دوره تاریخی دارای ویژگیهای خاص خود می‌باشد. در انتها با بهره‌گیری از آموخته‌های این بناهای تاریخی، الگوی جهت بکارگیری در طراحی مسجد پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Modeling the design of mosques in contemporary architecture by examining the historic mosques of Shushtar

نویسندگان [English]

  • Hassan Solymani 1
  • Mahnoush Mahmoudi 2
  • Saiid Mirriahi 3 4
1 Department of Architecture, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
2 Department of Architecture, Dezful Branch, Islamic Azad University, Dezful, Iran.
3 Visiting Associate Professor, Department of Architecture, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
4 Associate Professor, Department of Architecture, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

 Since the formation of Islam and its spread over a wide geographical area over time, the most important building or monument in any Islamic city was the mosque, it was a symbol of the unity of the Muslim nations. Architects have worked in every Islamic land, implement their most prominent art in Islamic architecture in mosque buildings. The importance of the mosques made it possible for each historical period to have its own style of construction. In modern times, with the emergence of modern and modern styles in the design of buildings has led, despite the mosque's architectural experience in Islam and Iran, there is a significant gap between the ideal mosque - the mosque that desires the end of Islam - and the ideological types and patterns of the mosque have greatly expanded, and from the particular traditions that dominated the construction of mosques, mosques cannot be characterized as having any particular form. This article seeks to explore the historical mosques of Shooshtar in order to recognize the design of the mosque based on traditional and historical patterns in the design of contemporary mosques. Research questions are: How are traditional and historical patterns in mosques in Shushtar city? What is the shape and structure of the mosques in Shushtar during different periods? How can we suggest a model for contemporary mosques based on the architecture of Shushtar mosques?The inference process consists of three stages: Survey of mosques in Shushtar city and classify and select mosques historically, structurally and formally; the classification of quantitative data and their analysis are conclusions. Based on the basics of the research, the method used for conducting the research is synthetic approaches. The data collection method is a combination of library studies and field visits. In order to reach the research questions using a qualitative and quantitative method, it has been used structurally and formally in comparison with the historical mosques of Shushtar. Then, according to the results, their design pattern is identified and explained. Based on the research on the pattern of contemporary mosques based on the study and recognition of the architecture of historical mosques in Shushtar, mosques can be adapted to Shushtar using traditional architectural patterns. The historical period has its own characteristics. Finally, using the lessons learned from these monuments, a model for mosque design is proposed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic architecture
  • historic mosques
  • traditional architecture
  • design patterns
  • contemporary mosques
بمانیان، م و امینی، م. 1390. بررسی شاخص‌های مؤثر در شکلگبری تعادل در معماری مسلمانان) نمونه موردی: مسجد جامع اصفهان (. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی. شماره 5. پائیز90. صص17-27.
بمانیان، م. جلوانی، متین. ارجمندی، سمیرا. 1395. بررسی ارتباط میان پیکربندی فضایی و حکمت در معماری اسلامی مساجد. دو فصلنامه مطالعات ایران. بهار و تابستان95. شماره95. ص143.
پیرنیا، م. 1392. سبک شناسی معماری ایران-مساجد، مجموعه معماری ایران، دوره اسلامی. تهران: انتشارات سمت. صص249-304.
توکلیان، ز، بهمنی کازرونی، س، 1394. بررسی چگونگی انتظام در مساجد شیراز. فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی. شماره 8. پائیز94. سال سوم. ص90.
حسینمردی، ح و مروجی، ن. 1386. نگاهی به مساجد معاصر جهان. تهران: مجله آبادی، 54.
حمزه‌نژاد، م. و عربی، م. 1393. بررسی اصالت اسلامی ایرانی در مساجد نوگرایی معاصر، مطالعه موردی: طرح مسجد چهار راه ولی عصر (عج). تهران: فصلنامه مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، پانزدهم. ص48.
خاکی، غ. 1378. روش تحقیق با رویکرد پیاننامه نویسی. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مرکز تحقیقات علمی کشور: کانون فرهنگی، انتشارات درایت. صص 310-335-395.
سلطانی‌فرد، هد و سیدمرادی، ز. 1395. دگرگونی جایگاه مسجد جامع در پیکربندی فضایی شهر اسلامی(مطالعه موردی: مسجد جامع سبزوار). فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی. شماره11. تابستان95. سال چهارم. ص 108.
کیانی، م. 1393. معماری ایران (دوره اسلامی). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت). صص 4-57.
گروت، ل. و وانگ، د. 1386. روش‌های تحقیق در معماری. ترجمه: علیرضا عینیفر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. صص341-373.
مهدی‌نژاد، م. مشایخی، م. و بهرامی، م. 1393. الگوی طراحی مسجد در معماری معاصر. تهرا: فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی. شماره پنجم، صص3-19، زمستان93، سال دوم.
هیلن براند، ر 1387. معماری اسلامی. ترجمهی: باقر آیت‌الله زاده شیرازی. تهران: روزنه.