تحلیل مولفه های زیبایی شناسی خانه های دوره قاجار در شهر تبریز

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران

2 استادیار گروه معماری، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران

3 استادیار گروه معماری و شهرسازی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

چکیده

مبانی کمی و کیفی در معماری سنتی، که مربوط به مقوله‌ی زیباشناختی و اصول بصری حاکم بر ساختار و تناسبات هستند؛ منجر به بروز زیباشناختی می‌شود مولفه های زیبایی‌شناسی به عنوان یکی از غنی ترین عوامل معناساز در معماری بخصوص معماری خانه های قدیمی دوره قاجار در شهر تبریز مطرح هستند. تحقیق حاضر به بررسی نقش مولفه ها و عوامل تاثیرگذار در زیبایی‌شناسی معماری خانه های تاریخی تبریز در ادراک مفاهیم معنایی می پردازد. روش توصیفی- تحلیلی با روش کیفی مورد استفاده قرار گرفت که از طریق مصاحبه عمیق با کارشناسان و متخصصین و صاحب نظران در زمینه‌های مرتبط به معماری خانه های قاجاری تبریز صورت گرفته است. صوت مصاحبه شوندگان با استفاده از نرم‌افزار تحلیل داده‌های کیفی «مکس کیو دی ای» به-کمک رایانه، کدبندی شده است. مهم ترین نمودهای این دوره در دو حوزه زیبایی شناسی و کارکرد(عملکرد) متجلی می گردد. عوامل زیبایی شناسی در ساختار اصلی(فیزیکی؛ ابعاد، تناسبات، رنگ و ...) بنا بطوریکه بیشتر سطح لایه های عمیق معنایی و کارکردی بودن خانه های قاجاری جلوه گر می شود. در بعد نشانه‌های کارکردی، عواملی نظیر توجه به نور و اقلیم، همخوانی با عرف و فرهنگ بومی، مصالح بومی و توجه به نیازهای تمام اعضای خانواده و انعطاف پذیری جلوه گر شده است. زیبایی شناسی از جنبه‌های بصری داخلی و خارجی کالبد و محیط معماری بیشتر در مواردی نظیر ارسی، دو دری، سه دری و پنج دری(به همراه سرستون و گچ بری) این مولفه ها در زیباشناسی خانه های دوره قاجار در شهر تبریز بسیار موثر هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of aesthetic components of Qajar houses in Tabriz City

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Mihammadian 1
  • Assadollah Shafizadeh 2
  • Ali Azar 3
1 PhD Student. of Architecture, Ahar Branch, Islamic Azad University, Ahar, Iran.
2 Assistant Prof., of Architecture, Ahar Branch, Islamic Azad University, Ahar, Iran
3 Assistant Prof., of Architecture and Urban Planning, Maragheh Branch, Islamic Azad University, Maragheh, Iran
چکیده [English]

Quantitative and qualitative principles in traditional architecture, which are related the category of aesthetics and visual principles governing structure and proportions; Leads to the emergence of aesthetics. Aesthetic components are considered as one of the richest semantic factors in architecture, especially the architecture of old houses of the Qajar period in the city of Tabriz. The present study investigates the role of components and influential factors in the aesthetics of the architecture of historic houses in Tabriz in perception of semantic concepts. Descriptive-analytical method was used with qualitative method which has been done through in-depth interviews with experts and specialists in the fields related to the architecture of Qajar houses in Tabriz. The voices of the interviewees were computer-coded using Max QDA qualitative data analysis software. The most important manifestations of this period are manifested in two areas of aesthetics and function. Aesthetic factors in the main structure (physical; dimensions, proportions, color, etc.) so that most of the deep layers of semantic and functional layers of Qajar houses are reflected. In the dimension of functional signs, factors such as attention to light and climate, compliance with local customs and traditions, local materials and attention to the needs of all family members and flexibility are manifested. Aesthetics from the internal and external visual aspects of the body and the architectural environment are more effective in cases such as sash, two-door, three-door and five-door (along with headstone and plastering). These components are very effective in the aesthetics of Qajar houses in Tabriz.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aesthetics"
  • Old houses"
  • Qajar period"
  • "
  • Tabriz"

مراجع

ادیب زاده، حامد؛ خالص اهر، امین(1396)، بررسی زیبایی شناسی در معماری، کنفرانس سالانه پژوهش های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری؛ موسسه معماری و شهرسازی سفیران راه مهرازی؛ 3.
اسمعیلی سنگری، حسین، عمرانی، بهروز، (1393)، تاریخ و معماری خانه های تبریز قدیم، تبریز: انتشارات فروزش.
الصدیق، حسین. (1383). زیبایی شناسی و مسائل هنر از دیدگاه ابوحیان توحیدی. ترجمه ی غلامرضا تهامی. تهران: انتشارات بین المللی الهدی
افضل طوسی، عفت السادات، سلاحی، گلناز، سلاحی، لادن، (1392)، مطالعه کاشی نگاره های با نقوش زنان قاجار در خانه های شیراز، زن در فرهنگ و هنر، 5(3)، 577-594.
امین زاده، بهناز. (1389). ارزیابی زیبایی و هویت مکان، هویت شهر، ۵
تبریزی، ملیحه؛ اکرمی، مهسا، (1395)، واکاوی مفهوم زیبایی در فضای شهری؛ راهبرد، 50؛ ، 84-66.
اسدپور، فائزه، اسدپور، مهدی، (1395)؛ بررسی مفاهیم زیبایی شناسی در فرهنگ اسلامی و بحران زدگی آن در معماری معاصر؛  شباک(شبکه اطلاعات کنفرانسهای کشور)  مطالعات هنر و معماری، 2(4-5)
آیوازیان، سیمون. (1381) . زیبایی شناسی و خاستگاه آن در در نقد معماری، هنرهای زیبا، 12، 64-69.
ایمانی نادیه، ظفرمندی سویل، (1396)، مبادی  سلیقه در معماری، باغ نظر، 14(53)، 33-42.
بانی مسعود، امیر، (1388)، معماری معاصر ایران: در تکاپوی بین سنّت و مدرنیته، چاپ اول، تهران: انتشارات هنر معماری قرن.
 پرتوی، مهدی. (1352). ده مقاله زیبایی شناسی نوین. تهران: نقش جهان.
پیرنیا کریم (1382) سبک شناسی معماری ایران، گردآوری و تدوین: غلامحسین معماریان، تهران: انتشارات پژوهنده.
بختیار نصرآبادی آمنه، بختیار نصرآبای حسنعلی، انصاری مریم، (1392)، تحلیلی بر مولفه های زیبایی شناختی در معماری فضاهای آموزشی با توجه به رویکرد اسلامی، تربیت اسلامی، 8(17)، 29-49.
بمانیان، محمدرضا؛علی محمدی، فرزانه؛ ارجمندی، سحر(1391)، بررسی اصول زیبایی شناسی در معماری خانه های سنتی ایرانی نمونه موردی: خانه های تاریخی شهر قزوین؛ اولین همایش ملی اندیشه ها و فناوری های نو در معماری
پاکزاد جهانشاه، ساکی الهه، (1393)، تجربه ی زیبایی شناختی محیط، هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 19(3)، 5-14.
حکیمی، حسین؛ حسینی، غزاله(1396)، زیبایی شناسی در معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی؛ کنفرانس پژوهش های معماری و شهرسازی اسلامی و تاریخی ایران، موسسه معماری و شهرسازی سفیران راه مهرازی؛ 3
جعفری، رضا. (1394) . زیبایی شناسی منظر در طراحی شهری. رساله ی دکتری، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
حائری مازندرانی محمدرضا (1388)، خانه، فرهنگ، طبیعت: بررسی معماری خانه های تاریخی معاصر به منظور تدوین فرایند و معیارهای طراحی خانه، تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
حمزه نژاد، مهدی، صدریان، زهره (1393)، اصول طراحی خانه از منظر اسلامی و الگوهای کاربردی معاصر، پژوهشهای معماری اسلامی، 1(4)، 60-78.
خجسته حسن (1377)، تأثیر معماری مسکونی بر سنتها: مطالعه موردی هویزه، تهران: انتشارات سروش.
سلیمانی مریم، مندگاری کاظم، (1395)، زیبایی شناسی خانه سنتی ایرانی: بازشناسایی مولفه های زیبایی بر اساس تئوری برخاسته از زمینه (نمونه پژوهی: شهر یزد)، هویت شهر، 10(28)، 67-78.
شاطری وایقان، امید، دبدبه محمد، (1398)، ساختار معماری خانه های تاریخی ایران؛ دوره قاجار، معماری سبز، 5(5).  
صادقی سارا، اخلاصی احمد، کامل نیا حامد، (1397)، بررسی نقش زیبایی شناسی معماری در خانه های ایرانی، نمونه موردی: خانه های تاریخی شهر مشهد، پژوهش های معماری اسلامی، 6(4)، 3-16.
فهیمی فر، اصغر. (1388). جستاری در زیبایی شناسی هنر اسلامی، پژوهش در فرهنگ و هنر 1(2)، 73-82.
قرآن کریم (1384)، قرآن کریم. ترجمۀ محمد کاظم معزی، چاپ اول، تهران: انتشارات صابرین
کریمی، محمدصادق، مرادی،ابراهیم، (1399)، بازشناخت ابعاد عینی و ذهنی زیباشناسی معماری اسلامی در دوران معاصر؛  مطالعات هنر اسلامی، 16(37)، 17-1.
گروتر، یورگ. (1388). زیبایی شناسی در معماری. ترجمه ی جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
گروتر، یورگ کورت. ۱۳۹0 . زیبایی شناسی در معماری، تهران، پاکداد، جهانشاه، همایون، عبدالررا، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
عابدی محمدحسین، محمدیان یامی، فرزانه، (1397)، زیبایی شناسی و بازشناسی اصول آن در معماری اسلامی، معماری شناسی، 1(4)، 1-10.
عنابستانی علی اکبر، جهانتیغ حسنعلی، (1397)، بررسی عوامل مؤثر بر تجلی حس زیبا شناختی سکونتگاه های روستایی منطقه سیستان، مسکن و محیط روستا، 37(163)، 75-90.
نیک مرام، امین. (1393) . طراحی مرکز مطالعات آرایه های معماری با رویکرد زیبایی شناسی هندسی. رساله کارشناسی ارشد. دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
Abdullah Ali, F, (2018), The Influence of Le Corbusier On the emergence of the Aesthetic Values in the Modern Architecture of Cyprus, Journal Of Contemporary Urban Affairs, 2(1), 1-12. https://doi.org/10.25034/ijcua.2017.3651.
Abreu P.M. (2018) Sustainable Aesthetic in Architecture. In: Leal Filho W., Mifsud M., Pace P. (eds) Handbook of Lifelong Learning for Sustainable Development. World Sustainability Series. Springer, Cham.  https://doi.org/10.1007/978-3-319-63534-7_22.
Bhise, A, (2018), Aesthetics in Architecture, International Journal of Engineering Research, 7(3), 325-328. https://doi.org/10.5958/2319-6890.2018.00086.7.
Britannica (2009) Britannica online encyclopedia Retrieved 2009/10/27, from http://search.eb.com/eb/article-25607.
Coburn, A; Vartanian, O; Chatterjee, A. (2017), Buildings, Beauty, and the Brain: A Neuroscience of Architectural Experience. Journal of Cognitive Neuroscience. 29(9), 1521-1531 https://doi.org/153110.1162/jocn_a_01146.
Franco B, A. (2019), Our Everyday Aesthetic Evaluations of Architecture, British Journal of Aesthetics, 59(4), 393–412, https://doi.org/10.1093/aesthj/ayz018.
Furman, A. N. (2018). The Freedom of Aesthetics. Architectural Design, 88(3), 68–75. https://doi.org/10.1002/ad.2303.
Hardarson, A, (2016), Modernist aesthetics and building defects: a study of how building defects are dealt with in architectural literature, Nordisk Arkitekturforskning The Nordic Association of Architectural Research, Proceeding Series 2016:1, Nordic Academic Press of Architectural Research in cooperation with Faculty of Architecture and Fine Art, NTNU Homepage: http://arkitekturforskning.net/na.
Stankovic D, Tanic, M, and Cvetanovic, A, (2019), The impact of intelligent systems on architectural aesthetics, E3S Web of Conferences, 110-01044. SPbWOSCE, https://doi.org/10.1051/e3sconf /20191001044.  
Kontson, K. L., Megjhani, M., Brantley, J. A., Cruz-Garza, J. G., Nakagome, S., Robleto, D, Contreras-Vidal, J. L. (2015). Your Brain on Art: Emergent Cortical Dynamics During Aesthetic Experiences. Frontiers in Human Neuroscience, 9. https://doi.org/10.3389/fnhum.2015.00626.
Lestari, K& Alamsyah, B (2019), Enhancement Technology Aesthetics of Architecture Modern, International Journal of Civil Engineering and Technology, 10(01), 47–53, https://ssrn.com/abstract=3554915.
Mahdavinejad, M., Bahtooei, R., Hosseinikia, S. M., Bagheri, M., Motlagh, A. A., & Farhat, F. (2014). Aesthetics and Architectural Education and Learning Process. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 116, 4443–4448. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.01.963.
Moore MA, R.L, (2019), Art, Architecture and Aesthetics: Evelyn Waugh and the Visual Arts, Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy at the University of Leicester.
Ståhlberg-Aalto, F. (2019), The aesthetics and architecture of care environments: a Q methodological study of ten care environments in Japan and the European countries of Finland, Sweden, the UK, France and Austria, Aalto University publication series DOCTORAL DISSERTATIONS, 175/2019.
Uzunoglu, S. S. (2012). Aesthetics and Architectural Education. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 51, 90–98. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.08.124. 
Vartanian, O. (2015). Empirical aesthetics: hindsight and foresight. In The Cambridge Handbook of the Psychology of Aesthetics and the Arts. P.L. Tinio & J.K. Smith, Eds.: 6–34. Cambridge, UK: Cambridge University Press.4
Vinchu, G.N, Jirge, N, Deshpande, A, (2017), Application of Aesthetics in Architecture and Design, International Journal of Engineering Research and Technology. 10(1), 183-186
Zhang, J, (2020), analysis on the aesthetics of the architectural form based on Image Cognition, Revista Argentina de Clínica Psicológica, 2, 1261-1271. https://doi.org/10.24205/03276716.2020.368.
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 12، شماره 47
تیر 1401
صفحه 218-240

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار