ادراک محیطی و کیفیت معنایی: بازخوانش معنا در محله های شهری (نمونه موردی محله هفت چنار تهران)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشکده هنر، معماری و شهرسازی، واحد بین الملل کیش، دانشگاه آزاد اسلامی ، کیش، ایران

2 دانشکده هنر و معماری، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

کیفیت معنایی- ادراکی محله‌های شهری تحت عنوان قسمتی از کیفیت زندگی، اصلی ترین مباحث کلیدی در حیطه مطالعات شهری می‌باشد که با رشد سری شهر نشینی وافزایش جمعبت دگرگون گشته است. به دلیل اینکه کیفیت معنایی- ادراکی محله‌های شهری دارای دو بعد عینی و ذهنی است، بررسی آن نیز به گونه عینی و بر اساس ادراکات ساکنان از محله انجام میگیرد بر این اساس هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین کیفیت معنایی- ادراکی در محله هفت چنار تهران بر اساس رتبه بندی مولفه‌های حس تعلق، خوانایی و هویت این منطقه می‌باشد و فرضیه مطرح در نیل به این هدف این است که از دیدگاه ساکنان محله هفت چنار، مولفه خوانایی اصلی ترین مولفه کیفیت معنایی- ادراکی در محله هفت چنار تهران است. حال پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق کیفی- کمی و به روش مطالعات کتابخانه ای و میدانی و استفاده از ابزار پرسشنامه و تحلیل عامل تائیدی همراه با آزمون t تک نمونه‌ای دریافت که مولفه‌های خوانایی، حس تعلق و هویت اصلی ترین مولفه‌هایی هستند که میفیت معنایی- ادراکی را درایم محله زقم زده اند و از این میان مولفه حس تعلق، بیش از دو مولفه دیگر، کیفیت معنایی- ادراکی این محله را منعکس می‌نماید که این امر به دلیل وجود خاطره جمعی در مرکز محله اصلی و فرعی، مدت زمان اقامت سکونت ساکنین قدیمی محله به جهت وابستگی به محیط و همسایگان ، مشارکت ساکنین محله در برگزاری مراسم‌های مذهبی و همچنین وجود وابستگی ساکنین به نوع معماری و تزیینات موجود دراین محله است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Environmental Perception and Semantic Quality: Rereading Meaning in Urban Neighborhoods (Case Study of Haft Chenar Neighborhood in Tehran)

نویسندگان [English]

  • armin veskah 1
  • fariborz dolatabadi 2
  • ali akbari 3
1 Faculty of Art, Architecture and Urban Planning, Kish International Branch, Islamic Azad University, Kish, Iran
2 Faculty of Art and Architecture, Tehran West Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Imam Khomeini Memorial Branch, Shahreri, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

e the semantic-perceptual quality of urban neighborhoods has two objective and mental dimensions, its study is done objectively and based on the perceptions of residents of the neighborhood. Therefore, the main purpose of this study is to explain the semantic-perceptual quality in Haft Chenar neighborhood of Tehran. The ranking is based on the components of sense of belonging, readability and identity of this region and the hypothesis to achieve this goal is that from the perspective of residents of Haft Chenar neighborhood, readability is the main component of semantic-perceptual quality in Haft Chenar neighborhood of Tehran. The present study uses qualitative-quantitative research method and library and field studies method and using questionnaire and confirmatory factor analysis along with one-sample t-test to find that the components of readability, sense of belonging and identity are the main components that are semantic - Perceptual has been distorted in the neighborhood, and among these, the sense of belonging component, more than the other two components, reflects the semantic-perceptual quality of this neighborhood, which is due to the collective memory in the center of the main and secondary neighborhood, residence time. The old residents of the neighborhood due to the dependence on the environment and neighbors, the participation of the residents of the neighborhood in holding religious ceremonies and also the dependence of the residents on the type of architecture and decorations in this neighborhood.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environment
  • environmental perception "
  • Semantic quality "
  • Urban neighborhoods "
  • "
  • Haft Chenar Tehran

مراجع

آریان، وحید؛ ماجدی، حمید؛و زرآبادی، زهرا السادات(1397). بررسی تأثیر مؤلفه های کالبدی- فضایی مؤثر بر ارزش زمین‌های مسکونی در محله زعفرانیه تهران. فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه هنر، شماره22. 19-26.
اسدالهی، مصطفی (1389). بررسی نقش عناصر محیطی در کیفیت بصری فضا. نشریه منظر. شماره7 ،71-70.
امیری، عبدالرسول، نصر،طاهره؛و مضطرزاده، نصر(1401). مدل یابی تاثیر ادراک محیطی ساکنان بر شکل گیری گونه های فضایی مسکن(مطالعه موردی: محله حسین آباد در کلان شهر شیراز). فصلنامه جغرافیا(برنامه ریزی منطقه‌ای). دوره12. شماره2. 114-128.
براتی، ناصر؛ وکاکاوند، الهام(1392). ارزیابی تطبیقی کیفیت محیط سکونت شهری با تا کید بر تصویر ذهنی شهروندان(مطالعه موردی: شهر قزوین). نشریه هنرهای زیبا. دوره18. شماره3. 25-32.
حاتمی، مژگان(1394). کاربست علم روانشناسی محیطی در معماری و طراحی شهری با تاکید بر اصول و معیارهای طراحی مجتمع‌های مسکونی. مدیریت شهری. شماره 42 بهار 95 ، 153 – 178.
راست بین، ساجد؛ جعفری، یاسین؛ دارم، یاسمن؛ و معززی مهر؛ طهران(1391). رابطه همبستگی بین کیفیت های محیطی و تداوم حیات شهری در عرصه های عمومی (نمونه موردی : جلفای اصفهان)، فصلنامه باغ نظر، شماره21،سال نهم، 35-46.
رفیعیان، مجتبی؛ تقوایی، علی اکبر؛ خادمی، مسعود و علیپور، رجا (1391). بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاهای عمومی شهری. نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران. (4 )، 53-43.
شاهی آقبلاغی، عارف؛ زنگنه، یعقوب؛ خدابنده لو، حسن؛ و درودی نیا، عباس(1395). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. دوره هفتم، شماره ی بیستم و ششم. 54-72.
طهماسبی، ارسلان؛علیزاده، هوشمند؛ و اصلانی، پرویز(1394). مطالعه مؤلفه‌های شکل دهنده کیفیت معنایی- ادراکی محیط، مورد مطالعاتی: محله قطارچیان سنندج. فصلنامه آرمانشهر. شماره25. 111-124.
عبدالهی، مجید؛ صرافی، مظفر؛ و توکلی نیا، جمیله (1388). بررسی نظری مفهوم محله و بازتعریف آن با تأکید بر شرایط محله های شهری ایران. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره72. 83-102.
قره‌بگلو، مینو؛ نژاد ابراهیمی، احد؛ و جاویدمهر، ملیحه(1395). شناسایی معیارهای طراحی منظر شهری با رویکرد پاسخدهی محیطی (نمونه موردی: سرای محله جمالزاده). فصلنامه هفت شهر. شماره55 و56. 103- 117.
گلکار، کورش(1380). مؤلفه‌های سازنده کیفیت طراحی شهری. دوفصلنامه صفه ، شماره32 : 61-38.
مرتضوی، شهرناز(1380). رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﺤﯿﻂ، ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ.
مظفر، فرهنگ؛ بهزاد فر، مصطفی؛ قلعه نویی، محمود؛ و راست بین، ساجد(1390). کمی سازی کیفیت های طراحی شهری (رویکردهای پژوهش : روانشناسی محیط و ابعاد اجتماعی طراحی شهری تهران).  نشریه علمی- پژوهشی آرمانشهر، شماره11، 251-268.
ملک عباسی،سلمان،مرادی مسیحی، واراز، بهزادفر، مصطفی؛ و مدیری، آتوسا(1401). ارائه ساختار فضایی محلات کرمان؛ مبتنی بر روابط متقابل فضایی مکان های عمومی کهن و فضاهای شهری نو. فصلنامه جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای). دوره12. شماره3. 404-422.
نصیر سلامی ، محمد رضا؛ و سوهانگیر، سارا( 1392). راهکارهایی جهت ارتقاء کیفیت اثر متقابل انسان و محیط بر یکدیگر با رویکرد روانشناسی محیطی. فصلنامه پژوهش هنر، شماره11،35-42.
یکتاپور،رضا، حافظ رضازاده، معصومه؛ و میری، غلامرضا(1401). الویت بندی محلات بافت تاریخی با رویکرد تجدیدحیات شهری وبا استفاده از مدل چند شاخصه ELECTRE (مطالعه موردی شهر کرمان). فصلنامه جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای). دوره12. شماره3. 27-42.
Alain De Botton, J.(2008). The Architecture of Happiness, Reprint edition (New York: Vintage, 2008).
Baum, A. & Paulus, P. B. (1987). Crowding. In D. Stokols & I. Altman Eds, Handbook of Environmental Psychology, New York: Wiley, 534-570.
Dadashpour, H. & Koslokheh, S. (2014). Evaluation of Interaction between Person and Living Environment in New Neighborhoods by Using Objective and Subjective Quality Assessment; Case study: Tehran’s Oil Town. Motaleate-Shahri, 6
De Groot, J., & Steg, L.(2008). Value orientations to explain beliefs related to environmental significant behavior: How to measure egoistic, altruistic, and biospheric value orientations. Environment and Behavior, 40(3), 330–354.
Gosling, D. (1996). Gordon Cullen: Vision of Design. Britain: Academy Editions.
Hochhäusl, S. &Lange, T.(2018). Architecture and the Environment, Architectural Histories, 6(1): 20, pp. 1–13.
Kazemi, A., & Behzadfar, M. (2014). Recognition the System of Environmental Meanings in Historical Environments with an Emphasis on Social Transformations of the Audience; Case Study: Sayyhalan Neighborhood of Rasht. Motaleate-Shahri,(6), 75-87.
Mazumdar, S.(2000). Design professionals and the built environment. In P. Knox & P. Ozolins (Eds.), People and the built environment,157-169.
Norman, D. (1989). The psychology of Everyday Things. New York: Basic
Patterson, D.D.(2010).Contributions of Envrionmental Psychology of Visitor Studies.Jacksonville, Alabama: Jacksonville State University, n.d.
Porteous, J.D. (1977) . Environment and Behavior: planning and everyday urban life. Reading, MA:  Addison-Wesley.
Rad Jahabani, N. & Partoi, P. (2012). Comparative Study of Environmental Quality in Urban Neighborhoods, with Sustainable Development Approach, Case Study: Street Neighborhoods and Ilgoli of Tabriz. Journal of Architecture and Urban Planning (6), 25-49.
Rafeiyan, M. Kademi, M. & Alipour, R. (2012). Sustainable Neighborhood Development Strategies. Journal of Tarh-o-namad, Tehran, 3.
Russell, J. A. & Snodgras, J. (1987). Emotion and the Environment. In D. Stokolos & I.Altman )Eds(, Handbook of environmental Psychology. Toronto: John wiley & sons.
Saeidnia, A .(2004).Urban Development Plans, Problems and Strategies. Mahnameh-ye-Shardari-ha, Tehran, 8.
Warren, W. H. (1984). Perceiving Affordances: Visual Guidance of Stair Climbing. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 10)5(.1-13.
Whyte, W.H. (1980). The Social Life of Small Urban Spaces. New York, Conservation Foundation.
Yalcin, M.( 2014). Exploratory and descriptive aspects of environmental psychology course within the interior design education, The AIA Journal, 70)1 (, 103-114.
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 12، شماره 47
تیر 1401
صفحه 1106-1122

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار