تحلیل توسعه کالبدی - فضایی شهر اردبیل با تاکید بر شاخص‌های رشد هوشمند شهری

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری

2 گروه اموزشی جغرافیای دانشگاه محقق

چکیده

با توجه به اینکه هدف نهایی برنامه‌ریزی شهری دستیابی به رفاه شهروندی به‌صورت مستمر و دائمی است، یکی از مباحث مهم برنامه‌ریزی شهری، مشخص ساختن چگونگی گسترش فیزیکی آتی شهر است که باید به توسعة شهری بـه معنای خاص بینجامد. در این راستا پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی – تحلیلی و با هدف بررسی نحوه گسترش کالبدی-فضایی شهر اردبیل با استفاده از مدل‌های کمی هلدرن و آنتروپی شانون و تحلیل فضایی - کالبدی شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مناطق چهارگانه این شهر، در صدد آنست تا راهکار‌هایی را جهت دستیابی به رشد هوشمند شهری در محدوده مورد مطالعه ارائه دهد. گردآوری اطلاعات به دو روش اسنادی و پیمایشی بوده است. در این پژوهش با بهره-گیری از نظرات 40 متخصص حوزه برنامه‌ریزی شهری و با استفاده از مدل AHP، شاخص‌های مورد نظر وزن‌دهی شده و با استفاده از مدل‌ PROMETHEE به تحلیل و رتبه‌بندی مناطق چهار‌گانه شهر اردبیل بر اساس شاخص‌های رشد هوشمند شهری پرداخته شده است. نتایج حاصل از رتبه‌بندی شاخص‌های مختلف رشد هوشمند شهری نشان می‌دهد که مناطق چهارگانه شهر اردبیل در هر کدام از شاخص‌های کالبدی، اجتماعی ـ اقتصادی، محیط زیست و شاخص‌های دسترسی رتبه‌های مختلفی به دست آوردند. بنابراین لازم است مناطق فـرو برخوردار در اولویـت نخست برنامه‌ریزی و مناطق نیمه برخوردار در اولویت دوم قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Physical-spatial development analysis of Ardebil city with emphasis the smart city growth indicators

نویسندگان [English]

  • ata ghaffari gilande 1
  • parvin dadazade 2
1 mohaghegh ardabil univercity
2 ardabil univercity
چکیده [English]

Considering that the ultimate goal of urban planning is to achieve the prosperity of citizenship continuously and permanently, one of the important issues of urban planning is to determine how the future development of the city should be developed, which should lead to urban development in a certain sense. In this regard, the present study was carried out with a descriptive - analytic approach with the aim of investigating the spatial development of Ardebil city using Hellendan's quantitative models and Shannon entropy and spatial and spatial analysis of urban intelligence growth indices in the four areas of this city. It seeks to provide solutions to urban intelligent growth in the studied area. Data collection has been done in both documentary and survey methods. In this research, using the comments of 40 urban planners and using the AHP model, the indicators were weighed and using the PROMETHEE model to analyze and rank the four areas of the city Ardebil is based on urban intelligence growth indicators. The results of the ranking of different indicators of urban intelligence show that the four areas of Ardabil in each of the physical, socioeconomic, environmental and access indicators were ranked differently. Therefore, it is necessary to have priority areas of planning and semi-precipitated areas in the second priority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Physical-spatial development
  • smart city growth
  • Ardabil
  • PROMETHEE
احدنژاد روشتی، محسن؛ زلفی، علی؛ شکری پوردیزج، حسین، (1390)، ارزیابی و پیش­بینی گسترش فیزیکی شهر­ها با استفاده از تصاویر ماهواره­ای چند زمانه و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی شهر اردبیل 1363-1400)، فصلنامه آمایش محیط، دوره 4، شماره 15، صص 124-107.
احمدی، قادر؛ عزیزی، محمدمهدی؛ زبردست، اسفندیار، (1389). بررسی تطبیقی پراکنده رویی در سه شهر میانی ایران (نمونه موردی: شهرهای اردبیل، سنندج، کاشان)، دو فصلنامه معماری و شهرسازی، دوره 3، شماره 5، صص 43-25.
استانداری اردبیل، (1395). آمارنامه شهرستان­ها استان نمونه مطالعه شهر اردبیل و تحولات آن، اردبیل.
براون، لنس جی؛ دیکسون، دیوید؛ گیلهم، الیور، (1389). طراحی شهری برای قرن شهری مکان سازی برای مردم، مترجم سید حسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
حکمت نیا، حسن؛ موسوی، میر نجف، (1390). کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه­ای، انتشارات علم نوین، یزد
حیدری، اکبر، (1391). تحلیلی فضایی – کالبدی توسعه آتی شهر سقز با تاکید بر شاخص­های رشد هوشمند شهری با استفاده از مدل آنتروپی شانون، مجله جغرافیا و توسعه شهری، دوره 1، شماره 2، صص 94-67 .
رهنما، محمدرحیم؛ حیاتی، سلمان، (1392). تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مشهد، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، دوره 1، شماره‌ی 4، صص 98-71.
رهنما، محمدرحیم؛ رزاقیان، فرزانه، (1392). مکان یابی ساختمان‌های بلندمرتبه با تاکید بر نظریه رشد هوشمند شهری در منطقه 9 شهرداری مشهد، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره 3، شماره 9، صص 64-45.
رهنما، محمدرحیم؛ غلامرضا عباس زاده، (1387). اصول، مبانی و مدل‌های سنجش فرم کالبدی شهر، چاپ اول. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
شکرگزار، اصغر؛ جمشیدی، زهرا؛ جمشیدی، پروانه، (1394). ارزیابی اصول و راهکارهای رشد هوشمند شهری در توسعه‌ی آتی شهر رشت بر اساس مدل تراکم جمعیّتی هلدرن، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 13، شماره 41، صص 64-45.
شماعی، علی؛ قاسمی کفرودی، سجاد؛ مرادی، ثروت الله، (1395). تحلیل فضایی کالبدی توسعه شهر کرج با تاکید بر شاخص­های رشد هوشمند، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره 5، شماره 17، صص 52-33.
شیخی، حجت؛ ذاکر حقیقی، کیانوش؛ منصوری، سحر، (1392). بررسی پراکنده­روی شهر بروجرد و راه­کار­های توسعه درونی آن، مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، دوره 4، شماره 15، صص 56-37.
صداقتی، عاطفه؛ فارسی، جواد، (1395). طیف سنجی سرزندگی در بافت‌ها و محلات شهری با تلفیق رویکردهای توسعه پایدار، رشد هوشمند و نوشهر گرایی و کاربرد مدل الکتر (نمونه موردی: محلات شهر مرودشت). فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 14، شماره 44، صص 254-229.
ضرابی، اصغر؛ صابری، حمید؛ محمدی، جمال؛ وارثی، حمید، (1389). تحلیل فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهری (مطالعه‌ی موردی: مناطق شهر اصفهان)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 43، شماره 77، صص 17-1.
عزیزپور، ملکه؛ حسین زاده دلیر، کریم؛ اسماعیل پور، نجما، (1388). بررسی رابطه رشد افقی سریع شهر یزد و تحرکات جمعیتی در این شهر، نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، دوره 20، شماره 2، صص 124-105.
فردوسی، سجاد؛ شکری فیروزجاه، پری، (1394). تحلیل فضایی- کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص­های رشد هوشمند، نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، دوره 6، شماره 22، صص 32-15.
قدمی، مصطفی؛ لطفی، صدیقه؛ خالق­نیا، کوکب، (1392). بررسی تأثیر سیاست‌های فضایی بر ساختار فضایی شهری با تأکید بر تراکم ساختمانی مطالعه موردی: تهران، فصلنامه مطالعات شهری، دوره 2، شماره 6، صص 104-89.
قربانی، رسول، سلیمان­زاده، محبوبه، (1389). تحلیلی بر هزینه­های اجتماعی الگو­های مختلف گسترش شهری، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافی­دانان جهان اسلام، ایران، زاهدان.
کرمی، سروش؛ فخرایی، عباس؛ امیدقانع، روح اله، (1395). ارزیابی دوره‌های برنامه‌ریزی توسعه و عمران شهر مشهد با استفاده از مؤلفه‌های رشد هوشمند، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 14، شماره 45، صص 66-41.
ماجدی، حمید، ( 1378). زمین، مسئله اصلی توسعه شهری، فصلنامه مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری، دوره 9، شماره 33، ویژه زمین و توسعه شهری.
محمدی، علیرضا؛ هاشمی معصوم آباد، رضا؛ نیکفال مغانلو، ساسان، (1396)، تعیین پهنه های مناسب مکان گزینی دوربین های مداربسته شهری با رویکرد ارتقای امنیت و ایمنی شهری (مطالعه موردی: شهر اردبیل)، فصلنامه پژوهش های حفاظتی- امنیتی دانشگاه جامع امام حسین (علیه السلام)، دوره 6، شماره 21، صص 158-129.
مختاری، رضا؛ حسین­زاده، رباب؛ صفرعلی زاده، اسماعیل، (1392). تحلیل الگو­های رشد هوشمند شهری در مناطق چهارده‌گانه اصفهان بر اساس مدل­های برنامه­ریزی منطقه­ای، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، دوره 5، شماره 19، صص 82-65.
مرکز آمار ایران، (1365-1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهر اردبیل، تهران.
مهندسین مشاور طرح و کاوش، (1386). طرح جامع شهر اردبیل، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
وارثی، حمید­رضا؛ جزین، عباس­رضایی؛ قنبری، محمد، (1391). تحلیلی بر عوامل خزش شهری و رشد فیزیکی شهر گناباد با استفاده از مدل­های آنتروپی و هلدرن، مجله آمایش سرزمین، دوره 4، شماره 6، صص 100-79.
Artinuzzi, Sebastian ,William A. Gould, Olga M. Ramos Gonzalez. (2007). Land Development, Land use, and Urban Sprawl in Puerto Rico, integrating remote sensing and population census data, Landscape and Urban Planning, No. 79, pp 288-297.
Banzhaf, H.S., Lavery, N. (2010). Can the Land Tax Help Curb Urban Sprawl? Evidence from Growth Patterns in Pennsylvania, Journal of Urban Economics, Vol 67, pp 169-179.
Bent, C. (2010). “The impact of built environment on crime and fear of crime in urban neighborhoods”. Journal of urban Technology, vol 6. N.3.
Bullard, R.D., 2007, Growing Smarter Achieving Livable Communities, Environmental Justice, and Regional Equity, the MIT Press Cambridge, Massachusetts London, England.
Burgess, R (2005). The compact city debate: A global perspective compact cities, London: spoon Press.
Burton, E (2000). The Compact city: Just or just Compact? A Preliminary analysis, Urban studies, University of Glasgow 37(11).
Chrysochoou. M. (2012) “A GIS and indexing scheme to screen brownfields for area-wide redevelopment planning”. Landscape and Urban Planning, 105, 187– 198.
Clark, C. Hassa, E. gonm, Y.(2006). Choice and Ranking Rainy Irrigation and Traditional Systems: p. 100.
Cowan, R., (2005). "The Dictionary of Urbanism", Streetwise Press.
Ewing, Reid(1997). American Planning Association. Journal of the American Planning Association; Winter 1997; 63.
Flint, A. (2006). This Land: the Battle over Sprawl and the Future of American: Johns press.
Habibi, S., N. Asadi. (2011). Causes, Results and Methods of Controlling Urban Sprawl, Procedia Engineering, vol 21, pp 133–141.
 Harrison, M., E. Stanwyck, B. Beckingham, O. Starry, B. Hanlone, and J. Ewcomerc. (2011). Smart Growth and the Septic Tank: Wastewater Treatmen and Growth Management in the Baltimore Region, Land Use Policy, vol 29, pp 483– 492.
Hawkins. C. V. (2011) “Smart Growth Policy Choice: A Resource Dependency and Local Governance Explanation”. The Policy Studies Journal, 39(4) , 682-697.
Howard, F. L., J. F. Richard. (2004). Urban Sprawl and Public Health, Island Press, Washington, Dc
Jhonson , Miller, Lester A. Hoel (2001).The smart growth debate best practice for urban transportation planning, soci- economic planning science 36.
Johnson, MP. (2001) “Environmental Impacts of Urban Sprawl: A Survey of the Literature and Proposal Resaerch Agenda”, Environ Plan A 33: 717-735.Kalogeras, N.Baourakis, G. Zopounidis, C, Dijik, G,(2114). Evaluating the financial performance of agri-food firms: a multicreteria decision-aid approach, Jornal of Food Engineering, Vol.12, 113-33.
La Greca, P., L. Barbarossa, M. Ignaccolo, G. Inturri, and F. Martinico. (2011). The Density Dilemma, A Proposal for Introducing Smart Growth Principles in a Sprawling Settlement with in Catania Metropolitan Area, Cities 28, pp 527- 535.
Litman, T. (2005). “Evaluating criticism of smart growth” . Victoria transport policy institute.
Matthew, A. Turner, C. (2006). “A simple theory of smart growth and sprawl”. Journal of Urban Economics.
R.Weeks, J. (2011).Population: An Introduction to Concepts and Issues, Cengage learning.
Raju, K.S., and Kumar, D.N., (1999), Multi criterion decision making in irrigation planning; Agricultural System, Vol.62, pp. 117-129
Schiffman I. (1999a) Alternative Techniques for Manging Growth, (2nd ed). Institute of Governmental Studies Press, University of California, Berkeley.
Shi, Y. Xiang, S. Xuedong, Z. (2012). “Characterizing growth types and analyzing growth density distribution in response to urban growth patterns in periurban areas of Lianyungang City”. Journal of Landscape and Urban Planning.
urat, S., Kazan, H., Coskun, S. (2015). An Application for Measuring Performance Quality of Schools by Using the PROMETHEE Multi Criteria Decision Making Method. Journal of Social and Behavioral Sciences. Vol. 195. PP: 729-738
Walmsley, Anthony, (2006). "Greenways: multiplying and diversifying in the 21st century, Landscape and Urban Planning", Vol 76, Issues 4–1, Pages 290–252.
Wang, j .(2002) ,searching for the urban development pattern, master of science in public management,and university of north Carolina ,at pembroke,N,C.28213,Nowember.
Yang, F., (2009). "If ‘Smart’ is ‘Sustainable’? An Analysis of Smart Growth Policies and Its
Yilmaz, B., Dagdeviren, M. (2011). A Combined Approach for Equipment Selection. Fuzzy PROMETHEE Method and Zero one Goal Programming. Journal of Expert Systems with Applications. Vol. 38. PP: 11641-11650
Zare, K., Mehri Tekmeh, H., Karimi, S. (2015). A SWOT Framework for Analyzing the Electricity Supply Chain Using an Integrated AHP Methodology Combined with Fuzzy TOPSIS. Journal of International Strategic Management. Vol. 3. PP: 66-80