تحلیل عوامل مؤثر بر تغییرات نظام کاربری زمین با تأکید بر اقتصاد سیاسی فضا (مورد مطالعه: بخش لواسان، دهستان لواسان کوچک )

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،‌ ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی،‌ تهران،‌ ایران

چکیده

در سال‏های اخیر تغییرات کاربری اراضی به چالش بزرگ در مناطق روستایی تبدیل شده است. در روستاها خبری از اصالت، محیط بکر و آرامش فراگیر نیست،‌ چرا که فرهنگ خاص و نجیب روستائیان جای خود را به سرمایه‌داری سیری‌ناپذیر سود و فایده داده است، سرمایه‌داری موذیانه‌ای که اصالت بخش‌ترین قلمروها را به تسخیر خود در آورده است. در این پژوهش عوامل مؤثر بر تغییرات نظام کاربری زمین در مناطق روستایی دهستان لواسان کوچک با رویکرد اقتصاد سیاسی فضا بررسی شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی است که به روش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و میدانی انجام گرفته است. در بخش تحلیل میدانی جهت تجزیه و تحلیل تغییرات کاربری اراضی از تصاویر ماهواره‌ای و در بخش اسنادی از تکنیک دلفی استفاه شده است. برای ارزیابی عوامل، از 44 گویه در قالب 8 شاخص اقتصادی، سیاسی، کالبدی، مسکونی، کشاورزی، تجاری ـ اداری، حمل و نقل ـ تاسیسات و فرهنگی، ورزشی و توریستی و جهت تحلیل و سنجش میزان اهمیت پیشرانها از روش تحلیل دلفی، آزمون کای اسکوئر و میانگین استفاده شده است. نتایج اوزان شاخص‌های اجماع، قطعیت، اهمیت و اولویت، نشان می‌دهد که دسترسی به سیستم حمل و نقل، توریست‌پذیری منطقه و رشد سرانه تاسیسات بیشترین اهمیت و کیفیت مسکن از نظر دسترسی به تأسیسات زیربنایی، رشد و نوع کاربری تجاری، توریست‌پذیری منطقه و دسترسی به سیستم حمل و نقل بالاترین اهمیت را داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis the Factors of Affecting Land Use System Changes with Emphasis on the Political Space Economy (Case Study: Lavasan Country, Little Lavasan Rural Country)

نویسندگان [English]

  • Leila Ilkhani 1
  • Majidvali Shareeatpanahi 2
  • seyed jamalodin daryabari 2
1 PhD student in Geography and Rural Planning, Tehran Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Geography and Rural Planning, Tehran Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In recent years, land use changes have become a big challenge in rural areas. In the villages, there is no news of originality, pristine environment and peace, because the special and noble culture of the villagers has given its place to insatiable profit and benefit capitalism, an insidious capitalism that has conquered the most original territories. In this research, the factors affecting the changes in the land use system in the rural areas of Little Lavasan District have been investigated with the approach of political economy of space. This research is applied in terms of purpose, which was carried out by descriptive-analytical method and based on documentary and field studies. In the field analysis section, satellite images were used to analyze land use changes, and in the documentation section, Delphi technique was used. To evaluate the factors, out of 44 items in the form of 8 economic, political, physical, residential, agricultural, commercial-administrative, transportation-facility and cultural, sports and tourist indicators and to analyze and measure the importance of drivers using the Delphi analysis method, Chi-square and mean were used. The results of the weights of the consensus, certainty, importance and priority indicators show that access to the transportation system, the tourism potential of the region and the per capita growth of facilities are the most important and the quality of housing in terms of access to infrastructure facilities, the growth and type of commercial use, the tourism potential of the region and access to The transportation system has the highest importance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Land use
  • Political Economy
  • Rent
  • Rural Areas
  • Little Lavasan Rural Country

مراجع

احمدی‌پور، زهرا، و لشگری، احسان .(1391). برهمکنش فرایندهای تاریخی و اقتصاد سیاسی شهر مطالعه موردی: نظام شهری ایران پس از انقلاب مشروطه. فصلنامه علمی ـ پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر، 21 (81)، صفحات 21-15.
افراخته، حسن و حجی‌پور، محمد. (1394). اقتصادسیاسی فضا و تعادل منطقه‌ای ایران، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4، 4 (پیاپی14)، صفحات 110-87.
ایمانی‌شاملو، جواد؛ رفیعیان، مجتبی و داداش‌پور، هاشم. (1395). سوداگری شهری و واگرایی فضایی تحلیل تحولات فضایی کلان شهر تهران مبتنی بر اقتصاد نفت. فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک، 12 (41)، صفحات 104-135.
بدری، سیدعلی؛ رضوانی، محمدرضا و خدادادی، پروین. (1399). تحلیل عوامل و فرایندهای مؤثر بر تدوین سیاست‌گذاری فضایی توسعه کالبدی مناطق روستایی ایران. فصلنامه علمی ـ پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 7 (1)، صفحات 25-43.
برهانی، کاظم؛ رفیعیان، مجتبی و مشکینی، ابوالفضل. (1396). تغییرات کاربری زمین شهری و اقتصاد سیاسی فضا: ارائۀ مدل مفهومی ـ تلفیقی. مجله جامعه‌شناسی ایران، 18 (3)، صفحات 86-109.
پورمحمدی، محمدرضا؛ قربانی، رسول؛ زالی، نادر و حکمتی فرید، صمد. (1388). تحلیل ویژگی‌های نظام شهری منطقه آذربایجان با تاکید بر تأثیرات تمرکز اقتصادی کلانشهر تبریز. نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، 14(29)، صفحات 117-140.
حاتمی‌نژاد، حسین؛ افراخته، حسن؛ سلیمانی، محمد و کرمی، تاج‌الدین (1391) بایسته‌های بوم‌شناسی سیاسی شهر: الگوی توزیع تاج‌پوشش درختی و نابرابری‌ فضایی در شهر تهران. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای (توقف انتشار)، 4، (13)، صفحات 1-22.
حجی‌پور، محمد و افراخته حسن. (1392). تحول نظام مالکیت اراضی روستایی؛ علل و پیامدها (مورد: روستاهای تقاب و معصوم آباد در شهرستان خوسف). اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۲ (۵)، صفحات ۲۱-۱.
رفیعی، راضیه و برک‌پور، ناصر. (1393). رویکردهای انطباق‌محور و کارکرد‌محور ارزیابی اجرا در برنامه‌ریزی کاربری زمین، موردپژوهی: ارزیابی انطباق‌محور در شهر لواسان. نشریه هنرهای زیبا ـ معماری و شهرسازی، 19 (4)، صفحات 65-76.
رکن‌‌الدین افتخاری، عبدالرضا و مهدوی، داوود. (1385). راهکارهای توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل SWOT (مورد: دهستان لواسان کوچک). برنامه‌ریزی و آمایش فضا. ۱۰ (۲)، صفحات ۳۱-۱.
سجاسی‌قیداری، حمدا.. و صدرالسادات، آیدا. (1394). شناسایی عوامل موثر بر تغییرات کاربری اراضی روستاهای پیراشهری کلانشهر مشهد. پژوهش‌های روستائی، 6 (4)، صفحات 831-856.
شبلینگ، ژاک. (1377). جغرافیا چیست؟ ترجمه سیروس سهامی، مشهد: انتشارات محقق.
شکری، امیرحسین؛ وحید، آرش و شیعه، اسماعیل. (1399). بررسی زیرساخت‌های موثر در مکانیابی حوزه مناسب بوم گردشگری شهر لواسان کوچک. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 10 (2-2)، صفحات 1111-1124.
صادقلو، طاهره؛ صدرالسادات، آیدا و افشار، زری. (1395). مدل‌سازی مفهومی چالش‌های فراروی تفکیک اراضی روستایی با استفاده از تئوری بنیانی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان مشهد). پژوهش‌های روستائی، 7 (1)، صفحات 81-111.
طالشی، مصطفی؛ رستمی، شاه‌بختی؛ علی‌اکبری، اسماعیل و وجدانی، حمیدرضا. (1398). تبیین عوامل مؤثر بنیادی بر تحولات کاربری اراضی با رویکرد بوم‌شناسی سیاسی (مطالعه موردی: شهرستان همدان). فصلنامه علمی ـ پژوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی، 6 (2)، صفحات 95-110.
عزیزپور، فرهاد و شمسی، رقیه. (1393). نقش عوامل محیطی در سازمان فضایی سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: دهستان لواسان کوچک). فصلنامه علمی ـ پژوهشی اطلاعات جغرافیایی «سپهر»، 23 (89)، صفحات 106-112.
فیروزنیا، قدیر؛ افتخاری، عبدالرضا رکن‌الدین؛ دیانی، لیلا؛ پریشان، مجید و اصغری‌نیا، مهران. (1391). تحلیل پیامدهای واگذاری اراضی مسکونی روستایی، فصلنامة علمی ـ پژوهشی فضای جغرافیایی، 12 (30)، صفحات 230-212.
کاتوزیان، محمد علی. (۱۳۸۲). اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: ‌نشر نی، چاپ نهم.
کاظمیان، غلامرضا؛ علی اکبری، اسماعیل؛ طالشی، مصطفی و حداد حسن آبادی، منیره .(1399). مدیریت تأمین مالی شهر و اقتصاد سیاسی شهری جدید (مطالعه موردی: کلانشهر مشهد). جغرافیا و توسعه فضای شهری، 7، (2)، صفحات 229-209.
محمدشفیعی، سارا و دریاباری، سید جمال الدین. (1400). تاثیر تحولات کالبدی فضایی بر تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی نواحی روستایی وگردشگری (مطالعه موردی: بخش کن و دهستان سولقان). فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 12 (1)، صفحات 473-463.
مردعلی، محسن؛ حسین‌پور، رضا و امیری، الهام. (‌1391‌). مدخلی بر اقتصاد سیاسی نظام شهری در ایران با تأکید بر کلانشهر تهران، تهران: انتشارات مدیریت فناوری اطلاعات و مرکز اسناد.
مسگری، ایمان و جبل عاملی، محمدسعید. (1395). مدل‌سازی تغییرات کاربری زمین‌: دسته‌بندی مفاهیم و مدل‌ها و بیان زمینه‌های تحقیق. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 27 (4)، صفحات 75-92.
مهرثابت، حسین؛ علی‌اکبری، اسماعیل؛ امیرعضدی، طوبی؛ پوراحمد، احمد و جودکی، حمیدرضا. (1400). بررسی نقش مؤلفه‌های اثرگذار اجتماعی و زیست‌محیطی اقتصاد سیاسی بر سازمان‌یابی فضایی کلانشهر رشت.فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی‌منطقه‌ای، 11 (2)، صفحات 185-197.
مؤمنی، مصطفی؛ رضویان، محمدتقی و مهدوی وفا، حبیب ا.. (1387). مقایسه تطبیقی نقش تهران بر تحولات سازمان فضایی شهرهای لواسان و شریف آباد از دهه 1350 تاکنون، علوم و تکنولوژی محیط زیست، 10 (4)، (مسلسل 39)، صفحات 280 ـ 270.
هاشم‌نیا، گلناز؛ آمار حاجی شیرکیا، تیمور؛ مولایی هشجین، نصراله و قرشی مینا آباد، محمد باسط. (1397). تبیین پیامدهای کالبدی تغییرات کاربری اراضی کشاورزی در روستاهای بخش خمام شهرستان رشت در دو دهه اخیر. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 9 (1)، صفحات 333-346.
هادیان جزن آبادی، فاطمه. (1394). تأثیر شهرگرایی روستایی بر پایداری جمعیت (منطقه مورد مطالعه: دهستان لوسانات کوچک)، ‌پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
هاشم‌پور، سیده فهیمه؛ مولائی هشجین، نصراله؛ قریشی، محمد باسط و رمضانی گورابی، بهمن. (1400). تبیین پیامدهای تغییر کاربری اراضی کشاورزی در نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستان ساری، استان مازندران). فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 9 (36)، صفحات 956 ـ 940.
Adua, L., & Lobao, L. (2021). The Political-Economy of Local Land-Use Policy: Place-Making and the Relative Power of Business, Civil Society, and Government. The Sociological Quarterly, 62(3), 413-438.
Bassett, E. (2020). Reform and resistance: the political economy of land and planning reform in Kenya. Urban Studies, 57(6), 1164-1183.
K and Arowosegbe O.S, (2014). «Factors Affecting Land-Use Change on Property Values in Nigeria» Journal of Research in Economics and International Finance (JREIF) (ISSN: 2315-5671) Vol. 3(4) pp. 79 – 82.
Bhatti, S, Nitin Nagai, M, Nitivattananon, V, (2016), «Spatial Interrelationships of Quality of Life with Land Use/Land Cover, Demography and Urbanization», Social Indicators Research, July, Volume 132, Issue 3, pp. 1193-1216.
Costa, C. M., Quintanilha, T. L., & Mendonça, S. (2019). Manuel Castells and informationalism 1. In Management, Organizations and Contemporary Social Theory (pp. 256-270). Routledge.
Foldvary, M, Luca A. (2017). «The taxation of land value as the means towards optimal urban development and the extirpation of excessive economic inequality», Land Use Policy, Volume 69, December, Pages 331-337.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار