ارزیابی و سطح‌بندی روستاهای شهرستان کیار بر اساس میزان بهره‌مندی از شاخص‌های خدماتی و زیرساختی

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی و مدرس گروه جغرافیای دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

مروری بر ادبیات توسعه روستایی نشانگر این واقعیت است که علی رغم تلاش‌هایی که تاکنون در جهت از بین بردن نابرابری‌ها و توزیع خدمات در مناطق مختلف و به‌ویژه در روستاها صورت گرفته است ولی هنوز شاهد نابرابری و عدم تعادل در توزیع خدمات و ارائه آن‌ها در سطح روستاهای کشور هستیم به‌گونه‌ای با توجه به ارزیابی‌های به عمل‌آمده هنوز میزان توسعه‌یافتگی روستاها، با توجه به شاخص‌های توسعه، نامتجانس و نابرابر می‌باشد. لذا اولین گام رسیدن به توسعه و به خصوص توسعه روستایی، شناسایی وضع موجود، چگونگی توزیع خدمات و امکانات و میزان بهره مندی هر یک از روستاها از این خدمات اقدامی ضروری و غیرقابل‌انکار است، بر این اساس هدف این تحقیق مقاله بررسی، ارزیابی و سطح‌بندی روستاهای شهرستان کیار بر اساس میزان بهره مندی هر یک از روستاها به خدمات با استفاده از مدل شاخص مرکزیت بوده است. در این راستا مقاله حاضر با استفاده از روش‌شناسی توصیفی - تحلیلی و با استفاده از 8 شاخص عمده خدماتی و تعداد 75 نماگر به اولویت‌بندی و سطح‌بندی روستاهای شهرستان کیار پرداخته است، نتایج نشان داد که وضعیت روستاهای مورد مطالعه به لحاظ دسترسی به خدمات و برخورداری از سطح توسعه‌یافتگی به‌طور نابرابر و نامتجانس می‌باشند به‌گونه‌ای که از مجموع کل روستاهای موردمطالعه، تعداد 4 روستا شامل روستای دستگرد و امامزاده، دزک و خراجی به ترتیب با امتیازهایی برابر با 8.47، 8.03 و 6.51 جزء روستاهای با بهره‌مندی از خدمات درجه یک و بیشتر می‌باشند و فاصله بسیار زیادی با سایر روستاها ایجاد کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prioritizing and ranking villages in Kiar County based on their services amount and infrastructure indices

نویسندگان [English]

  • Davoud Mahdavi 1
  • Armin Amiri 2
1 Assistant Prof. of Geography, University of Payam-e-Noor,Tehran, Iran
2 M.A. in Geography & Rural Planning and lecturer of Geography, in Payam-e-Noor University, Iran
چکیده [English]

 Reviewing rural development literature indicates that despite the efforts that have made on eliminating inequalities in distributing services among different areas, there still exists some kind of inequality and imbalance in the field, especially between Iran Villages. According to the previous assessments, villages' development rates are yet heterogeneous and unequal considering developmental indexes. So, to obtain rural development the first essential and undeniable step is to identify the villages' present status quo of services and the way of distributing facilities among them. The purpose of this study, therefore, is to study and rank villages in Kiar County according to their services amount using centrality index model. In this regard, this paper applied analytic-descriptive methodology and used 8 major services indices and 75 indicators in ranking villages in Kiar. The results indicated that the villages' development level and accessibility to services are unequal, unfair and heterogeneous in such a way that among all the villages studied, 4 ones received the top-notch services which made a large gap between other villages. These villages include Dastgerd Emamzade, Dezzak, and Kharaji with 8/48, 8/03, and 6/15 scores respectively.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prioritization
  • Ranking
  • services
  • Kiar county / township
  • centrality index model
آزادی، یونس، بیک محمدی، حسن، (1391)، تحلیل و طبقه‌بندی سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی شهرستان‌های استان ایلام، مجله علمی تخصصی برنامه‌ریزی فضایی، سال دوم، شماره دوم، (پیاپی 6
امینی نژاد غلامرضا، بیک محمدی حسن، حسینی ابری، سید حسن (1387)، تحلیل درجه توسعه‌یافتگی دهستان‌های حوزه تأسیسات پارس جنوبی در استان بوشهر، فصلنامه روستا و توسعه، سال ۱۱، شماره ۳، پاییز ۱۳۸۷، صفحات 172-143
باسوری، سید مجید، (1383) نظام سلسله مراتبی سکونتگاه‌ها و سطح‌بندی خدمات روستایی (نمونه: شهرستان سرخس) مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره سوم، صص 205-189
بدری، سید علی، فرجی سبکباری، حسنعلی، جاودان، مجتبی، شرفی، حجت الله، (1391)، رتبه‌بندی سطح پایداری نقاط روستایی بر اساس مدل وایکور (مطالعه موردی روستاهای شهرستان فسا-استان فارس)، مجله جغرافیا و توسعه، دوره 10، شماره 26، صص 1 تا 20
بیات، مقصود، (1388)، سنجش توسعه‌یافتگی روستاهای بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشه‌ای، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال بیستم، شماره پیاپی ۳۳، شماره ۱، صص 131-113
تبریزی، جلال، قاسمی، اکرم، مؤذن، سهراب (1392)، تحلیل عدم تعادل فضایی خدمات اقتصادی، اجتماعی شهرستان‌های استان زنجان، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال چهارم، شماره سیزدهم، صص 34-19
تقوایی، مسعود، نوروزی آورگانی، اصغر، الف (1386)، تحلیلی بر نحوه توزیع فضایی امکانات و خدمات روستایی و سطح‌بندی دهستان‌های استان چهارمحال و بختیاری، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، جلد بیست و چهارم، شماره 3، صص 74-56
تقوایی، مسعود، نوروزی آورگانی، اصغر، ب (1389)، تعیین و تحلیل سطوح برخورداری مناطق روستایی استانهای کشور با بهره‌گیری از روش تاکسونومی عددی و تحلیل خوشه‌ای، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماع، شماره 5، صص 116-91
دانشور، معصومه، مقاله اینترنتی توسعه چیست، از وب‌سایت شاخص،1384، http://mradeli.blogfa.com
دریاباری، سید جمال الدین، سعیدی، مرتضی (1386)، ساماندهی سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی دهستان چهاردانگه) مقاله اینترنتی
رحیمی، حسن، نیک سیرت، مسعود، (1391)، مکان‌یابی خوشه‌های علم و فناوری به روش تحلیل سلسله مراتبی و با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی ) مطالعه موردی خوشه علم و فناوری یزد(، فصلنامه تخصصی پارک‌ها و مراکز رشد، سال نهم، شماره 33
رضوانی، محمد رضا و صحنه، بهمن، (1382)، سنجش سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی دهستان آق قلاوبندر ترکمن، فصلنامه روستا وتوسعه
رضوانی، محمدرضا، (1383)، سنجش و تحلیل سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی در شهرستان سنندج، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، شماره سوم
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان چهار محال و بختیاری (1390) معاونت آمار و اطلاعات،، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن-شهرستان کیار
صابری، حسین، (1384)، تعیین درجه توسعه‌یافتگی روستاهای شهرستان مشکین‌شهر به منظور دستیابی به راهبردهای توسعه با استفاده از روش موریس، پایان نامهgeomeshkin88.persianblog.ir
ضرابی، اصغر، ابوالحسنی، فرحناز، ایزدی، ملیحه (1390)، تعیین سطح‌بندی توسعه و اولویت برنامه‌ریزی فضایی دهستان‌های استان اصفهان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 26، شماره دوم، شماره پیاپی 101، صص 18-1
طالشی، مصطفی، امیر فخریان مصطفی (1391)، کاربرد الگوهای کمی تحلیل فضایی جمعیت در امایش سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی استان خراسان رضوی) فصلنامه پژوهش‌های روستایی، سال سوم، شماره چهارم، صص 111-134
علی‌آبادی، حسن، (1388) ظرفیت‌سازی در روستا - شهرها با نگرش ساماندهی سطح‌بندی سکونتگاه‌های شهری و روستایی مطالعه موردی: خراسان شمالی، مسکن و محیط روستا، شماره 28 (128)، صص 44-59
عنابستانی، علی اکبر، خسرو بیگی، رضا، تقی لو، علی اکبر، شمس‌الدینی، رضا (1390)، سطح‌بندی پایداری توسعه روستایی با استفاده از فن تصمیم‌گیری چند معیاره برنامه‌ریزی توافقی CP(مطالعه موردی روستاهای شهرستان کمیجان)، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، سال سوم، شماره دوم
منفردیان سروستانی، محسن (1386)، رتبه‌بندی مناطق مختلف شهری شهر شیراز از لحاظ درجه توسعه‌یافتگی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم اداری و اقتصاد
موحد، علی، فیروزی، محمدعلی، روزبه، حبیبه (1390)، تحلیل درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان خوزستان با استفاده از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره پنجم، صص 56-43
موسی پور میاندهی، پری، استعلاجی، علیرضا (1389)، تحلیلی بر سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی شهرستان بندر انزلی با تأکید بر مدل متغیرهای استاندارد شده، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی-پژوهشی، سال هفتم، شماره 26، صص 135-119
مهدوی، مسعود، کریم زاده، حسین، (1385)، پهنه‌بندی بخش مرکزی شهرستان ورزقان برای مکان‌یابی مراکز خدمات روستایی با استفاده از GIS، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 55، صص 224 – 203
Klantari,khalil, fami, Shabanali & other(2008), Major Chilling Of Iranian Rural Communities ForAchieving Sustainable development, American journal of Agricultural And Biological Science, 3 (4): p 714-728
shaban,A. Bhol,LM(2000): Regional Disparities in Rural Development in India Journal of Development, vol 19.pp103-117,Hyderabad NIRD.