ساختار نظام بین الملل و تاثیر آن بر جنبش ملی شدن صنعت نفت در ایران

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

ساختار نظام بین ­الملل متغیر مهمی است که استراتژی ­ها، جهت­ گیری­ ها و تصمیمات کشورها را در دو سطح داخلی و خارجی تحت ­تاثیر قرار می­ دهد و در کنار امکاناتی که در اختیار دولت ­ها قرار می­ دهد محدودیت­ هایی نیز بر رفتار آن ها  تحمیل می­ کند. هدف اصلی نوشتار حاضر، بررسی تأثیر ساختار نظام بین‌الملل بر یکی از مهم ترین جنبش‌های مردمی در ایران معاصر، یعنی جنبش ملی شدن صنعت نفت در دهه 1320 و سال‌های آغازین دهه 1330 است. پرسش اصلی پژوهش این است که تحولات نظام بین‌الملل از جمله رقابت استعماری شوروی، امریکا و بریتانیا چه تأثیری بر موضوع ملی شدن صنعت نفت در ایران بین سال های 1329تا 1332 گذاشته است؟ یافته ­های پژوهش نشان می‌دهد تأثیر  ساختار نظام بین­ الملل بر نتایج و دستاورد جنبش مورد نظر بیشتر منفی و در مجموع نقش بازدارنده‌ای در مسیر حرکت و دستیابی به اهداف آزادی‌خواهانه و ضد استعماری این جنبش ایفا نموده است و اگرچه در کوتاه مدت و در مراحل آغازین این جنبش تا حدی روند تسهیل‌ کننده داشته ولی در مراحل بعدی موانعی جدی بر سر راه دستیابی به اهداف این جنبش ایجاد کرده است. در مقاله حاضر از رویکرد نو واقع­گرایی کنت والتز بهره برده می‌شود. روش مقاله کیفی، از نوع تبیین علی و روش گردآوری داده‌ها، بهره‌گیری از متون کتابخانه‌ای و همچنین پایگاه‌های اطلاعاتی فضای مجازی است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Structure of the International System and its Impact on the Nationalization Movement of the Oil Industry in Iran

نویسندگان [English]

  • Yaqub Karimi Manjermoi 1
  • Alireza Samiee Esfahani 2
  • Jaseb Nikfar 3
1 PhD. Student of Political Science Department, Yasouj University, Yasouj, Iran
2 Associate professor of Political Science Department, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Iran
3 Associate professor of Political Science Department, Yasouj University, Yasouj, Iran
چکیده [English]

The main goal of this article is to investigate the impact of the structure of the international system on the nationalization movement of the oil industry. This means that the political developments in any society, especially the Iranian society, which is directly related to the international system and colonialism, are often influenced by the policies and goals of different countries. Therefore, the rise and fall of governments, especially during the Pahlavi era, were often related to the policies and goals of the world's colonial powers. Among others, we can mention the role of America, Soviet Union and England. One of these important developments that has left a significant impact is the nationalization of the oil industry For this reason, the current research is trying to address the question of how the developments of the international system, including the colonial competition of the Soviet Union, the United States, and the United Kingdom, have affected the issue of the nationalization of the oil industry in Iran. The effect of this variable on the results and achievement of the movement in question has been mostly negative and inhibiting, and although in the short term and in the initial stages of this movement, it had a facilitating process to some extent, but in the later stages, it has created serious obstacles on the way to achieving the goals of this movement. In this article, Kent Waltz's neorealism approach is used. The method of qualitative article is causal explanation type and data collection method, using library texts as well as virtual space databases

کلیدواژه‌ها [English]

  • nationalization of the oil industry
  • England
  • Soviet Union
  • America
  • the structure of the international system

مراجع

نجاتی، غلامرضا(1378)، جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران و کودتای 28 مرداد 1332، تهران: انتشارات سهامی انتشار.
سالمی، محمد حسن(1388)، تاریخ نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران از نگاه دیگران، تهران: انتشارات مرکز انقلاب اسلامی.
حسینیان، روح الله(1385)، بازخوانی نهضت ملی ایران،تهران: انتشارات مرکز انقلاب اسلامی.
بیل، جیمز و همکاران،(1368)، نفت، مصدق و ناسیونالیسم ایرانی، مترجم عبدالرضا هوشنگ مهدوی و کاوه بیات،  تهران: نشر‌‌نو.
آبراهامیان، یرواند(1378)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی، چاپ سوم.
تفضلی، محمود(1358)، مصدق، نفت، کودتا، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
ذبیح، سپهر،(1381)، ایران در دوران دکتر مصدق: ریشه‌های انقلاب ایران، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: انتشارات آشیانه کتاب و عطائی، چاپ سوم.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا(1377)، اسناد روابط خارجی آمریکا درباره نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران، ترجمه اصغر اندرودی، تهران: انتشارات علمی، جلد اول، چاپ اول.
رحمانیان، داریوش(1395)، ایران بین دو کودتا( تاریخ تحولات سیاسی اقتصادی و فرهنگی ایران از انقراض قاجاریه تا کودتای ۲۸ مرداد)، تهران: انتشارات سمت.
آبراهامیان، یرواند(1393)، کودتا( ۲۸ مرداد، سازمان سیاه و ریشه‌های روابط ایران و آمریکا در عصر مدرن)، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
گازیوروسکی، مارک و همکاران(1384)، مصدق و کودتا، مترجم علی مرشدی زاده، تهران: نشر قصیده سرا.
کاتوزیان، محمدعلی(1373)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز، چاپ چهارم.
علمداری، کاظم(1399)، جنبش‌های اجتماعی جدید و جامعه مدنی، تهران: انتشارات توسعه.
قوام، عبدالعلی(1377)، اصول سیاست خارجی و سیاست بین­الملل، تهران: انتشارات سمت، چاپ پنجم
مشیرزاده، حمیرا(1391)،تحول در نظریه‌های روابط بین­الملل، تهران: انتشارات سمت، چاپ هفتم.
قوام، عبدالعلی(1390)، روابط بین­الملل نظریه‌ها و رویکردها، تهران: انتشارات سمت، چاپ ششم.
سیف زاده، سید حسین(1378)، اصول روابط بین­الملل الف و ب، تهران: انتشارات میزان- دادگستر.
ازغندی، علیرضا(1381)، روابط خارجی ایران1357- 1320، تهران:  انتشارات قومس، چاپ سوم.
اکبری، محمد علی و همکاران(1393)، ملی شدن صنعت نفت ایران در آینه اسناد امریکا، مجله پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، شماره 15
شهابی، روح الله(1386)نظریه نو واقعگرایی و آغاز جنگ سرد دیگر،مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره236-235.
سحابی، عزت الله(1380)، مصدق، دولت ملی و کودتا: مجموعه گفتگوها و مقالات تاریخی – سیاسی، تهران: انتشارات طرح نو.
تانزر، مایکل(1362)، بحران انرژی: مبارزه جهانی برای کسب قدرت و ثروت، ترجمه محمود ریاضی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
برکشلی، فریدون(1376)، اوپک و بحران های نفتی، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات بین المللی انرژی.
همیلتون، آدریان(1373)، نفت پاداش قدرت (تاریخچه از صنعت و تجارت جهانی نفت) تهران: انتشارات خدمات فرهنگی رسا.
مدبر قمی، رضا(1367)، کتاب اقتصاد کاربردی نفت نفت و منابع تحقیق آن، تهران: انتشارات وزارت نفت و روابط عمومی و ارشاد.
موسوی، میرطیب و علیرضا امینی(1379)، نفت: سیاست – اقتصاد، تهران: انتشارات خط سوم.
مومو، برنارد(1386)، نفت و حاکمیت ملی ترجمه علیرضا حمیدی یونسی، تهران: انتشارات موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی.
شوادران، بنجامین(1352)، خاورمیانه، نفت و قدرت های بزرگ، ترجمه عبدالحسین شریفیان، تهران: کتاب های جیبی فرانکلین.
فرشادگوهر، ناصر(1381)، سیری در قراردادهای نفتی ایران، تهران: انتشارات پژوهشکده امور اقتصادی.
روحانی، فؤاد(1353)، تاریخ ملی شدن صنعت نفت ایران، تهران: کتاب های جیبی فرانکلین.
ماسلی، لئونارد(1365)، نفت، سیاست و کودتا در خاورمیانه، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: انتشارات رسام.
برگین، دانیل(1374)، نفت، پول، قدرت: ترجمه غلامحسین صالحیار، تهران: انتشارات اطلاعات.
ذوقی، ایرج(1375)، مسائل سیاسی - اقتصادی نفت ایران، تهران: انتشارات پاژنگ، چاپ سوم.
موحد، محمد علی(1378) خواب آشفته نفت (دکتر مصدق و نهضت ملی ایران) تهران: نشر کارنامه 2جلدی حلقه دوم.
موحد، محمد علی(1393) خواب آشفته نفت (از قرارداد دارسی تا سقوط رضاشاه)، تهران: نشر کارنامه، حلق.
توحید لو، سمیه(1394) حیات اقتصادی ایرانیان در دوره مشروطه، تهران: انتشارات هرس.
مصدق،محمد(1365)،خاطرات و تألمات مصدق با مقدمه غلامحسین مصدق، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات علمی. لنچافسکی، جورج(1342)،  نفت و دولت در خاورمیانه، ترجمه علینقی عالیخانی، تهران، انتشارات اقبال.
برگزیده دیدگاههای گروه ریا مونت(1378)،نفت و سیاست در خاورمیانه، ترجمه و اقتباس فریدون برکشلی تهران: نشر قومس.
به کوشش جیمز اف گود(1382)،سایه مصدق بر روابط ایران و آمریکا، ‌ترجمه علی بختیاری‌زاده، تهران: انتشارات کویر.
یعقوبی نژاد،علی(1373)،رئیس نفت، تهران، انتشارات یادواره کتاب.
علم، مصطفی(1393)، نفت قدرت و اصول(ملی شدن نفت ایران و پیامدهای آن)، ترجمه غلامحسین صالحیار، تهران: انتشارات اطلاعات چاپ دوم.
چرنوف، فرد(1388)، نظریه و زبر نظریه در روابط بین‌الملل (مفاهیم و تفسیرهای متعارض) ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
یزدانی، سهراب(1395)، کودتاهای ایران، تهران: نشر ماهی.
کاتوزیان، همایون(1372)، مصدق و نبرد قدرت،ترجمه احمد تدین،تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
محمود، محمود(1345)، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن19،تهران: نشر اقبال.
نائبیان،جلیل(1373)، روابط ایران با دول خارجی در دوران قاجاریه، تهران: نشر فردا.
فاتح،مصطفی(1358)، پنجاه سال نفت ایران،تهران: انتشارات پیام چاپ دوم.
گریفیتس، مارتین(1391)،نظریه روابط بین‌الملل برای سده بیست و یکم، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
لنچافسکی،جرج(1353)، رقابت روسیه و غرب در ایران، ترجمه اسماعیل رائین، تهران: نشر جاویدان.
لسانی، ابوالفضل(1375)، طلای سیاه یا بلای ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ساتن، الول(1372)، نفت ایران، ترجمه رضا رئیس طوسی، تهران: نشر صابرین.
ده گزارش از دکتر مصدق، تهران: انتشارات زبرجد بیتا.
آیت الله کاشانی، بیانیه شاهد،29 تیر1332 ،برداشت اینترنتی.
گازروسکی،مارک جی(1367)، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ترجمه غلامرضا نجاتی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
هوشنگ مهدوی،عبدالرضا(1368)، تاریخ روابط خارجی ایران از پایان جنگ جهانی دوم تا سقوط رژیم پهلوی تهران: ناشرمؤلف.
اسناد نفت(1330) از انتشارات دولت مصدق، تهران: نشر پویان.
تقریرات مصدق در زندان(1359)، یادداشت شده توسط جلیل بزرگمهر، تهران: انتشارات فرهنگی ایران زمین.
محمدخانی، علیرضا(1388)،تبیین درست نو واقع‌گرایی در روابط بین‌الملل، فصلنامه مطالعات سیاسی
مشیرزاده، حمیرا(1381)، درآمدی نظری بر جنبش‌های اجتماعی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
احمدی، حمید(1376)، ساختارگرایی در نظریه روابط بین‌الملل از والرشتاین تا والتز، مجله حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
s.Harris.the beginning to the pointIv work in Iran middle East journal1953 No-2,222-226.
Little.Richard(1985). structuralism and Neo-Realism.in marg ot I,ight and A.j.RGroom.
Kenneth waltz (1979).Theory of international polities, university of colifornia,Berkley,1979.p.126.
Neufeld,m. (1994),Reflexivity in international Relations Theory in sjoland prand.cox,eds,11-36.
Mogenthau (1985) politics Among Nations, New York:Alfred knopf.
Griffiths.M (1992) Idealism and internationai politics.New York and London: Routledge.
Waltz,k. (1979)Theory of international politics, New York:Random House.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار