تاب‌آوری شهر کرمانشاه و شیوه‌های ارتقاء آن

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

2 عضو هیأت علمی و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر

3 استاد تمام، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

چکیده

اهمیت شهرها به‌ عنوان شکل غالب سکونتگاه‌های انسانی روشن است، از سویی میزان آسیب‌پذیری شهرها با وجود بلایای طبیعی اتفاق افتاده در سال‌های اخیر رو به افزایش است. امروزه بروز سوانح طبیعی و ایجاد خسارات ناشی از این سوانح موجب گردیده تا ایمن‌تر نمودن شهرها، به یک چالش درازمدت اما دست‌یافتنی تبدیل شود؛ به‌ طوری‌ که جوامع شهری برای بازگشت سریع به وضعیت پیش از بحران در زمان وقوع مخاطرات طبیعی برآنند که تاحدودی از خسارات وارده بکاهند. در این میان، تاب‌آوری راهی مهم برای تقویت جوامع شهری با استفاده از ظرفیت‌های آن‌ها است. هدف پژوهش حاضر شناسایی شاخص‌های تاب‌آوری شهری نسبت به حوادث طبیعی است. این پژوهش بر اساس هدف توسعه‌ای و ماهیت توصیفی- تحلیلی به شیوه پیمایشی در سال 1401 در شهر کرمانشاه انجام‌شده است. داده‌ها با استفاده از بررسی‌های اسنادی و پرسشنامه جمع‌آوری شد. حجم نمونه با استفاده از روش سرشماری، 20 نفر تعیین گردید. برای نمونه‌گیری از نمونه‌گیری قضاوتی و نمونه‌گیری گلوله برفی استفاده شده است. داده‌ها از روش دلفی فازی در شناسایی 38 زیر شاخص‌های مؤثر در تاب‌آوری در برابر حوادث طبیعی، وزن‌دهی عوامل یا معیار مدل پیشنهادی و طبقه‌بندی آن‌ها در چهار گروه کلی ساختاری- کالبدی، مدیریتی- سیاست‌گذاری، اجتماعی فرهنگی و اقتصادی، تجزیه‌وتحلیل شدند. پس از رتبه‌بندی شاخص‌های تاب‌آوری شهر کرمانشاه در برابر حوادث طبیعی مشخص گردید که شاخص ساختاری- کالبدی رتبه اول، شاخص مدیریتی- سیاست‌گذاری رتبه دوم، شاخص اقتصادی رتبه سوم، شاخص اجتماعی فرهنگی رتبه چهارم را کسب نموده‌اند. نتایج حاصل از بررسی زیرمعیارهای مربوط به معیار کالبدی نشان‌ دهنده آن بود که از بین شاخص‌های تاب‌آوری، شاخص کالبدی تأثیرگذارترین بوده لذا پهنه‌بندی شهر کرمانشاه بر اساس میزان تاب‌آوری کالبدی و مشارکت فعالانه شهری و به اشتراک گذاشتن تجربیات برای افزایش تاب‌آوری شهر کرمانشاه و زمینه‌سازی برای جلب مشارکت و آماده‌سازی مردم برای مواجهه با مواقع بحرانی ضروری به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Resilience of Kermanshah and ways to improve it

نویسندگان [English]

  • Roya Sanjarinia 1
  • Abbas MalekHoseini 2
  • Majid Shams 3
1 PhD student in geography and urban planning, Malayer Branch, Islamic Azad University, Malayer, Iran.
2 Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Malayer Branch, Islamic Azad University, Malayer, Iran
3 Full Professor, Department of Geography and Urban Planning, Malayer Branch, Islamic Azad University, Malayer, Iran
چکیده [English]

The importance of cities as the dominant form of human settlements is clear, on the other hand, the vulnerability of cities is increasing despite the natural disasters that have occurred in recent years. Today, the occurrence of natural disasters and the damage caused by these accidents have made making cities safer, becoming a long-term but achievable challenge; So that in order to quickly return to the pre-crisis situation when natural hazards occur, urban communities are determined to reduce the damages to some extent. Meanwhile, resilience is an important way to strengthen urban communities by using their capacities. The purpose of the present study is to identify the indicators of urban resilience to natural disasters. This research was conducted based on the development goal and "descriptive-analytical" nature in the survey method in 1401 in the city of Kermanshah. Data were collected using document reviews and questionnaires. The sample size was determined by using the census method, 20 people. Judgment sampling and snowball sampling were used for sampling. The data from the fuzzy Delphi method were analyzed to identify 38 sub-indices effective in resilience against natural disasters, weighting the factors or criteria of the proposed model and classifying them into four general groups: structural-physical, management-policy, socio-cultural and economic. After ranking the resilience indicators of Kermanshah against natural disasters, it was determined that the structural-physical index ranked first, the managerial-policy index ranked second, the economic index ranked third, and the socio-cultural index ranked fourth. The results of the examination of the sub-criteria related to the physical criterion showed that among the resilience indicators, the physical index was the most effective, therefore the zoning of the city of Kermanshah based on the level of physical resilience and active urban participation and sharing experiences to increase the resilience of the city of Kermanshah and lay the groundwork for Attracting participation and preparing people to face critical times seems necessary.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Natural disasters
  • resilience
  • resilience indicators
  • Kermanshah city

مراجع

پوراحمد، احمد، زیاری، کرامت‌الله، صادقی، علیرضا (1397).« تحلیل فضایی مؤلفه‌های تاب‌آوری کالبدی بافت‌های فرسودۀ شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: منطقه 10 شهرداری تهران)»، برنامه‌ریزی فضایی، دوره 8، شماره 1، صص 130-111.
چاروسایی، اکبر، ایلانلو، مریم. (1399) بررسی و ارزیابی مؤلفه‌های تاب‌آوری شهری (منطقه موردمطالعه: شهر ماهشهر)، مجله مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، سال اول، شماره دوم، صص 110-93.
روستایی، احسان و ذوالفقاری‌فر، سید یعقوب (1402). «پایش تاب‌آوری شهری به‌منظور کاهش اثرات حوادث طبیعی با تأکید بر زلزله (مطالعه موردی یاسوج)»، فصلنامه علمی جاده، دوره 31، شماره 115، صص 267-282.
رئیسیان، میثم، ایلانلو، مریم، ابراهیمی، لیلا، بزرگمهر، کیا. (1400). بررسی میزان تاب‌آوری شهری با استفاده مدل Waspas و Wp (نمونه موردی: شهر ساری)، مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 37، صص 241-225.
شریفی کلاکی، رحمت و قریشی، رضا (1402). «راهکارهای تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری شهرها در برابر بلایای طبیعی»، اولین کنفرانس ملی فناوری‌های نوین در مصرف انرژی و شهرسازی پایدار در مهندسی عمران و معماری، گنبدکاووس.
عزیزپور، ملکه؛ زنگی‌آبادی، علی و اسماعیلیان، زهرا (1390). «اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر مدیریت بحران شهری در برابر بلایای طبیعی (مطالعه موردی سازمان‌های مرتبط با بحران شهر اصفهان)»، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال22، پیاپی 43، شماره 3.
غنی، امیدرضا و موسی کاظمی، سیدمهدی و نصیری، علی، (1401)، تحلیل عاملی عوامل مؤثر بر تاب‌آوری شهری موردمطالعه: شهر زنجان، نهمین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزه علوم جغرافیا، معماری و شهرسازی، تهران.
محمدپورلیما، نغمه؛ بندرآباد، علیرضا و ماجدی، حمید (1399). «تاب‌آوری کالبدی و اجتماعی محلات مسکونی بافت تاریخی (نمونه موردی منطقه 12 تهران)»، نشریه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دوره 121، شماره 2، صص 97-116.
محمودزاده، حسن و هریسچیان، مهدی (1397). «سنجش و اولویت‌بندی شاخص‌های تاب‌آوری با روش ترکیبی معادلات ساختاری و تحلیل چندمتغیره فازی (مطالعه موردی: منطقه 1 کلان‌شهر تبریز)»، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 9، پیاپی 34، صص 59-74.
محمودنیا، علیرضا، زیاری، یوسفعلی، سرور، رحیم. (1400). «تبیین نقش حکمروایی خوب بر تاب‌آوری شهری (مطالعه موردی: محله امیریه ناحیه2، منطقه 11تهران)»، مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، سال 2، شماره 3، صص 157-141.
مرادپور، نبی؛ احمدپور، احمد؛ حاتمی‌نژاد، حسین و زیاری، کرامت الله (1402). «تحلیل وضعیت تاب‌آوری شهر تهران با رویکرد مرور سیستماتیک»، جغرافیا و توسعه فضای شهری. (آماده انتشار). https://doi.org/10.22067/jgusd.2023.74897.1166.
ملکی، سعید؛ امان پور، سعید؛ صفایی پور، مسعود؛ پور موسوی، سید نادر و الیاس مودت (1396). «ارزیابی طیف تاب‌آوری اجتماع‌های شهری در برابر بحران زلزله بر نمونۀ) اساس سناریوهای شدت مختلف و استفاده از نمایهCOPRAS نمونه موردی شهر ایلام»، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 8، شماره 31، مرودشت، صص 40- 19
میراسداللهی، شمس‌سادات؛ متولی، صدرالدین و جانباز قبادی، غلامرضا (1399). «نقش مؤلفه‌های تاب‌آوری شهری در کاهش خسارات ناشی از سیلاب (مطالعه موردی: شهر گرگان)»، آمایش جغرافیایی فضا، سال 10، شماره 38، صص 88-71.
نامجو، فروغ، صمدزاده، رسول، معصومی، محمدتقی. (1399). سنجش تاب‌آوری شهری در برابر خطر زمین‌لرزه (موردمطالعه: کلان‌شهر تبریز)، مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 36، صص 219-201.
نبوی رضوی، هاله سادات، طبیبیان، منوچهر. (1400). «سنجش و ارزیابی تاب‌آوری ساختار کالبدی- فضایی محلات شهری در برابر زلزله (نمونه موردی محله مینو شهر قزوین)»، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال 13، شماره46، صص80-67.
نصیری هنده خاله، اسماعیل (1398). «رتبه‌بندی تاب‌آوری کالبدی-فضایی مناطق شهری (مطالعه موردی: کلان‌شهر کرج)»، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 14، شماره 3، صص 641-660
نظم‌فر، حسین و پاشازاده، اصغر (1397). «ارزیابی تاب‌آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی، مطالعه موردی شهر اردبیل». مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال 8، شماره 27، صص 101-116.
Baker, D, Refsgaard, K. (2007). Institutional development and scale matching in disaster response management. Ecological Economics, 63(2): 331-343.
Bhattacharya, N. (2010). Flood risk assessment in Barcelona, France the Netherlands: International institute for geoinformation science and earth observation Enscheda, Publisher University of Twente, pp.1-107.
De La Fabian, R. (2020). Resilience and Sovereignty in the Context of Contemporary Biopolitics. Critical Times, 3(3), 327-357.
Drzewiecki, D. M., Wavering, H. M., Milbrath, G. R., Freeman, V. L., & Lin, J. Y. (2020). The association between educational attainment and resilience to natural hazard-induced disasters in the West Indies: St. Kitts & Nevis. International journal of disaster risk reduction, 47, 101637.‏
Gonzales, P, Ajami, N.K. (2017). An integrative regional resilience framework for the changing urban water paradigm. Sustainable Cities and Society, Vol 30, PP 128-138.
Huck, Andreas, Jochen Monstadt, and Peter Driessen (2020) "Building urban and infrastructure resilience through connectivity: An institutional perspective on disaster risk management in Christchurch, New Zealand." Cities98 (2020): 102573.‏
Karrholm, M, Nylund, K, de la Fuente, P.P. (2014). Spatial resilience and urban plann.ing: Addressing the interdependence of urban retail areas, Cities, London, England, 36,121-130.
Lak, A., Hasankhan, F., & Garakani, S. A. (2020). Principles in practice: Toward a conceptual framework for resilient urban design. Journal of environmental planning and management, 63(12), 2194-2226.
Leichenko, R. (2016). "Climate Change and Urban Resilience". Current Opinion in Environmental Sustainability. 3(3). Pp. 164-168.
Marana, P, Eden, C, Eriksson, H, Grimes, C, Hernantes, J, Hawick S, Pyrko, I. (2019). Towards a resilience management guideline—Cities as a starting point for societal resilience. Sustainable Cities and Society, 101531.
Martinez, J, Luna Villagran, G.A, Zendejas Santin, V. (2017). Urban Regeneration with a Habitable and resilient vision for the Conurbation of Toluca. Management Research And Practice. 9(4): 61-71.
Meerow, S, Newell, J, Stults. M. (2016). Defining urban resilience: A review. Landscape and Urban Planning. Landscape and Urban Planning. Vol 147, PP 38–49.
Meshkini, A., Hajilou, M., Jokar, S., & Esmaeili, A. (2021). The role of land use patterns in earthquake resilience: a case study of the Ahvaz Manba Ab neighborhood. Natural Hazards, 1-25.
Osman, T. (2021). A framework for cities and environmental resilience assessment of local
Cities, 118, 103372.
Rose, S., & Meindl, P. (2016). Supply Chain Management: Strategy, Planning, and Operation-5/
Schipper, L. Langston, L. (2015). A comparative overview of resilience measurement frameworks: analyzing indicators and approaches.
Tierney, K, Bruneau, M. (2007). Conceptualizing and Measuring Resilience: A Key to Disaster Loss Reduction, TR News, PP 14–17.
Yoon, D.K, Kang, J.E, Brody, S.D. (2016). A measurement of community disaster resilience in Korea. Journal of Environmental Planning and Management, 59(3), 436–460.
Zeng, X., Yu, Y., Yang, S., Lv, Y., & Sarker, M. N. I. (2022). Urban resilience for urban sustainability: Concepts, dimensions, and perspectives. Sustainability, 14(5), 2481.‏

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار