تحلیل فقهی جریمه تأخیر تادیه در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران در راستای برنامه ریزی منطقه ای و توسعه پایدار

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

2 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

چکیده

یکی از معضلات مهم نظام بانکی در ایران، تاخیر تادیه بدهی مشتریان در معاملات مدت‌دار است. پرداخت دیون و بدهی‌ها در زمان مقرر اگر چه وظیفه‌ای قانونی است، اما در یک جامعه اسلامی، وظیفه‌ای دینی و اخلاقی نیز محسوب می‌شود. نظام بانکی برای اطمینان از وصول به موقع مطالبات، از روش‌های متعددی بهره می‌گیرد. یکی از این روش‌ها، که در زمینه مشروعیت آن اختلافات زیادی بین فقها و کارشناسان بانک‌داری اسلامی وجود دارد، اخذ جریمه تاخیر تادیه در قالب وجه التزام به صورت شرط ضمن عقد در عقود بانکی است. این روش به زعم برخی اندیشمندان اسلامی، مخالف با موازین شرعی و از نظر گروهی دیگر، راهکاری صحیح و مشروع برای حل معضل یاد شده است. این رساله با روش کتابخانه‌ای و اسنادی درصدد تبیین تحلیل فقهی جریمه تأخیر تادیه در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر نظر فقهی مقام معظم رهبری بوده، و با توجه به مطالب مطرح می‌توان گفت: جریمه تأخیر تادیه در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران، از مصادیق منافع غیر مستوفات است که مقام معظم رهبری هم جریمه تأخیر تأدیه را نسبت به بانک‌ها مجاز برمی‌شمارد. بر اساس نظر فقهای شورای نگهبان نیز، ربای معاملی، قرضی و جاهلی، شامل شرط جریمه تأخیر نمی‌شود. درباره حکم شرعی دریافت جریمه دیرکرد از مشتریان متخلف مابین فقهای اسلامی دو دیدگاه وجود دارد برخی از فقیهان قائل به مشروعیت و برخی قائل به عدم مشروعیت شده‌اند. مقام معظم رهبری در

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential analysis of late payment penalty in the banking system of the Islamic Republic of Iran in line with regional planning and sustainable development

نویسندگان [English]

  • Javad Edalatjoo 1
  • Seyd Mohammad Hadi Mahdavi 2
  • Ehsan Aliakbari 2
1 PhD student of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Najaf Abad Branch, Islamic Azad University, Najaf Abad, Iran.
2 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
چکیده [English]

One of the important problems of the banking system in Iran is the late payment of customers' debts in long-term transactions. Paying debts at the appointed time is a legal duty, but in an Islamic society, it is also considered a religious and moral duty. The banking system uses several methods to ensure timely collection of claims. One of these methods, the legitimacy of which there are many differences between jurists and Islamic banking experts, is to collect a penalty for late payment in the form of an obligation in the form of a condition included in the contract in banking contracts. According to some Islamic thinkers, this method is against Sharia standards, and according to another group, it is a correct and legitimate way to solve the mentioned problem. This treatise tries to explain the jurisprudential analysis of the late payment penalty in the banking system of the Islamic Republic of Iran with the library and documentary method, emphasizing the jurisprudential opinion of the Supreme Leader, and according to the content, it can be said: the late payment penalty in the banking system of the Islamic Republic of Iran, from Examples of unrealized interests are that the Supreme Leader considers late payment fines against banks as permissible. According to the jurists of the Guardian Council, commercial, loan and ignorance usurpation does not include the condition of delay fine. There are two views among Islamic jurists about the Shari'a ruling of receiving late payment fines from delinquent customers. Supreme Leader

کلیدواژه‌ها [English]

  • Penalty for late payment
  • damage
  • banking system of the Islamic Republic of Iran
  • Supreme Leader

مراجع

قرآن کریم.
ابراهیمی، محمد حسین، 1372، ربا و قرض در اسلام، قم: تامین.
امام خمینی، روح اللّه، 1375، استفائات، انتشارات اسلامی، چاپ سوم، قم.
امامی، حسن، ۱۳۹۰، حقوق مدنی، انتشارات اسلامیه، تهران، چاپ سی ودوم
باریکلو، علی رضا، ۱۳۸۷، مسئولیت مدنی، نشر میزان، تهران، چاپ دوم.
باطنی، سیدمحمد، 1377، بررسی فقهی و حقوقی تاثیر تورم در بازپرداخت دیون، تهران: چاپ سوره.
باقری، اکبر؛ رمضانی، علی؛ پورسعید، عباس. (1397). آزمون مدل تأثیرگذاری روش‌های تامین مالی داخلی و خارجی بر بازده کل واقعی سهام. فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه‌گذاری، 7(26)، صفحات 187-210.
بهمند، محمد و محمود بهمنی، 1370، بانکداری داخلی، تهران: انتشارات موسسه عالی بانکداری اران.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، . ۱۳۸۸، الفارق: دائرة المعارف عمومی حقوق، کتابخانه گنج دانش، تهران، چاپ دوم.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ۱۳۵۴، حقوق تعهدات، انتشارات مدرسه عالی امور قضایی و اداری، قم، چاپ اول.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ۱۳۷۸، ترمینولوژی حقوق، کتابخانه گنج دانش، تهران، چاپ دهم.
جعفری، محمد تقی، ۱۴۱۹، رسائل فقهی، مؤسسة منشورات کرامت، تهران، چاپ اول.
جلالی، حسن، 1391، فروش اقساطی در نظام بانکی بدون ربا، تهران: انتشارات امام صادق (ع).
حسینی دشتی، سیدمصطفی، 1385، (دایره المعارف جامع اسلامی) معارف و معاریف، تهران: موسسه فرهنگی آرایه.
خاوری، محمود رضا، 1375، حقوق بانکی، موسسه بانکداری ایران، چاپ سوم، تهران.
دهخدا، علی اکبر، ۱۳۲۵، لغت نامه، چاپخانه مجلس، تهران.
السان مصطفی، 1391، حقوق تجارت الکترونیکی، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.
السان، مصطفی، 1390، حقوق پرداخت‌های بانکی، چاپ اول، انتشارات پژوهشکده پولی و بانکی، تهران.
السان، مصطفی، 1392، حقوق بانکی، چاپ دوم، انتشارات سمت، تهران.
سلمن، جفری سی، 1385، فرایند تشکیل قراردادهای الکترونیکی: قواعدی جدید برای تجارت جدید. (علی رضائی، مترجم). ماهنامه حقوقی کانون سردفتران و دفتر یاران. ش 68.
سیستانی، علی، 1396، استفتائات آیت‌الله سیستانی، نشر قلم آذین رضا، چاپ چهارم.
شهیدی، مهدی، 1380، آثار قراردادها و تعهدات، حقوق مدنی تهران: مجد، چاپ دوم.
شهیدی، مهدی، ۱۳۹۰، تشکیل قراردادها و تعهدات، انتشارات مجد، تهران، چاپ هشتم.
شیخ انصاری، مرتضی، ۱۴۱۴، رسائل فقهیة، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، قم، الطبعة الأولی.
صافی گلپایگانی: پاسخ مورّخ 12/1/82 به استفتای پژوهشکده حوزه و دانشگاه قم.
طاهری، حبیب الله، 1418، حقوق مدنی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم.
عبدی پور، ابراهیم، 1389، مباحث تحلیلی از حقوق تجارت، نشر محراب فکر، تهران.
عدل، مصطفی، 1373، حقوق مدنی، قزوین: انتشارات بحر العلوم، چاپ دوم.
عمید، حسن، 1363، فرهنگ عمید، (دوره دو جلدی)، انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ پنجم.
عیوضلو، حسین، بکی حسکویی، مرتضی، مبانی فقهی – اقتصادی بانکداری و تأمین مالی اسلامی، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول، 1388.
فرجی، یوسف، 1377، پول، ارز و بانکداری، تهران، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ یازدهم
قاسم زاده، مرتضی، 1390، مبانی مسوولیت مدنی، نشر سمت، تهران، چاپ چهارم.
کاتوزیان، ناصر، 1369، حقوق مدنی (ضمان قهری - مسئولیت مدنی)، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران، چاپ دوم.
کاتوزیان، ناصر، 1379، وقایع حقوقی، تهران: انتشارات دادگستر، چاپ سوم.
کاتوزیان، ناصر، 1390، قواعد عمومی قراردادها، (جلد چهارم)، شرکت سهامی انتشار، تهران، چاپ ششم..

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار